اگر ماه را منفجر کنیم چه اتفاقی خواهد افتاد؟

زمین و ماه دوستانی بسیار صمیمی هستند؛ البته تا زمانی که اتفاقی برای یکی از آن‌ها رخ ندهد. مثلاً اگر ماه را منفجر کنیم، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این سؤالی است که ما از ستاره‌شناسان و دانشمندان علوم سیاره‌ای پرسیدیم. این ایده که می‌تواند سوژه‌ی ایده‌آل فیلم‌های علمی تخیلی باشد، ارزش این را دارد که بدانیم اگر تعدادی دیوانه تصمیم بگیرند روزی ماه را نابود کنند، چه اتفاقی خواهد افتاد. در ادامه پاسخ‌های این ستاره‌شناسان و دانشمندان را باهم می‌بینیم.

ستاره‌شناس، فیزیکدان و کاندیدای دکتری در فضا و علوم سیاره‌ای در دانشگاه آرکِنسا.

سؤال: ما می‌خواهیم فقط برای سرگرمی ماه را منفجر کنیم. برای رسیدن به این هدف چه گزینه‌هایی داریم؟

پاسخ: ماه یک صخره‌ی کروی است که جاذبه دارد؛ این یعنی تمام صخره‌ها و خاک‌ آن به‌وسیله‌ی نیروی گرانشی محدود شده‌اند که آن را انرژی پیوند (Binding energy) می‌نامند. ماهی که ما می‌خواهیم آن را منفجر کنیم، جرمی معادل با ۱۰۲۲ × ۷.۳ کیلوگرم و شعاعی معادل با ۱۷۳۷ کیلومتر دارد. لذا منفجر کردن آن کار راحتی نیست. انرژی پیوند ماه معادل با ۱۰۲۹ × ۱.۲ ژول است؛ درنتیجه در اثر برخورد هر انرژی کمتر از این مقدار، صخره‌های ماه دوباره به حالت کروی شکل خود بازخواهند گشت. بنابراین بگذارید این دیدگاه را با سه اسلحه‌ی ممکن ارزیابی کنیم:

• بمب اتمی: با تبدیل کردن انرژی پیوند ماه به واحد تی‌ان‌تی (TNT)، با ۱۰۱۳ × ۲.۸۶ مگاتُن تی‌ان‌تی روبه‌رو هستیم. قوی‌ترین بمبی که در طی جنگ سرد مورد آزمایش قرار گرفتُ ۵۰ مگاتن تی‌ان‌تی تولید کرد؛ لذا برای منفجر کردن ماه، ما به ۵۷۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ عدد از این بمب‌ها احتیاج داریم.
• لیزر: مقداری انرژی که خورشید در هر ۶ دقیقه تولید می‌کند برابر با ۱۰۱۳ × ۳ مگاتن تی‌ان‌تی است؛ که این انرژی نوری برای پختن و بخار کردن ماه کافی است.
• حفاری: اگر ما بتوانیم یک ماه‌لرزه ایجاد کنیم، باید قدرتی بیشتر از ۱۶.۴۵ ریشتر داشته باشد!(بزرگ‌ترین رکورد زمین‌لرزه که تا به امروز اتفاق افتاده ۹.۵ ریشتر بوده است.)

ستاره‌شناس، نویسنده و مدیر فناوری و علوم شهروندی در انجمن نجوم پاسیفیک.

سؤال: اگر ما ماه را منفجر کنیم، چه خطراتی حیات کره‌ی زمین را تهدید خواهد کرد؟

پاسخ: زمانی وجود خواهد داشت که همه‌ی ما به شوخی خواهیم گفت: «و حالا همه‌ی ما قرار است که بمیریم»؛ این حس مشابه زمانی است که من در تلاشم تا در زمان شلوغی از خیابان‌های جاکارتا عبور کنم. حال‌آنکه در این شرایط، مرگ تنها یک احتمال است و مشخص یا قطعی نیست.

