گیاهان دارویی که به کاهش وزن و لاغری کمک می‌کنند؛ از دارچین تا زردچوبه

پژوهش‌ها نشان می‌دهند برخی از گیاهان دارویی ممکن است در کاهش وزن موثر باشد. یکی از مثال‌ها زردچوبه است که ممکن است بدون ایجاد عوارض جانبی، برخی از شاخص‌های چاقی را بهبود دهد.

درحالی‌که برخی از گیاهان ممکن است ایمن باشند و به کاهش وزن کمک کنند، برخی ممکن است موجب عوارض جانبی شوند. پیش از شروع مصرف هر نوع مکمل باید با پزشک مشورت کرد. علاوه‌بر‌این، توجه به این نکته نیز ضروری است که مصرف یک گیاه یا مکمل نمی‌تواند کلید جادویی کاهش وزن باشد.

در مقاله پیش رو به گیاهان دارویی اشاره می‌کنیم که شواهدی مبنی بر تاثیر آن‌ها بر کاهش وزن وجود دارد.

مروری از سال ۲۰۱۹ دوازده کارآزمایی بالینی شامل ۷۸۶ شرکت‌کننده را برای تعیین اثر دارچین روی کاهش وزن ارزیابی کرد. مشخص شد مصرف این ادویه با کاهش وزن همراه است.

مریم صفدری

دارچین چه خواص و چه مضراتی دارد؟

مطالعه '7

به‌نوشته‌ی وب‌سایت مدیکال نیوز تودی، مصرف مکمل‌های دارچین زمانی ایمن است که مقادیر آن‌ها مشابه مقادیری باشد که برای طعم دادن به غذاها استفاده می‌شود. گرچه استفاده مقادیر بیشتر از آن برای مدت طولانی ممکن است موجب عوارض جانبی شود. متداول‌ترین عوارض جانبی دارچین واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات گوارشی است.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ اثر عصاره دانه شنبلیله را روی موش‌ها بررسی کرد و نشان داد عصاره مذکور ممکن است در کاهش تجمع چربی و دیس‌لیپیدمی موثر باشد. دیس‌لیپیدمی به معنای عدم تعادل چربی‌های خون مانند کلسترول است. گرچه ذکر این نکته مهم است که این مطالعه روی موش‌ها انجام شد و نه انسان. ایمنی شنبلیله زمانی که فرد آن را در مقادیر بالاتر از مقادیر معمول برای طعم دادن به غذاها مصرف کند، مشخص نیست.

عوارض جانبی احتمالی ناشی از مصرف شنبلیله عبارتند از:

• تهوع، اسهال و سایر مشکلات گوارشی
• کاهش فشار خون در صورت مصرف مقادیر زیاد
• واکنش آلرژیک

مروری از سال ۲۰۱۸، ۱۴ کارآزمایی بالینی شامل ۴۷۳ شرکت‌کننده را برای بررسی اثرات زنجبیل بررسی کرده بود، نشان داد مصرف زنجبیل موجب کاهش وزن و سایر شاخص‌های کاهش وزن می‌شود اما اثری روی شاخص توده بدنی (BMI) ندارد.

مریم صفدری

با خواص و مضرات زنجبیل آشنا شوید

مطالعه '9

پژوهش‌ها نشان می‌دهند مکمل‌های زنجبیل بی‌خطر هستند، اما در مقادیر زیاد، می‌توانند عوارض جانبی زیر را ایجاد کنند:

• اسهال
• سوزش سردل
• ناراحتی شکمی
• تحریک دهان و گلو

پژوهشی که سال ۲۰۱۷ منتشر شد، مطالعات انجام‌شده روی جینسینگ را بررسی کرد تا مشخص کند که آیا این گیاه دارویی روی کاهش وزن اثر دارد. بیشتر بررسی‌ها روی اثر ضدچاقی جینسینگ روی حیوانات انجام شده بود و نویسندگان نتیجه‌گیری کردند از آنجایی که شواهد محدودی نشان می‌دهند که این گیاه دارویی اثر مشابهی روی انسان‌ها دارد، برای نتیجه‌گیری مطمئن به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.

استفاده از جینسینگ آسیایی (جینسینگ کره‌ای یا چینی) به مدت حداکثر شش ماه در مقادیر توصیه‌شده برای بیشتر مردم خطری ندارد. شایع‌ترین عارضه جانبی آن بی‌خوابی است اما می‌تواند عوارض جانبی زیر را نیز ایجاد کند:

• افزایش ضربان قلب
• از دست دادن اشتها
• درد سینه
• فشار خون پایین یا بالا
• مشکلات گوارشی

مطالعه مروری منتشرشده در سال ۲۰۱۷ به ارزیابی اثرات کپسایسین (از اجزای فلفل کاین) پرداخت. مطالعه نشان داد این ادویه دارای فواید مختلفی ازجمله کمک به کاهش وزن در افراد چاق است. علاوه‌بر‌این، مصرف فلفل کاین با کاهش تجمع چربی و افزایش احساس سیری همراه بود.

