رابطه عجیب میان زیبایی چهره و عملکرد سیستم ایمنی بدن افراد

درحالی‌که هنوز سؤالات مبهم زیادی برای پاسخ دادن وجود دارد، به‌ باور محققان و بر‌ پایه‌ی یافته‌هایی که در مطالعه‌ی اخیرشان به دست آمده، احتمالاً میان جذابیت چهره و عملکرد سیستم ایمنی ارتباط وجود دارد. بااین‌حال باید در آینده ببینیم این «رابطه» تا چه میزان مشهود و معتبر است.

حقیقت پنهان در پسِ پدیده‌ی زیبایی و تعریف آن، دانشمندان را از زمان کشف تکامل تا به امروز همواره به خود مشغول ساخته است. یکی از پرسش‌های اساسی برای ما در‌ مورد زیبایی این است: آیا معیارهای جذابیت در جوامع به‌ گونه‌ای تحت تأثیر ساوزکارهای انتخاب‌های جنسی افراد قرار می‌گیرد؟ یا اینکه زیبایی در دنیای واقعی نیز همانند گفته‌های معروف در دنیای ادبیات و هنر، در چشمان فرد نگاه‌کننده است و هیچ معیار یا سازوکار خاصی از حیث علمی برای ارزیابی یا برچسب‌گذاری آن وجود ندارد؟

پاسخ پرسش بالا به‌سادگی انتخاب میان این طرف یا آن طرف ماجرا نیست. حتی چارلز داروین، یکی از طرفداران و نظریه‌پردازان مشهور تئوری انتخاب طبیعی نیز هیچگاه بر این باور نبود که زیبایی افراد بتواند لزوماً نشانه‌ی وضعیت سلامتی بهتر یا وجود ژن‌های خوب در بدن آن‌ها باشد.

ثابت‌های جهانی پیرامون آنچه که همه‌ی ما ممکن است نزد خودمان زیبا قلمداد کنیم، محل دائمی بحث‌های علمی و آماری و... بوده‌اند. اساساً ما حتی روی اینکه پدیده‌ای تحت عنوان معیارهای زیبایی یا تعابیر مشابه وجود داشته باشد هم در محافل گوناگون به یک نتیجه‌ی واحد نرسیده‌ایم؛ چه برسد به اینکه در‌ مورد خود این معیارها یا تعاریف به نتیجه‌ی واحدی رسیده‌ باشیم. بااین‌حال، در طول تاریخ در انواع فرهنگ‌های انسانی، ویژگی‌های فیزیکی خاصی جذاب دانسته‌ شده‌اند و این در حالی بوده است که همان ویژگی‌ها از سوی دیگران نادیده گرفته شده‌اند.

چنین ایده‌ای از نظر تئوری جذاب است؛ ولی شواهد باکیفیت و مستدلی برای اثبات آن وجود نداشته است. در‌ مقابل این پیش‌زمینه، نویسندگان مطالعه‌ی کنونی بر این باورند که تحقیقات آن‌ها دقیق‌ترین تحقیق در این زمینه تا به امروز است.

مطالعه آن‌ها شامل ۱۵۹ انسان بزرگسال جوانی (عموماً به افراد بین ۲۰ تا ۳۹ سال اطلاق می‌شود) بود که تصاویرشان در نظرسنجی‌های آنلاین و از نظر ظاهری، از سوی ۴۹۲ نفر، به‌عنوان افرادی جذاب توصیف شده بود. پس از گرفته شدن عکس از چهره‌ی شرکت‌کنندگان، از هر یک از افراد حاضر در بررسی خواسته شد تا در شماری آزمایش‌های پزشکی برای ارزیابی وضعیت سیستم ایمنی بدن، سطح التهاب در بدن و همچنین گزارش‌های پزشکی سلامت مبتنی بر اظهارات خود فرد شرکت کنند.

پژوهشگران هنگام تجزیه‌و‌تحلیل یافته‌ها دریافتند افرادی که چهره‌شان به‌عنوان چهره‌ای جذاب‌ توصیف شده بود، از عملکرد ایمنی نسبتاً سالم‌تری به‌ویژه در رابطه با ایمنی باکتریایی برخوردار بودند.

