خالق کودکان اصلاح‌‌شده ژنتیکی درصدد احداث مرکز گردشگری پزشکی بوده است

دوشنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۸ - ۱۹:۰۰
مطالعه 7 دقیقه
گویا دانشمند چینی بدنامی که اولین کودکان دستکاری‌‌شده‌‌ی ژنتیکی را خلق کرد، امیدوار بوده است دانش خود را به‌‌صورت یک کسب‌‌وکار در گردشگری پزشکی درآورد.
تبلیغات

براساس تحقیقاتی ازسوی  ژورنال علمی ساینس، هی جیانکوی صحبت‌‌هایی با مشاوران خود داشته و طی آن، ایده‌‌ی خود را برای تأسیس شرکتی فعال درزمینه‌‌ی مهندسی ژنتیک کودکان مقاوم دربرابر HIV، بیماری‌‌های قلبی و سایر مشکلات پزشکی مطرح کرده است. دکتر هی ابراز امیدواری کرده است که بتواند کسب‌‌وکار جدیدش را در چین یا تایلند راه‌‌اندازی کند و بدین ترتیب، توجه مشتریان ثروتمند خود را به این مراکز جلب کند.

برای مثال، از اواخر اوت، دکتر هی طی چند مناسبت مختلف با یک متخصص باروری چینی-آمریکایی به‌‌نام دکتر جان ژانگ ملاقات داشته است؛ کسی که کلینیک باروری او در نیویورک مشتریان بسیاری دارد. این دو تن طی ملاقات‌‌های خود درمورد افتتاح یک کلینیک در چین مذاکراتی داشته‌‌اند. در گزارش ساینس، سخنان یکی دیگر از مشاوران نقل شده است که می‌‌گوید دکتر هی تصمیم داشته یک شرکت جدید با تمرکز روی «گردشگری پزشکی ژنتیک» راه‌‌اندازی کند.

به‌‌نظر می‌‌رسد برنامه‌‌های تجاری دکتر هی در مرحله‌‌ی مقدماتی بوده‌اند و هنوز به‌‌خوبی شکل نیافته‌‌ بودند؛ برنامه‌‌هایی که پس از اعلان عمومی اقدام حیرت‌‌آور وی در دستکاری ژنتیکی دوقلوی نوزاد چینی و متعاقبا محکومیت جهانی این حرکت در نوامبر سال گذشته، با بن‌‌بست مواجه شد. علی‌‌رغم واکنش شدید جامعه‌‌ی جهانی، دکتر هی بارها از اقدام خود در استفاده از فناوری کریسپر (CRISPR) با هدف ایجاد مصونیت دربرابر اچ‌‌آی‌‌وی در نوزدان یادشده دفاع کرد. اما حجم واکنش‌‌های منفی به‌‌اندازه‌‌ای بود که دولت چین واردار شد دکتر هی را تحت حبس خانگی قرار دهد و احتمال اعمال جرایم کیفری را برای این دانشمند خود در نظر بگیرد.

از اهداف امپراتوری ژانگ در زمینه‌ لقاح مصنوعی، کمک به زوج‌‌های چینی و آمریکایی برای دور زدن محدودیت‌‌های بین‌المللی ازطریق گردشگری پزشکی بود

با این حال، واقعه‌‌ی یادشده پرسش‌‌های فراوانی را درمورد مجوز انجام مهندسی ژنتیک روی جنین‌‌ یا نطفه‌‌های انسانی مطرح کرد. هفته‌‌ی پیش نیز مدیر کل سازمان بهداشت جهانی طی اظهاراتی، خلق کودکان اصلاح‌‌شده‌‌ی ژنتیکی در این برهه‌‌ی زمانی را یک «بی‌‌مسئولیتی» قلمداد کرد و اعلام داشت تا زمانی‌که عواقب احتمالی چنین اقداماتی به‌‌درستی بررسی نشده، تمامی کشورها باید جلوی انجام آن را بگیرند.

با این حال، برخی متخصصان حوزه‌‌ی پزشکی این روش را یک راهکار ناگزیر می‌‌دانند که برای حذف بیماری‌‌های ژنتیکی ضروری به‌‌نظر می‌‌رسد. آن‌‌ها پیش‌‌بینی می‌‌کنند که کلینیک‌‌ها دیر یا زود چنین خدماتی را (حتی اگر لازم باشد به‌‌صورت مخفیانه) به مشتریان خود عرضه خواهند کرد.