اگر ما بتوانیم به طریقی انرژی لازم را برای انفجار ماه وارد کنیم، پاسخ درست این سؤال یک سخنرانی جدی از جمله‌ی «و حالا همه‌ی ما قرار است بمیریم» است. اجزای تشکیل‌دهنده‌ی ماه به‌وسیله‌ی جاذبه و در مقیاس کوچک‌تر با پیوندهای شیمیایی در کنار هم قرارگرفته‌اند؛ این پیوندها هستند که تخته‌سنگ‌ها، صخره‌ها و حتی دانه‌های خاک را کنار هم نگه می‌دارند. اگر ماه منفجر شود، این انرژی موجب پرتاب قسمت‌های ماه به اطراف و با سرعت زیاد می‌شود. تکه‌های بزرگ، سیاره‌ی ما را متلاشی خواهند کرد و تکه‌های کوچک در جو زمین خواهند سوخت.

در شرایط خاصی که تنها تکه‌های بزرگ به وجود بیایند، تعدادی از آن‌ها ممکن است به زمین برخورد کنند و تکان‌های بسیار بزرگی تولید کنند که سبب ایجاد سونامی‌ در مقیاس جهانی و پرتاب آوارهای پرتعدادی به اتمسفر زمین شود؛ همچنین این برخوردها می‌تواند ناحیه‌های داغ و جوشانی در اقیانوس‌ها و دریاها به وجود آورند.

حال‌ ممکن است تصور کنید که این بقایای پرتاب‌شده یا تکه‌های کوچک‌تر ماه که به جو زمین وارد می‌شوند، کشنده نیستند، اما این تفکر اشتباه است. هنگامی‌که اجسام پرسرعت در جو زمین سرعت خود را از دست می‌دهند، انرژی جنبشی آن‌ها به انرژی گرمایی تبدیل می‌شود. هرچه تعداد بیشتری از این اجسام در جو زمین حرکت کنند، گرمای بیشتری نیز به اتمسفر وارد می‌شود. در یک نقطه‌ی خاص، سیاره‌ی ما به یک کوره تبدیل می‌شود که حیات سطح زمین در آن‌سوی اقیانوس‌ها، پخته خواهد شد که این روش بدی برای مردن است.

سؤال: با انفجار ماه جزر و مد دریاها چگونه تحت تأثیر قرار خواهند گرفت؟

پاسخ: اگر نگاهی فانتزی به این اتفاق داشته باشیم، جزر و مدها به امپراتوری‌ کام خواهند رسید! هر آنچه از آب‌های زمین بعد از رهایی از این حادثه ناگوار باقی بماند، به‌صورت بالقوه تحت تأثیر توسط نیروهای غیر جزر و مدی خواهند بود؛ یعنی اینکه دیگر جزر و مدی وجود نخواهد داشت. این احتمال وجود دارد که قسمت‌هایی که در اثر انفجار ماه به وجود آمده‌اند و بقایای پرتاب‌شده به جو در اثر برخورد آن‌ها به زمین، جسم کوچک‌تری را تشکیل دهند که متناسب با دوره‌ی چرخش این ماه جدید، جزر و مدهای جدیدی به وجود آورند و ارتفاع این جزر و مدها هم به ابعاد این ماه و فاصله‌ی آن از زمین بستگی دارد.

ستاره‌شناس و استادیار علوم سیاره‌ای در دانشگاه کَل‌تِک.

سؤال: آیا با انفجار ماه، زمین تغییر خواهد کرد؟

پاسخ: ماه برای زمین بسیار ارزشمند است و موجب می‌شود محورهای حرکتی زمین پایدار بمانند. بدون ماه، زمین بین زوایای صفر تا ۸۵ درجه خواهد چرخید؛ البته مدت‌زمانی که لازم است تا تغییرات ناشی از این حرکات آشکار شوند، ده‌ها یا صدها میلیون سال به طول خواهد انجامید. حرکات بی‌نظم ناشی از انحرافات زمین می‌تواند موجب خساراتی به ثبات آب و هوایی و حیات کلی سیاره‌ی ما شود.