کپسایسین احتمالا زمانی بی‌خطر است که در مقادیری مصرف شود که معمولا در غذاها وجود دارد و مصرف مقادیر بیشتر آن یا مصرف آن در طولانی مدت احتمالا ایمن نیست. عوارض جانبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تعریق
• سوزش معده
• آبریزش بینی

فلفل سیاه یکی از ادویه‌های رایج خانگی است که از میوه خشک‌شده‌ی گیاه فلفل (Piper nigrum) به دست می‌آید.  این ادویه حاوی ترکیبی قدرتمند به نام پیپرین است که هم مسئول طعم تند و تیز آن است و هم ممکن است اثراتی در کاهش وزن داشته باشد.

در مطالعه‌ای مصرف مکمل پیپرین حتی بدون آن‌که تغییری در میزان مصرف غذا ایجاد شود، باعث کاهش وزن بدن در موش‌هایی با رژیم غذایی حاوی چربی زیاد شد. مطالعه آزمایشگاهی (خارج از بدن)  نشان داد پیپرین به‌طور مؤثری از تشکیل سلول‌های چربی جلوگیری می‌کند. برای تعیین چگونگی تأثیر پیپرین و فلفل سیاه بر کاهش وزن در انسان‌ها،  به تحقیقات بیشتری نیاز است.

پژوهشی از سال ۲۰۲۱ چهار مطالعه کنترل‌شده با دارونما را برای ارزیابی اثر کارالوما فیمبریاتا (از سرده شاخ‌گوزنی‌ها) روی چاقی تجزیه‌وتحلیل کرد. کارالوما فیمبریاتا موجب کاهش معناداری در بیشتر شاخص‌های کاهش وزن نشد و روی اشتها و سیری نیز اثری نداشت. بنابراین، نویسندگان آن را برای کاهش وزن یا سرکوب اشتها توصیه نکردند.

کارآزمایی بالینی قدیمی‌تری از سال ۲۰۱۵ ایمنی کارالوما فیمبریاتا را در میان ۸۹ شرکت‌کننده‌ای که ۴۰۰ میلی‌گرم از این گیاه را دو بار در روز به مدت ۱۲ هفته مصرف کردند، ارزیابی کرد. این مطالعه نشان داد بیشتر عوارض جانبی ناشی از مصرف آن خفیف و موقت و شامل موارد زیر بودند:

• تهوع
• بی‌خوابی
• یبوست
• تپش قلب
• التهاب زبان
• ضعف عمومی

طبق پژوهش‌های انجام‌شده اثربخشی زردچوبه ناشی از کورکومین است. کورکومین پلی‌فنلی با خواص آنتی‌اکسیدانی است. گرچه تاثیر آن روی کاهش وزن احتمالا اندک است.

مروری از سال ۲۰۱۹ اثرات مرتبط با وزن یکی از اجزای زردچوبه یعنی کورکومین را بررسی کرد. داده‌ها مربوط به ۲۱ مطالعه شامل ۱۶۰۴ فرد دچار سندرم متابولیک بود (سندرم متابولیک به معنای همزمانی عوامل خطر قلبی عروقی مرتبط با چاقی است).

مکمل کورکومین شاخص توده بدنی، دور کمر و برخی دیگر از شاخص‌های چاقی را بهبود داد. نویسندگان به این نتیجه رسیدند  کورکومین ممکن است مکمل موثری برای مدیریت سندرم متابولیک باشد. علاوه‌بر‌این، آن‌ها خاطرنشان کردند که پژوهشگران به‌طورکلی کورکومین را بی‌خطر درنظر می‌گیرند و کارآزمایی‌های بالینی نشان می‌دهد افراد به خوبی آن را تحمل می‌کنند.

هل ادویه گران قیمتی است که از دانه های گیاهی به دست می آید که به خانواده زنجبیل ها تعلق دارد.  هل در سراسر جهان هم در آشپزی و هم در شیرینی‌پزی استفاده می‌شود و ممکن است به کاهش وزن نیز کمک کند.

مطالعه‌ای روی حیوانات نشان داد  پودر هل در کاهش چربی شکم در موش‌هایی با رژیم غذایی حاوی چربی و کربوهیدرات زیاد موثر بود. به‌طور مشابه، مطالعه‌ای دیگر روی حیوانات نشان داد هل سیاه به‌ویژه در کاهش چربی شکم و چربی کل بدن در موش‌هایی با رژیم غذایی حاوی چربی زیاد مؤثر بود. بیشتر تحقیقات انجام‌شده درمورد تاثیر احتمالی هل در کاهش وزن محدود به مطالعات حیوانی است. تأثیر هل بر کاهش وزن در انسان‌ها هنوز مورد بررسی قرار نگرفته است.

پونه کوهی گیاهی چندساله است که به همان خانواده گیاهی نعناع، ریحان، آویشن، رزماری و مریم‌گلی یعنی نعناعیان تعلق دارد. پونه کوهی حاوی ترکیبی قدرتمند به نام کارواکرول است که می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.