اصلاح ژنتیکی کودکان CRISPR

هی جیانکوی عملکرد دستگاه توالی‌‌یاب ژنوم ساخته‌‌شده توسط یکی از شرکت‌‌های خود با نام Direct Genomics را برای جان کری، وزیر امور خارجه‌‌ی سابق آمریکا توضیح می‌‌دهد

بعد از دو سال تلاش در دانشگاه جنوبی علم و فناوری در شنژن، تیم دکتر هی در اوایل سال ۲۰۱۸ آماده بود تا اولین کودکان اصلاح‌‌شده‌‌ی زنتیکی با فناوری کریسپر را متولد کند. او در این خیال به‌‌سر می‌‌برد که با اقدام خود، یک موفقیت بزرگ را رقم خواهد زد که اهمیت آن حتی از لقاح آزمایشگاهی (IVF) نیز فراتر خواهد بود؛ موفقیتی که می‌‌توانست افتخار و عزت را برای کشورش، چین به‌‌ ارمغان آورد. در آوریل ۲۰۱۸، او از اولین موفقیت خود سخن گفت؛ «یک زن با این روش باردار شده بود.»

یکی از افراد دخیل در این پروژه، استفن کواک، مشاور قدیمی او بود که از چهره‌‌های شاخص فناوری ژنتیک، استاد دانشگاه استنفورد و مدیر CZ Biohub (مؤسسه‌‌ای که تحت حمایت مالی مدیرعامل فیسبوک، مارک زاکربرگ و همسرش قرار داد) به‌‌شمار می‌‌آید. کواک ادعا می‌کند وی در این جریان تنها نقش یک ناظر را داشته که شاگرد اسبق خود را تشویق می‌‌کرده است. دانشگاه استنفورد بعدها قراردادهای کواک با دکتر هی را موردبررسی قرار داد و درنهایت وی را از هرگونه خطایی مبرا دانست.

با این حال، کواک مسیر ارتباط با افراد مهمی را برای هی فراهم کرد. برای مثال، در مه ۲۰۱۸، یک ماه پس از آنکه کواک از خبر بارداری یک زن با کمک تکنیک کریسپر مطلع شد، ایمیلی برای اندی می، مهندس ارشد ژنوم مؤسسه‌‌ی CZ Biohub نوشت؛ کسی که پیش‌‌تر، یکی از دانشمندان ارشد شرکت Caribou Biosciences (فعال در استفاده از تکنیک کریسپر) به‌‌شمار می‌‌رفت.

براساس بررسی‌‌های صورت‌‌گرفته ازسوی MIT Technology Review، کواک در ایمیل خود، هی را به‌‌عنوان یکی از شاگردان سابق خود معرفی کرده که در پروژه‌‌ی مهندسی ژنوم فعالیت دارد. چند روز بعد، یک قرار برای ملاقات با می تعیین شد. سخنگوی می اظهار کرده که چنین ملاقاتی هرگز انجام نشد. در این میان، کواک نیز می‌‌گوید آن ایمیل تنها در حکم معرفی‌‌نامه برای یک دانشمند دیگر بوده است. او می‌‌افزاید:

من هرگز نمی‌‌دانستم که هی جیانکوی قصد دارد از پژوهش‌‌های اصلاح ژنتیکی خود برای اهداف تجاری بهره ببرد. من قطعا درجهت این تلاش‌‌ها یا پیداکردن سرمایه‌‌گذار کمکی نکرده‌‌ام.

اما شواهد می‌‌گویند استاد دانشگاه استنفورد پیش‌‌تر دکتر هی را حداقل به یکی از سرمایه‌‌گذاران راغب در عرصه‌‌ی مهندسی ژنتیک ارتباط داده است. نام این فرد، استیو لامباردی است؛ فردی که در گذشته مدیرعامل شرکت ورشکسته‌‌ی هلیکوس (Helicos) بود. کواک کسی بود که هلیکوس را ابتدا پایه‌‌گذاری کرده بود و در ادامه نیز دکتر هی این شرکت را در چین با نام جدید Direct Genomics احیا کرد. لامباردی در مصاحبه‌‌ی خود با ساینس می‌‌گوید: «من او را به تمام افرادی که می‌‌شناختم، معرفی کردم.»

براساس گفته‌‌های لامباردی، دکتر هی درنهایت ایده‌‌ی تأسیس شرکتی با موضوع فعالیت «گردشگری پزشکی ژنتیک» را با وی مطرح کرد. هی بر این باور بود که اگر بتواند با کمک کریسپر، کودکانی مقاوم دربرابر ویروس HIV متولد کند؛ در ادامه نیز خواهد توانست راه خود را به‌‌سوی ایجاد ایمنی بشر دربرابر بیماری‌‌های قلبی و سایر مشکلات پزشکی هموار کند.

با این حال، لامباردی می‌‌گوید هرگز فرصت نکرده به هی برای جمع‌‌آوری سرمایه‌‌ی لازم کمک کند؛ چراکه دانشمند چینی از این تصمیم خود پا پس کشیده است.

