هدست واقعیت مجازی متا داده‌های شخصی را به‌طورمستقیم از چهره‌ی افراد جمع‌آوری می‌کند

فیسبوک اخیراً هدست واقعیت مجازی قدرتمند جدید خود موسوم به کوئست پرو (Quest Pro) را رونمایی کرده است. متا در مراسم رونمایی این محصول اعلام کرد داده‌های استخراج‌شده با فناوری تشخیص چهره‌‌ی این شرکت از تصاویر بیش از یک‌میلیارد کاربر را حذف و قابلیت پیشنهاد برچسب‌گذاری افراد را در عکس‌ها و ویدئوها غیرفعال می‌کند.

لوک استارک، استادیار دانشگاه وسترن کانادا، در گفت‌وگو با وب‌سایت WIRED اعلام کرد تغییر سیاست مذکور در متا تاکتیکی برای بهبود روابط‌عمومی این شرکت است؛ زیرا فناوری‌های واقعیت مجازی غول رسانه‌های اجتماعی جهان احتمالاً به ایجاد مجموعه‌ی گسترده‌ای از داده‌های فیزیولوژیکی می‌انجامد و این امر نگرانی‌های جدیدی درباره‌ی حفظ حریم خصوصی ایجاد خواهد کرد.

هفته‌ی جاری، پیش‌بینی استارک رنگ واقعیت به‌ خود گرفت و متا، شرکت مادر فیسبوک، جدیدترین هدست واقعیت مجازی خود موسوم به کوئست پرو را معرفی کرد. بخش داخلی این محصول به پنج دوربین مجهز شده است که برای ردیابی دقیق حالات چهره و چشم کاربر، صورت او را بررسی می‌کنند.

این قابلیت باعث می‌شود حالات احساسی چهره‌ی افراد به‌طور‌لحظه‌ای روی آواتارهای مجازی آن‌ها اعمال شود و مثلاً اگر کاربر در دنیای واقعی لبخند بزند یا ابرویش را بالا ببرد، آواتار او در متاورس همین حرکت را تقلید خواهد کرد. بخش بیرونی این هدست نیز از پنج دوربین دیگر بهره می‌برد که در آینده به شما اجازه خواهد داد حرکات افراد دیگر را در دنیای واقعی، روی آواتار مجازی کپی کنید.

پس از مراسم معرفی هدست واقعیت مجازی جدید متا، استارک اعلام کرد که نتیجه‌ی عرضه‌ی این محصول به بازار کاملاً پیش‌بینی‌شدنی است. او شک دارد که تنظیم‌های پیش‌فرض برای ردیابی حالات چهره که درحال‌حاضر روی حالت خاموش است، مدت زیادی به‌ همین‌ شکل باقی بماند. استارک می‌گوید:

از چند سال قبل، مشخص شده است که آواتارهای مجازی متحرک به‌عنوان ابزارهایی برای کاهش سطح محافظت از حریم خصوصی عمل می‌کنند. این در حالی است که داده‌های مربوط به چهره و حالات صورت افراد بسیار جزئی‌تر و شخصی‌تر از داده‌های به‌دست‌آمده از بررسی تصویر چهره‌ی یک فرد است.

مارک زاکربرگ، مدیرعامل متا، در رویداد معرفی هدست جدید واقعیت مجازی این شرکت، جمع‌آوری داده‌ها را به‌عنوان بخش ضروری دیدگاه خود در حوزه‌ی واقعیت مجازی توصیف کرد. او گفت:

وقتی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنیم، همه‌ی عبارت‌ها و حرکت‌های غیرکلامی چهره و بدن در بیشتر مواقع حتی از آنچه به زبان می‌آوریم، اهمیت بیشتری دارد و روش ارتباط ما نیز باید منعکس‌کننده‌ی این حرکات باشد.

زاکربرگ افزود که دوربین‌های داخلی کوئست پرو و دوربین‌های تعبیه‌شده روی کنترلرهای این هدست عملکرد آواتارهای فوتورئالیسی را تقویت می‌کنند و باعث می‌شوند آواتارهای مجازی بیشتر شبیه شخصیت‌های انسان و کمتر شبیه شخصیت‌های کارتونی باشند.

