ویروس کرونا دلتا؛ واگیردارترین و خطرناک‌ترین گونه کرونا تا امروز

در اواسط فوریه، تعداد موارد ابتلای روزانه در هند به کمتر از ده هزار نفر رسید و موارد مرگ‌ومیر دورقمی شد؛ اما پس از دو ماه، موارد رو به افزایش گذاشت و سرانجام مشخص شد ناشی از گونه‌ی جدیدی است که دلتا نام گرفته. گونه‌های جدید ویروس علت افزایش مواردابتلا در مناطق دیگر جهان بوده‌اند. برای مثال، اواخر سال گذشته در بریتانیا گونه جدیدی به‌ نام آلفا موجب افزایش موارد ابتلا شد؛ اما نرخ افزایش موارد اخیر در هند بسیار سریع‌تر از موج پیشین این کشور و سرعت آن از افزایش تدریجی که در مناطق دیگر جهان دیده می‌شود، بسیار بیشتر بوده است. 

به گفته‌ی دانشمندان، هند زمانی در آستانه موج جدید قرار گرفت که بسیاری از مردم پوشیدن ماسک و دیگر اقدامات احتیاطی را کنار گذشتند و دولت اجازه‌ی تجمع‌های بزرگ سیاسی و جشنواره‌های مذهبی را صادر کرد. این تجمعات احتمالا به محل وقوع رویدادهای ابرانتقال تبدیل شدند.  گونه‌هایی که در جمعیت در حال انتشار بودند، احتمالا به تشدید وضعیت کمک کردند. طبق گزارش وزارت بهداشت هند، گونه جهش‌یافته مضاعف (دلتا)، گونه‌های بریتانیایی (آلفا)، برزیلی (گاما) و آفریقای جنوبی (بتا) همه در هند شناسایی شده‌اند.

کرونای هندی که اکنون گونه دلتا نامیده می‌شود، ۱۳ جهش دارد؛ اما نام خود (جهش‌یافته مضاعف) را از دو جهشی گرفته است که مشابه جهش‌های مشاهده‌شده به‌طور جداگانه در گونه‌های دیگر هستند. یکی از این جهش‌ها در گونه‌های دیگر با افزایش واگیرداری ویروس همراه بوده و در فرار از آنتی‌بادی‌ها مؤثر است؛ درحالی‌که مورد دیگر شبیه جهشی است که می‌تواند از برخی پاسخ‌های ایمنی بدن فرار کند.

دکتر راکش میشرا، مدیر مرکز زیست‌شناسی سلولی و مولکولی CSIR و سرپرست یکی آزمایشگاه‌هایی که توالی‌یابی ژنوم ویروس را انجام می‌‌دهند، می‌گوید کرونای دلتا اولین‌ بار در هند در نمونه‌ای که اکتبر جمع‌آوری شده بود، کشف شد. داده‌های اخیر حاکی از گسترش سریع آن در برخی از مناطق هند است. به گفته‌ی دکتر آنورانگ آگراوال، مدیر مؤسسه ژنومیک و زیست‌شناسی تلفیقی، در ایالت مهاراشترا که به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته، گونه جهش‌یافته مضاعف به سویه‌ی غالب تبدیل شده است. بر اساس مطالعه‌ی مؤسسه ملی ویروس‌شناسی در شهر پونا، در نمونه‌های جمع‌آوری‌شده در این ایالت از ژانویه تا مارس، بیش از ۶۰ درصد از گونه‌ی جهش‌یافته‌ی مضاعف بودند.

بر اساس ابزار ردیابی Covid CG مؤسسه برود، به‌طور کلی برای هند این گونه تا ۷۰٫۴ درصد از نمونه‌های جمع‌آوری‌شده در هفته‌ی منتهی به ۲۵ مارس را شامل می‌شود. این در حالی است که سه هفته پیش‌تر، کرونای هندی ۱۶٫۱ درصد از نمونه‌ها را شامل می‌شد. آلینا چان، پژوهشگر فوق دکترای مؤسسه برود که روی ژن‌درمانی و مهندسی سلول کار می‌کند، می‌گوید: «وقتی گونه‌ای در یک منطقه به گونه‌ی غالب تبدیل شود، باعث نگرانی می‌شود، زیرا بدان معنا است که می‌تواند در مناطق دیگر نیز به گونه غالب تبدیل شود.»