اصلاح ژنتیکی کودکان CRISPR

جان ژانگ، بنیان‌‌گذار مؤسسه‌‌ی باروری  نیو هوپ (New Hope) در منهتن؛ گفته می‌‌شود او همکاری‌‌هایی با دانشمند چینی خالق اولین کودکان دستکاری‌‌شده‌‌ی ژنتیکی داشته است

طی یک نظرسنجی در آن زمان معلوم شد که ۶۰ درصد از مردم چین با کاربرد فناوری کریسپر درجهت درمان بیماری‌‌ها موافق هستند

به‌‌نظر می‌‌رسد پس از ملاقات با ژانگ، ایده‌‌ها‌‌ی دکتر هی درمورد کسب‌‌وکار کودکان اصلاح‌‌شده‌‌ی ژنتیکی قوت بیشتری به خود گرفته بوده است. ژانگ خود یک متخصص لقاح با تکنیک «کودکان با والدین سه‌‌گانه» است. در این روش لقاح، دی‌‌ان‌‌ای متعلق‌‌به تخمدان یک زن مسن‌‌تر به بدن یک زن جوان‌‌تر منتقل می‌‌شود. این عمل در ایالات متحده غیرقانونی به‌‌شمار می‌‌آمد. پس ژانگ تصمیم به انجام آن در مکزیک و اوکراین گرفت. بدین‌‌ ترتیب او توانست محدودیت‌‌هایی را که به‌‌ظن او «بی‌‌معنی» به‌‌نظر می‌‌آمدند، دور بزند. دکتر هی پس از ملاقات با ژانگ، وی را فردی مشتاق در آینده‌‌ی مهندسی ژنتیک یافت که آماده است فرصت‌‌های تازه‌‌ای را بیازماید. ژانگ در مصاحبه‌‌ی خود با MIT Technology Review در سال ۲۰۱۷ می‌‌گوید:

آنچه که ما انجام می دهیم، تنها گامی به‌‌سوی کودکان اصلاح‌‌شده‌‌ی ژنتیکی است. باکمک جابجایی هسته و اصلاح ژنتیکی شما می‌‌توانید عملا هر کاری را که می‌‌خواهید، انجام دهید.

بنابر اطلاعات ساینس، هی و ژانگ در اوت سال ۲۰۱۸ در نیویورک ملاقات کردند و درمورد راه‌‌اندازی یک کلینیک لقاح مصنوعی در چین به مذاکره مشغول شدند. بعدها، ملاقات‌‌های بیشتری در چین انجام شد که در برخی از آن‌ها تنی چند از مقامات رسمی استان هاینان نیز حضور داشتند. هاینان یکی از جزایر جنوبی چین بود که آن دو تصمیم داشتند در آن یک مرکز گردشگری پزشکی احداث کنند.

معضل پیش روی ژانگ این بود که بنابر قوانین کنگره‌‌ی آمریکا، اصلاح ژنتیکی کودکان امری غیرقانونی بود. کنگره، سازمان غذا و داروی این کشور را از صدور هرگونه مجوزی برای استفاده‌‌ از تکنینک ویرایش کریسپر یا مبادله‌‌ی دی‌‌ان‌‌ای منع کرده بود. در سال ۲۰۱۷ نیز ژانگ هشدارهایی ازسوی سازمان غذا و دارو درمورد تبلیغ فناوری کودکان با والدین سه‌‌گانه دریافت کرد. در این زمان، چین نیز پاره‌‌ای از قوانین محدودکننده مثلا درمورد جایگزینی DNA به تصویب رسانده بود.

اصلاح ژنتیکی کودکان CRISPR

چند ماه پس از توقف فعالیت‌های دکتر جیانکوی هی، اخباری پراکنده از احتمال مفقود شدن وی منتشر شد.

یکی از اهداف امپراتوری ژانگ در زمینه‌‌ی لقاح مصنوعی این بود که بتواند به زوج‌‌های چینی و آمریکایی کمک کنند این محدودیت‌‌ها را ازطریق گردشگری پزشکی دور بزنند؛ یک امپراتوری‌ که اکنون قلمروی آن تا ۴ قاره گسترده شده است. در نوامبر سال گذشته بود که وجود ارتباط میان ژانگ و هی علنی شد؛ یعنی درست پس از آنکه هی حمایت مالی یک نظرسنجی میان افکار عمومی چین را درمورد تولد کودکان اصلاح‌‌شده‌‌ی ژنتیکی به‌‌عهده گرفت. طی این نظرسنجی معلوم شد که ۶۰ درصد از مردم چین با کاربرد این فناوری درجهت درمان بیماری‌‌ها موافق هستند.

در ادامه، نتایج این نظرسنجی تحت عنوان «مقبولیتی گسترده» در رسانه‌‌ها به‌‌همراه نقل‌‌قولی از ژانگ بازتاب شد: «از داده‌‌های جمع‌‌آوری‌‌شده به‌‌وضوح می‌‌توان دریافت که اصلاح ژنتیکی با اهداف پزشکی از حمایت توده‌‌ی مردم برخوردار است.»

ژانگ در مصاحبه با ساینس می‌‌گوید که توافق او با هی، امروز دیگر اعتباری ندارد. او می افزاید:

پس از تمامی این اتفاقات، واضح است که دیگر ما هیچ‌‌گونه همکاری بیشتری با یکدیگر نخواهیم داشت.
تبلیغات
داغ‌ترین مطالب روز

نظرات

تبلیغات