در مطالعه‌ای روی موش‌های دارای رژیم غذایی چرب، گروهی که کارواکرول دریافت کرده بودند، نسبت به گروهی که این ترکیب را دریافت نکرده بودند، افزایش وزن و چربی کمتری داشتند. همچنین مشخص شد مکمل‌های کارواکرول به‌طور مستقیم بر برخی از ژن‌ها و پروتئین‌های خاص مؤثر در فرایند تولید چربی در بدن تأثیر می‌گذارند. با‌این‌حال، تحقیقات انجام‌شده روی تأثیر پونه کوهی و کارواکرول بر کاهش وزن محدود است و مطالعات انسانی در این زمینه انجام نشده است.

پژوهشی از سال ۲۰۱۴ مطالعات انجام‌شده روی اثر گیمنما (Gymnema sylvestre) روی مدیریت وزن را مورد بررسی قرار داد. نویسندگان دریافتند این گیاه اثرات ضدچاقی دارد، زیرا با کاهش وزن و کاهش تجمع اسیدهای چرب همراه بود. به‌گفته‌ی نویسندگان مطالعه مروری دیگری که سال ۲۰۱۴ منتشر شد، این گیاه در مقادیر توصیه شده ضرری ندارد، اما در مقادیر بالا می‌تواند موجب عوارض زیر شود:

• ضعف
• تعریق زیاد
• افت قند خون
• لرزش
• دیستروفی عضلانی
• ضعف

کارآزمایی بالینی در سال ۲۰۲۱ اثرات عصاره دانه قهوه سبز را روی ۷۱ فرد سالم دارای اضافه وزن بررسی کرد. نتایج نشان داد عصاره مذکور روی کاهش وزن اثر دارد و این اثرات عمدتا ناشی از کاهش درصد چربی بدن و تنظیم متابولیسم چربی است. به‌گفته‌ی نویسندگان، به‌نظر می‌رسد مصرف عصاره قهوه سبز بی‌خطر باشد.

کارآزمایی بالینی کوچکی از سال ۲۰۱۵ اثرات مکمل زیره سبز را با اثرات اورلیستات  (داروی کاهش وزن) مقایسه کرد. پس از هشت هفته، تاثیر زیره یا تاثیر داروی مذکور بر وزن، شاخص توده بدنی و متابولیسم انسولین قابل مقایسه بود که نشان می‌دهد زیره سبز ممکن است به اندازه اورلیستات  موثر باشد. مصرف زیره سبز احتمالا در مقادیر زیاد تا سه ماه بی‌خطر است. زیره سبز ممکن است در برخی افراد موجب عوارض جانبی زیر شود:

• تهوع
• استفراغ
• یبوست

سازمان غذا و دارو ایمنی و اثربخشی مکمل‌های غذایی را ارزیابی نمی‌کند. برخی از مکمل‌ها ممکن است اثر قوی داشته باشند یا با داروها تداخل منفی داشته باشند.

گیاهانی که از آن‌ها صحبت شد، چنانچه بیش از حدی که معمولا در غذاها یافت می‌شود مصرف شوند، معمولا بی‌خطر هستند، گرچه مشخص نیست اگر فرد آن‌ها را در مقادیر بالاتری مصرف کند، دچار چه عوارضی می‌شود. از سوی دیگر برخی از گیاهان مذکور ممکن است عوارض جانبی شدیدتری ایجاد کنند. برای مثال جینسینگ می‌تواند موجب بالا رفتن ضربان قلب و تغییر فشار خون شود. پیش از مصرف هر گونه مکمل با پزشک مشورت کنید.

درمان‌های گیاهی سال‌هاست که بخش مهمی از سلامتی و بهبود وضعیت جسمانی محسوب می‌شوند. گیاهانی مانند زنجبیل، عصاره دانه قهوه سبز، زردچوبه و پونه کوهی با اثرات مختلفی در کاهش وزن مرتبط بوده‌اند.

مطالعات انجام‌شده روی گیاهان موثر بر کاهش وزن نشان می‌دهد برخی ممکن است شاخص‌های مختلف چاقی را کاهش دهند. به‌نظر می‌رسد زردچوبه و عصاره دانه قهوه سبز روی کاهش وزن موثر باشند و از مشخصات ایمنی خوبی نیز برخوردار هستند. با‌این‌حال، بسیاری از گیاهان دیگر پتانسیل ایجاد عوارض جانبی را دارند.

قبل از اینکه بخواهید از گیاهان دارویی برای کاهش وزن استفاده کنید، با پزشک مشورت کنید. گیاهان و مکمل‌ها را از برندهایی خریداری کنید که قابل اعتماد هستند. مصرف گیاهان دارویی یا مکمل‌ها را با مقادیر کم شروع کنید و دستورالعمل‌های مربوط به میزان مصرف را دقیقاً دنبال کنید، مگر اینکه پزشک شما توصیه دیگری داشته باشد. واکنش بدن خود را به گیاهان یا مکمل‌ها زیر نظر بگیرید و درصورت مشاهده هرگونه اثرات منفی یا واکنش‌های ناخوشایند، مصرف آن‌ها را قطع کنید. چنانچه هنگام مصرف گیاهان دارویی یا مکمل‌ها دچار عوارض جانبی شدید یا وضعیت سلامتی شما بدتر شد،  بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.