پزشکان و کارشناسان بهداشت عمومی می‌گویند اکنون بسیاری از افراد جوان بیمار می‌شوند و با علائم شدید به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند. گونه دلتا به بیش از ۸۰ کشور جهان گسترش یافته و به‌سرعت در حال تبدیل شدن به نسخه‌ی غالب ویروس است. در مناطقی نظیر بریتانیا، دلتا گونه واگیردار آلفا را که اولین‌ بار در آن کشور شناسایی شد (قبلاً گونه انگلیسی نامیده می‌شد) و شایع‌ترین فرم ویروس در این منطقه بود، کنار زده است.

انتشار سریع گونه دلتا مقامات بهداشتی را به واکنش واداشته است. برای مثال، مقامات بریتانیا برنامه‌ی بازگشایی کشور را به تعویق انداخته‌اند. در مناطقی از آمریکا توصیه می‌شود که حتی افراد واکسینه‌شده همچنان در فضاهای سرپوشیده از ماسک استفاده کنند. سازمان جهانی بهداشت از همه می‌خواهد به پوشیدن ماسک ادامه بدهند؛ البته توصیه‌ی مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا مبنی‌ بر اینکه افرادی که واکسن زده‌اند، می‌توانند در بیشتر موقعیت‌ها بدون ماسک حضور داشته باشند، همچنان پابرجا است.

در آمریکا، دلتا مسئول حدود ۲۶٫۱ درصد از موارد در سراسر کشور است و شیوع آن هر دو هفته، دو برابر می‌شود. نگرانی در سطح جهانی حتی بزرگ‌تر است. فقط ۲۳٫۴ درصد از مردم در سراسر جهان حداقل یک دوز واکسن کووید ۱۹ را دریافت کرده‌اند که بیشتر آن‌ها ساکن کشورهای ثروتمند هستند. کمتر از یک‌درصد از مردم در کشورهای با درآمد پایین‌تر واکسن را دریافت کرده‌اند.

به‌ نظر می‌رسد علائم کرونا دلتا همانند علائم گونه‌ی اصلی کووید ۱۹ باشد؛ اما پزشکان می‌بینند که برخی افراد به‌خصوص جوان‌ترها، سریع‌تر بیمار می‌شوند. همچنین پژوهش‌ها نشان می‌دهند گونه دلتا در دستگاه تنفسی در سطوح بسیار بالاتر و بسیار سریع‌تر تکثیر می‌شود. معمولا افراد واکسینه‌شده در صورت دچار شدن به گونه دلتا، بدون علامت هستند یا دچار علائم بسیار خفیفی می‌شوند. علائم آن‌ها بیشتر شبیه سرماخوردگی مانند تب، سرفه یا سردرد و از دست دادن قابل‌ توجه حس بویایی است. متخصصان می‌گویند در صورت خفیف بودن علائم، ممکن است بیماری خود را با آلرژی اشتباه بگیرید. نکات مهم در مورد علائم کرونا اصلی و علائم دلتا کرونا عبارت‌اند از:

• سرفه، تب و تنگی تنفس از علائم شایع کووید ۱۹ است. 
• گرفتگی سینوس‌ها، آبریزش بینی و گلودرد علائم آلوده شدن به گونه دلتا است. 
• عطسه بیش‌از‌حد نشانه‌ی دچار شدن به گونه دلتا است. 
• گونه دلتای کووید ۱۹ می‌تواند علائمی داشته باشد که خفیف‌تر  هستند و معمولا با این ویروس مرتبط نیستند؛ به‌طوری‌که برخی ممکن است آن را با آلرژی یا بیماری رایج دیگری اشتباه بگیرند. 

جو کانتر، مأمور بهداشت ایالت لوئیزیانا، می‌گوید گونه دلتای کووید ۱۹ هنوز علائم معمول مانند سرفه، تب و تنگی نفس را دارا است؛ اما وی در حال مشاهده‌ی بیماران بسیاری است که علائمی مانند گرفتگی سینوس‌، آبریزش بینی و گلودرد دارند که به‌ نظر می‌رسد مربوط به بیماری‌های معمولی باشد. این علائم می‌‌تواند نشانه‌ی آلوده شدن به گونه‌ی دلتا نیز باشد. کانتر می‌گوید: «ممکن است دچار علائم نسبتا خفیفی شوید که به‌راحتی می‌توانید آن‌ها را با آلرژی و موارد معمول دیگر اشتباه بگیرید.»

