سهم خرده‌فروشی آنلاین در ترکیه ۲۰ درصد و در ایران ۴ درصد؛ چرا سرعت رشد تجارت الکترونیک در ایران کم است؟

شب گذشته دومین رویداد «برخط ایران ۰۲» به مناسبت انتشار گزارش سال ۱۴۰۱ دیجی‌کالا برگزار شد. در ابتدای این رویداد حمید محمدی و سعید محمدی، بنیان‌گذاران و مدیران دیجی‌کالا، به ذکر نکاتی از این گزارش پرداخته و همچنین وضعیت خرده‌فروشی‌ آنلاین و اقتصاد دیجیتال کشور را تشریح کردند.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش سال گذشته دیجی‌کالا که در رویداد شب گذشته این مجموعه نیز به آن پرداخته شد مسئله کوچک بودن ابعاد بازار خرده‌فروشی آنلاین در کشور بود. بر اساس آمارهای دیجی‌کالا، سهم خرده‌فروشی آنلاین در اقتصاد کشور مجموعا ۴ درصد است که نیمی از این عدد متعلق به تجارت الکترونیک و نیمی دیگر مختص تجارت اجتماعی است.

از ۲ درصد سهمی که تجارت الکترونیک دارد نیز نیمی از آن متعلق به فروشگاه‌های آنلاین است و نیمی دیگر به دیجی‌کالا تعلق دارد. بنابراین، سهم دیجی‌کالا از کل ۴ درصد سهم خرده‌فروشی آنلاین کشور یک درصد است.

برادران محمدی علت اصلی عدم رشد تجارت الکترونیک را یکی «سرمایه‌گذاری اندک در این حوزه» می‌دانند و در کنار آن، به عواملی مانند «افزایش شدید نرخ تورم» و «کاهش چشمگیر قدرت خرید مردم» اشاره می‌کند. مقایسه این سهم با برخی کشورهای اطراف مانند ترکیه که سهم خرده‌فروشی آنلاین آن ۲۰ درصد است، از عقب ماندن این بخش از اقتصاد دیجیتال کشور حکایت می‌کند.

این در حالی است که به گفته سعید محمدی، هم‌بنیانگذار دیجی‌کالا، ایران از اولین کشورهای منطقه خاورمیانه بود که به تجارت الکترونیک روی آورد اما مسائلی مانند محدودیت زیرساخت‌ها، تحریم‌های بین‌المللی، قاچاق و... نیز در کنار عواملی که پیش‌تر اشاره شد باعث کند شدن سرعت رشد در این حوزه شد.

حمید محمدی نیز علت عدم رشد تجارت الکترونیک در ایران نسبت به کشورهای همسایه را موضوع کم و اندک بودن میزان سرمایه‌گذاری در ایران دانسته و می‌گوید «برخی پلتفرم‌های مشابه دیجی‌کالا در منطقه موفق به جذب سرمایه یک میلیارد دلاری شده‌اند و این در حالی است که سرمایه‌گذاری در حوزه تجارت الکترونیک در ایران حدود ۳۰۰ میلیون دلار است.»

به نظر بنیانگذاران دیجی‌کالا جذب سرمایه بیشتر و ادامه دادن به توسعه اقدامات زیرساختی، نه فقط در تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی بلکه در سایر عرصه‌های اقتصاد دیجیتال، می‌تواند باعث بهبود وضعیت این حوزه شود. آن‌ها اعتقاد دارند علاوه بر توسعه زیرساخت‌ها تلاش امیدوارانه در مسیر توسعه خرده‌فروشی آنلاین هم می‌تواند به رشد این عرصه کمک کند.

سعید محمدی به این نکته اشاره کرد که «کشور ما نه فقط در تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی بلکه در سایر عرصه‌های اقتصاد دیجیتال نسبت به سایر کشورها ظرفیت، تکنولوژی و زنجیره ارزشی بالاتری را ایجاد کرده‌ است و از این نظر حتی از کشوری مثل ترکیه که خرده‌فروشی آنلاین آن رشد کرده وضعیت بهتری دارد.» به همین دلیل، توسعه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه و تلاش برای ادامه دادن مسیر رشد می‌تواند باعث رشد حوزه خرده‌فروشی آنلاین در کشور ما شود.

مدیران دیجی‌کالا در ارائه گزارش سالانه به کاهش میزان فروش این مجموعه در سالی که گذشت اشاره کردند. به گفته آن‌ها سال‌های ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ میزان فروش دیجی‌کالا بهتر و بالاتر از پیش‌بینی‌ها بوده و در واقع، این مجوعه افزایش فروش را تجربه کرد که شیوع کرونا یکی از علل این افزایش بوده است.

