ما عموما رابطهی خود را با طبیعت بهمانند یک رابطهی اجتماعی قلمداد میکنیم و سعی میکنیم رفتارهای مخرب خود را با رفتارهای دوستدار محیط زیست جبران کنیم؛ اما برخلاف سایر اشتباهات اجتماعی، آثار مخرب زیستمحیطی ما به این راحتیها قابل جبران نیست.
مقالهای که بهتازگی در ژورنال علمی Frontiers in Psychology منتشر شده است، نشان میدهد که چگونه سیستمهای تبلیغاتی، سیاستمداران و سایر سیستمهای اقتصادی در حال بازیدادن ما با مفهوم «جبرانسازی اقلیمی» هستند و از لزوم معرفی رویکردی منطقیتر و مسئولانهتر سخن میگوید.
نمیتوان با یک بوسه بر درخت، از سر آشتی با محیط زیست درآمد
روانشناسان سوئدی با یک نظریهی تازه مواجه شدهاند که توضیح میدهد چرا ما حتی زمانیکه قصد اصلاح رفتار خود را با محیط زیست داریم، باز هم به آن آسیب وارد میکنیم.
بنابر گفتهی پژوهشگران، عملا غیرممکن است که بتوانیم آثار زیستمحیطی تمام رفتارهای خود را محاسبه کنیم. بنابراین درعوض، ما معمولا به یکسری قواعد سرانگشتی متوسل میشویم تا بتوانیم آثار مثبت خود را بر محیط زیست ارزیابی کنیم. آنها میگویند مشکل از آنجا ناشی میشود که این قضاوتهای غریزی و شهودی ما منجر به بروز برخی تعاملات اجتماعی با محیط زیست میشود که در آن، تصمیمات اخلاقی درست و غلط ما میتوانند اثر یکدیگر را تاحد زیادی خنثی کنند.
پاتریک سورکیست، استاد روانشناسی زیستمحیطی در داشنگاه گاولا سوئد و نویسندهی اصلی مقالهی یادشده میگوید:
در حقیقت، تمامی الگوهای مصرفی ما باعث واردشدن آسیبهای دائمی به محیط زیست میشوند و گزینههای سبز ما در بهترین حالت، تنها مضرات کمتری نسبتبه گزینههای دیگر خواهند داشت. سورکیست با کنایه میگوید:
حتی رفتار سازگار با محیطزیست نیز میتواند مضر باشد
بااینحال اعتقاد به مفهوم «جبران اقلیمی» همچنان تفکری فراگیر است. مطالعات نشان میدهد که وقتی گزینههای دوستدار محیطزیست به مجموعهای از گزینههای متعارف دیگر اضافه میشوند، این باور در افراد بهوجود میآید که تاثیر محیطی کل مجموعه خنثی خواهد شد یا حتی این اثر کاهش نیز خواهد یافت.
بهعنوان مثال، برخی پژوهشها دریافتهاند که مردم بهطور غریزی خیال میکنند بار زیستمحیطی یک همبرگر و یک سیب ارگانیک در ترکیب باهم کمتر از بار زیستمحیطی یک همبرگر بهتنهایی است. یا اینکه مردم گمان میکنند استفاده از خودروی هیبریدی هیچگونه کربنی را در محیط زیست منتشر نخواهند کرد.
این تصور باعث میشود که ما همواره بهدنبال راهحلهایی فوری و دمدستی برای کاهش شدت آثار منفی خود در محیط زیست باشیم. سورکیست میافزاید:
در این میان، شرکتها و حتی کشورها نیز مدعی هستند که با کاشت درختان یا پرداخت حق انتشار کربن خود به اتحادیهی اروپا توانستهاند آثار انتشار گازهای گلخانهای را در کشورشان به تعادل برسانند. سورکیست تاکید میکند که قطعا بهترین کاری که میتوان برای محیطزیست انجام داد این است که مصرف خود را کاهش دهیم.
میانهروها با محیط زیست سازگارتر هستند
پژوهشگران میگویند وضع قوانین سختگیرانهتر و درج آثار انتشار کربنی روی محصولات میتواند راهی برای هدایت بهتر رفتار مصرفکنندگان، شرکتها و ملل جهان برای پیشگیری از اقدامات مضری باشد که با نام جبران اقلیمی در جریان است. دکتر لیندا لانگبروگ، نویسندهی همکار در این مطالعه میگوید:
برای مثال، برچسبگذاری یک رستوران همبرگرفروشی با برچسب «سبز» یا «بدون آلایندگی» ممکن است مردم را به این باور برساند که شاید خوردن و آشامیدن در چنین رستورانی هیچگونه هزینهی زیستمحیطی را متوجه ما نخواهد کرد. لانگبورگ پیشنهاد میکند:
نظرات