کارشناسان توصیه می‌کنند که در صورت داشتن هرگونه علائم، هرچقدر هم خفیف و حتی اگر فقط گلودرد یا آبریزش بینی یا گرفتگی سینوس باشد، آزمایش بدهید و تا زمانی که بهتر می‌شوید، تماس خود را با دیگران محدود کنید. طبق گزارش‌ها، عطسه‌ی بیش‌از‌حد نیز یکی از علائم دچار بودن به گونه دلتا است. پژوهشگران می‌گویند کسانی که واکسن زده بودند و سپس آزمایش کووید ۱۹ آن‌ها مثبت شده بود، نسبت‌ به افراد واکسینه‌نشده، با احتمال بیشتری عطسه را به عنوان علامت بیماری گزارش می‌کردند. علاوه‌ بر این، به‌ گفته‌ی برخی کارشناسان، ماسک‌ پارچه‌ای ممکن است به اندازه‌ی ماسک‌های KN95 یا N95 در دفاع در برابر گونه دلتا مؤثر نباشد. 

گونه آلفا تقریبا ۵۰ درصد واگیردارتر از نسخه‌های قبلی ویروس است؛ ‌اما به‌ نظر می‌رسد دلتا از آن مسری‌تر باشد. داده‌های آژانس بهداشت عمومی انگلستان نشان می‌دهد که دلتا ممکن است نسبت‌ به آلفا، ۶۰ درصد قدرت انتقال‌ بیشتری داشته باشد. راوینا کولار، همه‌گیرشناس دانشگاه کالیفرنیا، گونه دلتا را بسیار نگران‌کننده می‌خواند و می‌گوید افرادی که از آلودگی خود به گونه دلتا بی‌خبر هستند، با احتمال بیشتری ویروس را به افراد دیگر و شاید حداکثر هشت نفر دیگر منتقل می‌کنند. براساس اسناد داخلی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده، کرونای دلتا با عدد سرایت پایه (R0) ۵ تا ۹، در حد آبله‌مرغان واگیردار است.

پژوهشگران نشان داده‌اند آنتی‌بادی‌های افراد بهبودیافته از کووید و نیز افراد واکسینه‌شده قدرت کمتری برای پیشگیری از آلوده شدن سلول‌ها به گونه دلتا دارند. هنگامی که آن‌ها خوشه‌ای از موارد کووید ۱۹ را در کارکنان مراقبت‌های بهداشتی تجزیه‌و‌تحلیل کردند که در ماه آوریل در بیمارستانی در هند واکسن آسترازنکا را دریافت کرده بودند، دریافتند که بیشتر آن‌ها به دلتا آلوده شده‌اند. همین وضعیت برای دو مرکز بهداشتی درمانی دیگر در دهلی مشاهده شد که حاکی از آن است که احتمالا دلتا نسبت‌ به گونه‌هایی مانند آلفا، با احتمال بیشتری برخی افراد واکسینه‌شده را آلوده می‌کند.

البته، به‌طور کلی به‌ نظر می‌رسد واکسن‌ها هنوز مؤثر باشند و واکسیناسیون در حال‌ حاضر همچنان از مردم در برابر بدترین موارد کووید ۱۹ محافظت می‌کند. طبق نتایج مطالعه‌ای مقدماتی، به‌ نظر می‌رسد واکسن‌های کووید ۱۹ در برابر دلتا اثربخشی کمتری داشته باشند؛ اما تأثیر دو دوز واکسن بهتر از یک دوز است. پژوهشگران در ۲۴ می در سرور medRxiv.org گزارش کردند که دوز واحدی از واکسن‌های فایزر یا آسترازنکا در پیشگیری از بیماری علامت‌دار ناشی از دلتا حدود ۳۳ درصد مؤثر بود. این در حالی است که اثربخشی این واکسن‌ها در برابر آلفا ۵۵ درصد بود؛ البته با دوز دوم واکسن فایزر، اثربخشی در برابر دلتا به حدود ۸۸ درصد و در برابر آلفا به ۹۳٫۴ درصد می‌رسید. دوز دوم واکسن آسترازنکا در برابر دلتا حدود ۶۰ درصد و در برابر آلفا ۶۶ درصد مؤثر بود.

پژوهشگران در ۲۱ ژوئن در مطالعه‌ی مقدماتی دیگری گزارش دادند که عملکرد واکسن در پیشگیری از بستری‌ شدن بالاتر از این ارقام است. یک دوز واکسن کووید ۱۹ فایزر در پیشگیری از بستری‌ شدن افراد آلوده به گونه دلتا ۹۴ درصد و یک دوز واکسن آسترازنکا ۷۱ درصد مؤثر بود. دوز دوم واکسن‌ها اعداد را به ترتیب به ۹۶ و ۹۲ درصد رساند. در مناطق با نرخ واکسیناسیون بالا مانند بریتانیا، افزایش در موارد کووید ۱۹ هنوز با افزایش بزرگی در نرخ بستری شدن یا مرگ همراه نبوده است. اما بستری و مرگ نسبت‌ به افزایش موارد معمولا دو هفته تأخیر دارد؛ بنابراین زمان نشان خواهد داد که آیا این ارقام افزایش پیدا خواهد کرد یا نه.