این در حالی است که با مجموع رخدادهای سال گذشته، از پایان پاندمی کرونا و رسیدن به دوران پساکرونا گرفته تا بحران‌های اجتماعی و اقتصادی در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ باعث کاهش رشد فروش دیجی‌کالا شد. البته به گفته برادران محمدی، در یک‌سوم ابتدایی ۱۴۰۲ بخشی از کندی رشد جبران شده و آن‌ها امیدوار هستند که امسال به رشد پیشین بازگردند.

دیجی‌کالا در سال ۱۴۰۱، از نظر رشد تنوع محصولی به عدد ۹٫۷ میلیون رسیده، تعداد بازدیدکنندگان ماهانه‌اش ۴۱٫۵ میلیون نفر بوده و روزانه ۳.۵ میلیون جست‌وجو در پلتفرم دیجی‌کالا انجام شده است. همچنین، کاربران دیجی‌کالا در سالی که گذشت ۴۲ میلیون کامنت برای محصولات مختلف در این پلتفرم ثبت کردند.

امیرحسن موسوی، مدیر ارتباطات دیجی‌کالا و فاطمه میربها، عضو تیم ارتباطات دیجی‌کالا، در بخشی از رویداد «برخط ایران ۰۲» به ارائه توضیحاتی از یک پژوهش به نام «دیجی‌کالا زیر ذره‌بین» پرداختند. این پژوهش که با کمک مرکز افکارسنجی ایسپا انجام شده از یک جامعه آماری ۳ هزار و ۵۵۰ نفره در بازه سنی ۱۵ تا ۹۰ سال تهیه شده و به گفته موسوی، دیجی‌کالا برای اولین بار برای انجام یک پژوهش درباره خودش سراغ منابعی خارج از پلتفرم دیجی‌کالا رفته است.

در این پیمایش که در بهمن ۱۴۰۱ انجام شده، سؤالات مختلفی درباره دیجی‌کالا از شرکت‌کنندگان در این پژوهش پرسیده شده است. یکی از نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش این است که ۶۲.۷ درصد از شرکت‌کنندگان دیجی‌کالا را «خوش‌نام و معتبر» دانسته، ۳۱.۹ درصد آن را یک برند «معمولی» و ۵.۴ درصد از پاسخ‌‌دهندگان هم آن را «نامعتبر» دانسته‌اند.

هدف دیجی‌کالا از طراحی این پژوهش سنجش افکار مردم نسبت به این مجموعه بوده است. این مسئله پس از هجمه‌هایی که در سال گذشته نسبت به این کسب‌وکار به وجود آمد، تبدیل به دغدغه اعضای این مجموعه شده است. مدیر ارتباطات دیجی‌کالا هم با اشاره به این که «برخلاف شرکت‌های فیزیکی، شرکت‌های تکنولوژی‌محور مهم‌ترین دارایی‌شان مشتریان و اعتماد ذی‌نفعانشان است» توضیح داد که آگاهی و اطلاع از این که مردم چه تصوری از برند دیجی‌کالا دارند برای این مجموعه مهم بوده است.

پرسش دیگری که به گفته میربها، عضو تیم ارتباطات دیجی‌کالا، در این پژوهش از مردم پرسیده شده درباره احساس آن‌ها از شنیدن نام دیجی‌کالا بوده است. به گفته آن‌ها، ۵.۸ درصد از مردم در جواب گفته‌اند که حس بد و خیلی بدی دارند، ۳۳ درصد از آن‌ها گفته‌اند که احساس خاصی ندارند و ۶۱ درصد هم اعلام کرده‌اند که حس خوب و خیلی خوبی دارند.

احمد نقوی، مدیر بازرگانی دیجی‌کالا، نیز در صحبت‌های کوتاهی به ارائه آمار و ارقامی درباره برندهایی که با مجموعه دیجی‌کالا همکاری می‌کنند اشاره کرد. به گفته او، در حال حاضر دیجی‌کالا با ۲۷ هزار و ۳۰۰ برند کار می‌کند که ۸ هزار و ۳۰۰ مورد برندهای ایرانی هستند.

علاوه بر این، دیجی‌کالا با ۳۰۸ هزار فروشنده همکاری می‌کند که از این تعداد ۶ هزار و ۸۰۰ فروشنده بومی و محلی هستند. نقوی اعتقاد دارد نتیجه این حجم گسترده و گستره وسیع از برندها و فروشندگان در دیجی‌کالا باعث ایجاد رقابت بیشتر بین فروشنده‌ها خواهد شد و همچنین، امکان انتخاب بیشتر را برای مشتریان فراهم می‌کند و این اتفاق در نهایت باعث رونق بیشتر چرخه اقتصادی کشور می‌شود.