درحال‌حاضر، جدول زمانی دقیقی برای ارائه‌ی این قابلیت اعلام نشده است. چند ماه قبل، متا یک تصویر سلفی از آواتار کارتونی زاکربرگ به‌اشتراک گذاشت که با استقبال نه‌چندان زیاد علاقه‌مندانِ فناوری و واقعیت مجازی مواجه و حتی به یک میم تبدیل شد. اکنون این شرکت تصمیم گرفته است تغییرات مهمی روی آواتارهای مجازی پلتفرم خود اعمال کند.

پیش‌ازاین، شرکت‌های دیگری مثل آمازون و پروژه‌های تحقیقاتی مختلف از عکس‌های معمولی چهره‌ی افراد برای پیش‌بینی وضعیت روحی آن‌ها استفاده کرده‌اند؛ البته هیچ تضمینی مبنی‌بر این‌ موضوع وجود ندارد که این روش واقعاً کارایی داشته باشد. شاید داده‌های هدست کوئست پرو متا روش جدیدی برای درک علایق یا واکنش افراد به محتوا باشد.

متا در حال آزمایش فرایند خرید در دنیای واقعیت مجازی است و بدین‌منظور پتنت‌های مختلفی نیز ثبت کرده است. برخی از گواهی‌های حق‌ اختراع این شرکت نشان‌دهنده‌ی روش‌هایی برای ارائه‌ی تبلیغات شخصی‌سازی شده در متاورس براساس حالات چهره‌ی افراد است. مدیر محصول متا در جلسه‌ای توجیهی که هفته‌ی گذشته با حضور خبرنگاران برگزار شد، اعلام کرد که این شرکت از اطلاعات ردیابی حالات چهره و چشم کاربران برای پیش‌بینی احساسات آن‌ها استفاده نمی‌کند.

متا می‌گوید که تصاویر خام و تصاویر استفاده‌شده برای ارائه‌ی این قابلیت‌ها در حافظه‌ی ذخیره‌سازی هدست نگه‌داری و به‌صورت محلی و با بهره‌گرفتن از قدرت تراشه‌ی داخلی این محصول پردازش می‌شوند. این شرکت افزوده است که در کوئست پرو، داده‌های مرتبط با ردیابی حالات چهره‌ و حرکات چشم کاربران پس از انجام پردازش‌ها حذف می‌شوند.

اعلامیه‌های حریم خصوصی مرتبط با قابلیت ردیابی چشم و حرکات صورت متا بیان می‌کند اگرچه تصاویر خام ثبت‌شده از افراد حذف می‌شوند، ممکن است نتایج به‌دست‌آمده از پردازش آن تصاویر در سرورهای این شرکت ذخیره شوند.

سیاست حفظ حریم خصوصی متا برای هدست‌های این شرکت نشان می‌دهد داده‌هایی که با سرویس‌های خارجی به‌اشتراک گذاشته می‌شوند، مشمول شرایط و خط‌مشی‌های حریم خصوصی آن‌ها خواهد بود. درحال‌حاضر، محصولاتی پرطرفداری مثل آیفون از فناوری ثبت عبارت‌ها در اپلیکیشن‌ Photos و Note استفاده می‌کنند؛ اما متا در رویداد معرفی کوئست پرو اعلام کرد که ردیابی لحظه‌ای زبان بدن یکی از قابلیت‌های اصلی و جاه‌طلبی‌های این شرکت برای ترغیب کاربران به استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی برای حضور در جلسات یا انجام کارهای دیگر محسوب می‌شود.

همچنین، متا اعلام کرد به‌زودی نرم‌افزارهای پرکاربردی مثل مایکروسافت Teams و مایکروسافت ۳۶۵ را با پلتفرم واقعیت مجازی خود ادغام خواهد کرد. علاوه‌براین، AutoDesk و ادوبی در حال‌ کار روی نسخه‌ی واقعیت مجازی محصولات پرطرفدار خود هستند تا طراحان و مهندسان بتوانند از ابزارهای این شرکت‌ها در پلتفرم متا استفاده کنند. ادغام نرم‌افزار محبوب ZOOM با پلتفرم واقعیت مجازی متا نیز به‌زودی به کاربران اجازه خواهد داد تا با آواتارهایشان در جلسات آنلاین ویدئویی شرکت کنند.