هنوز اطلاعات زیادی در مورد دلتا و اثربخشی واکسن‌هایی مانند جانسون اند جانسون وجود ندارد؛ اما طبق مطالعه‌ای مقدماتی که در تاریخ یکم جولای در سرور medRxiv.org ارسال شد، آنتی‌بادی‌هایی که در پاسخ به آن این واکسن تولید می‌شوند، گونه دلتا را تشخیص می‌‌دهند؛ بنابراین واکسن باید همچنان مؤثر باشد. هرچه تعداد افراد واکسینه‌شده بیشتر باشد، احتمال اینکه دلتا موجب ایجاد مشکلاتی در جامعه شود، کمتر است. اما واکسن‌ها از همه به‌طور یکسان محافظت نمی‌کنند. افراد جوان نسبتا سالمی که واکسینه شده‌اند، احتمالا دچار مشکلی نخواهند شد؛ اما به گفته‌ی گوپتا، شاهد بستری‌ شدن و مرگ در افراد واکسینه‌شده مسن‌تر و کسانی که دچار مشکلات زمینه‌ای هستند، خواهیم بود.

همه افراد از سطح محافظت یکسانی در نتیجه دریافت واکسن‌ها برخوردار نمی‌شوند. علاوه‌ بر‌ این، کودکان کمتر از ۱۲ سال هنوز واجد شرایط دریافت واکسن نیستند. هنوز افرادی زیادی با نقص سیستم ایمنی مانند دریافت‌کنندگان عضو پیوندی یا افراد تحت درمان سرطان یا افراد سالخورده‌ای وجود دارند که ممکن است در معرض خطر باشند. بسیاری از این افراد واکسن را دریافت کرده‌اند و تمام تلاش خود را انجام داده‌اند و اکنون برای محافظت به افراد اطراف خود متکی هستند.

همان‌طور که اشاره شد، گونه دلتا بسیار عفونی‌تر و واگیردارتر از گونه‌های قبلی ویروس کرونا است. در حال‌ حاضر اطلاعات دقیقی نداریم که نشان‌دهنده‌ی شدت علائم کرونا دلتا در کودکان باشد؛ اما اخیرا موارد کووید ۱۹ در میان کودکان در کشور آمریکا به‌طور پیوسته درحال افزایش بوده است. البته علائم عمدتا خفیف بوده است: سرفه، عطسه، آبریزش بینی، ناراحتی معده، سردرد و خستگی. سویه‌ی اخیر تاکنون موجب بیماری‌های شدیدی نشده است؛ اما برخی بیمارستان‌های کودکان افزایش در بستری شدن بر اثر گونه دلتا را گزارش کرده‌اند.

به‌طور کلی، کودکانی که به کووید ۱۹ مبتلا می‌شوند اگر علائمی داشته باشند، بسیار خفیف خواهد بود. به‌ندرت دیده شده است که کودکی بر اثر کووید ۱۹ از هرگونه‌ای، به‌شدت بیمار شود. البته براساس سند داخلی مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا، این احتمال وجود دارد که گونه دلتا نسبت‌به گونه‌های گذشته موجب بیماری شدیدتری شود؛ اما این مسئله به‌طور قطعی ثابت نشده است و برخی متخصصان بیماری‌های عفونی گفته‌اند در حال‌ حاضر شواهد قانع‌کننده‌ای در حمایت از این موضوع وجود ندارد.

دلتا احتمالا آخرین گونه‌ای که در دنیاگیری ظاهر می‌شود، نخواهد بود. واکسن‌ها هنوز از افراد محافظت می‌کنند؛ اما با گردش ویروس در میان افراد واکسینه‌نشده، احتمال اینکه گونه‌ای ظاهر شود که اثربخشی آن‌ها را کم کند، وجود دارد. تدروس ادهانوم، مدیر کل سازمان جهانی بهداشت، در کنفرانس خبری ۲۵ ژوئن گفت: «با انتشار ویروس کرونا، گونه‌های جدیدی ظاهر خواهند شد. این کاری است که ویروس‌ها انجام می‌‌دهند. آن‌ها تکامل پیدا می‌کنند و ما با پیشگیری از انتقال می‌توانیم از پیدایش گونه‌های جدید ممانعت کنیم. هرچه انتقال بیشتر باشد، گونه‌های بیشتری ظاهر می‌شوند و هرچه انتقال کمتر باشد، احتمال ظهور گونه‌های جدید کمتر می‌شود.»