جالب توجه است که هیچ ارتباطی بین میزان التهاب بالاتر در بدن با جذابیت در میان شرکت‌کنندگان وجود نداشت. تفاوت فوق می‌تواند ما را به این برداشت برساند که جذابیت چهره، شاخص یا نمودی از سیستم ایمنی با عملکرد بالا است؛ تا اینکه نمایانگر نکته‌ی خاصی درمورد وجود بیماری‌های حاد در بدن یک شخص باشد.

به‌طور خلاصه و دست‌کم اگر بخواهیم از دیدگاه گمانه‌های علمی رایج در اینجا به موضوع نگاه کنیم، کارکرد اصلی جذابیت چهره در انتخاب جفت، شاید بیشتر به این خاطر باشد که افراد به‌طور عمومی از جفت‌هایی که می‌توانند روی سلامت فرزندان آینده‌شان تأثیر منفی بگذراند، اجتناب می‌کنند.

از سوی دیگر، هنگامی که رشد نوعی باکتری در پلاسمای خون زنان آهسته‌‌تر می‌شد، احتمال اینکه آن‌ها به‌عنوان افرادی جذاب دسته‌بندی شوند، بالاتر می‌رفت. این باکتری با سطوح مواد معدنی، گلوکز و آنتی‌بادی‌ها در خون مرتبط بود.

نتایج نشان می‌دهد که جذابیت چهره ممکن است با دسته‌ای از عوامل ایمنی مرتبط باشد که می‌توانند از‌ طریق ژن‌ها منتقل شوند؛ اما این بدان معنا نیست که عوامل فرهنگی بر ادراک فردی از زیبایی تأثیر نمی‌گذارند. اینکه بین عوامل ایمنی و برداشت‌ها و تعاریف فرهنگی موجود در جوامع مختلف از مفهوم زیبایی، هرکدام چه وزنی از کل ماجرا را به خود اختصاص می‌دهند، هنوز مشخص نیست.

به‌ باور بررسی‌کنندگان مطالعه‌ی اخیر:

همچنین ممکن است ارتباط بین جذابیت ظاهری و سلامتی در انسان‌های امروزی تا حدی مبهم باشد؛ زیرا شالوده‌های فرایند ترجیح جفت و انتخاب جفت در میان انسان‌ها، بسیار پیش‌تر از ظهور پزشکی مدرن شکل گرفته است.به‌عبارت دیگر، اگرچه جذابیت ممکن است هم میزان سلامت و هم میزان قوت عملکرد سیستم ایمنی را در جمعیت‌های نیاکان ما نشان دهد؛ اما ارتباط زیبایی با سلامتی ممکن است دیگر لزوماً در دنیای فعلی [به شکل اولیه و کلاسیک خود که در دوران پیشامدرن برقرار بوده است] مطرح نباشد؛ زیرا پزشکی مدرن برای افرادی که دارای قابلیت ایمنی پایین هستند هم این امکان را فراهم می‌کند که در سطح سلامت نسبتاً خوبی بمانند.

در نهایت باید در نظر داشته باشیم که یک مطالعه‌ی علمی به‌تنهایی برای تعیین چرایی وجود زیبایی‌شناسی در انسان‌ها و همچنین برای پی بردن به ماهیت هدف تکاملی در پسِ زیبایی چهره‌ی افراد (اگر واقعاً هدف تکاملی خاصی وجود داشته باشد)، کافی نیست. در صورت امکان، تحقیقات بیشتری برای تکرار این نتایج و کشف علت ارتباط بین جذابیت فیزیکی و عملکرد سیستم ایمنی بدن انسان مورد نیاز است.

تا آن زمان، زیبایی کماکان به‌عنوان پدیده‌ای رازآلود و معماگونه برای بشر باقی خواهد ماند. این پژوهش در Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences منتشر شده است و مقاله‌ی علمی مربوط به آن در این لینک در‌ دسترس است.