موفقیت کوئست پرو در ارائه‌ی قابلیت‌هایی مثل امکان برقراری تماس‌های ویدئویی در فضای واقعیت مجازی تا حد زیادی به این موضوع بستگی دارد که افراد دربرابر قابلیت‌های جمع‌آوری داده‌ها چه واکنشی از خود نشان دهند؛ زیرا این شرکت سابقه‌ی درخشانی در محافظت از حریم خصوصی افراد یا نظارت بر فعالیت توسعه‌دهندگان شخص‌ ثالث و دسترسی آن‌ها به پلتفرم‌های خود ندارد که ازجمله نمونه‌های بارز آن می‌توان به داستان کمبریج آنالیتیکا اشاره کرد. این شرایط می‌تواند مشکلات جدیدی برای فروش هدست واقعیت مجازی جدید زاکربرگ ایجاد کند.

درحال‌حاضر، تعداد کاربران فعال ماهانه‌ی پلتفرم واقعیت مجازی اجتماعی متا به ۳۰۰ هزار نفر می‌رسد؛ اما هیچ اطلاعاتی از تعداد کاربران Horizon Worlds دردسترس نیست. نیویورک‌تایمز اخیراً گزارش داده است که حتی توسعه‌دهندگان و کارمندان تیم Horizon Worlds زمان بسیار کمی را در محیط این پروژه صرف می‌کنند. آوی بارزیف، مشاور واقعیت مجازی و واقعیت افزوده‌، در ساخت هدست HoloLens مایکروسافت مشارکت کرده است. وی ادعاهای متا را درباره‌ی حذف تصاویر ثبت‌شده با دوربین‌های داخلی کوئست پرو باور ندارد.

بارزیف در سال ۲۰۲۰ با انتشار مقابله‌ای اعلام کرد که نسخه‌ی قبلی این محصول، یعنی کوئست ۲، مشکلاتی جدی در حفظ حریم خصوصی داشت و او درباره‌ی کوئست پرو نیز همین احساس را دارد. ظاهراً نگرانی اصلی وی این است که داده‌های حرکات صورت و چشم به متا و سایر شرکت‌ها اجازه می‌دهد با مشاهده‌ی نحوه‌ی واکنش کاربران به محتوا یا سایر تجربیات آن‌ها در فضای واقعیت مجازی، از احساسات آن‌ها بهره‌برداری عاطفی کنند.

کاویا پرلمن، مؤسس سازمان غیرانتفاعی XR Safty Initative است؛ سازمانی که درزمینه‌ی ایمنی و اخلاق در متاورس به کسب‌وکارها و تنظیم‌کننده‌ی دولتی مشاوره ارائه می‌دهد. او نیز نگرانی‌های خود را درباره‌ی قابلیت جمع‌آوری داده‌های حرکات چشم و چهره در هدست کوئست پرو مطرح کرده است. او مدیر امنیتی سابق آزمایشگاه لیندن و خالق Secound Life است و قبلاً درزمینه‌ی امنیت به فیسبوک مشاوره داده است. پرلمن می‌گوید رسوایی‌های قبلی متا وی را به این شرکت بی‌اعتماد کرده است.

پرلمن پس از عرضه‌ی نسخه‌ی آزمایش کوئست پرو متوجه شد صفحاتی که کاربران را به فعال‌کردن قابلیت ردیابی چشم و چهره ترغیب می‌کنند، از فناوری‌ها و الگوریتم‌هایی برای تشویق مردم به استفاده از این ویژگی بهره می‌برند. ماه گذشته، کمیسیون تجارت فدرال ایالات متحده با انتشار گزارشی به شرکت‌ها توصیه کرد از طرح‌هایی که حفظ حریم خصوصی را رد می‌کنند، استفاده نکنند.

پرلمن افزود:

سابقه‌ی کاری من نشان می‌دهد که اکنون در مسیر بسیار خطرناکی قرار داریم و اگر مراقب نباشیم، استقلال، اراده، آزادی و اختیارمان درمعرض خظر خواهد بود. شرکت‌هایی که در حوزه‌ی واقعیت مجازی کار می‌کنند، باید درباره‌ی جمع‌آوری داده‌ها و اشتراک‌گذاری آن‌ها به عموم کاربران توضیح دهند و برای استنباط‌هایی که درباره‌ی افراد انجام می‌دهند، محدودیت‌های مهمی تعیین کنند.