ThinkPad بیست ساله شد: چطور جعبه سیاه IBM، صنعت لپتاپ را تعریف کرد
دیوید هیل مدیرارشد طراحی در لنوو، ThinkPad را شبیه جین، جیپ یا پورشه ۹۱۱ میداند که طراحی هیچکدام پس از گذشت سالیان دراز نسبت به طراحی اولیه تغییر چندانی نکردهاند. به نظر او ایده اصلی پشت ThinkPad نیز همین بوده است. در این مقاله به شرح کامل تاریخچه ThinkPad و اطلاعات پیرامون آن خواهیم پرداخت و آینده آن را بررسی خواهیم کرد.
پیش از اینکه اپل بخواهد تا متمایز فکر کنیم (Think Different)، آیبیام از ما خواست که فکر (Think) کنیم. دو روز پیش تولد ۲۰ سالگی ThinkPad بود و از آنجایی که احتمالا شما هم هنوز شلوار جین به تن میکنید و شاید احتمالا با جیپ رانندگی میکنید، تینکپد نیز همواره یار ثابت صنعت تکنولوژی بوده است. تقریبا همه چیز پیرامون آن دستخوش تغییرات بزرگ و کوچک شده، اما ThinkPad همواره یک جعبه سیاه در سطح حرفهای بوده است.
آغاز: تینکپد جز اولین کامپیوترها در آن سایز بود
پیش از اینکه اپل مردم را ترغیب کند تا «متمایز فکر کنند»، آیبیام از ما خواست تا فکر کنیم. این کلمه به شدت با IBM پیوند خورد و حتی برروی دفترچه یادداشتهایی که پرسنل شرکت با خود حمل میکردند نیز درج گردید. در سال ۱۹۹۲ آیبیام دیگر آن پدهای یادداشت را به کارمندان ارائه نکرد اما مدیرارشد برنامهریزی شرکت، Denny Wainwright هنوز یکی از آن دفترچههای یادداشت که عبارت Think برروی آن درج شده بود را همراه خود داشت.
زمانی که مدیران ارشد شرکت گردهم آمدند تا در مورد نام محصول جدید شرکت که یک تبلت مجهز به قلم دیجیتال بود، همفکری کنند، او نگاهی به دفترچه یادداشت خود انداخت و سپس نگاهی به همکاران خود کرد و گفت: «نام آن را ThinkPad بگذاریم». توجه داشته باشید که مفهوم تبلت آن زمان با آنچه امروز با شنیدن نام تبلت در ذهن ما تداعی میشود، متفاوت است. تبلتهای آن زمان در واقع لپتاپهایی بودند که صفحه نمایش آنها معمولا برروی صفحه کلید میچرخید و کاربر میتوانست با یک قلم دیجیتال برروی آن بنویسد یا طرحی را بکشد.
در آن زمان IBM چندین محصول با نامهای متفاوت مانند AT/370 یا XT/286 عرضه کرده بود و کمبود یک نام کلی که در ذهن مخاطب جای بگیرد، کاملا احساس میشد، نامی که قابل ترجمه به زبانهای مختلف باشد. در این زمان IBM تصمیم گرفت تا از نام ThinkPad در تبلت و لپتاپهای خود استفاده نماید.
IBM در نوامبر سال ۱۹۹۲ سه مدل ThinkPad را معرفی نمود، اما 700c به سرعت به عنوان گل سر سبد آنها شناخته شد و بسیاری از آن به عنوان زیباترین لپتاپ یاد میکردند. یک ابزار ۲.۵ کیلوگرمی با صفحه نمایش ۱۰.۴ اینچ TFT که آن را به یک ابزار قابل حمل واقعی تبدیل کرده بود. قیمت 700C برابر با ۴٫۳۵۰ دلار بود و دیسکسخت آن نیز به آسانی تعویض میشد، در قسمت جلوی آن نیز فلاپیدرایو جای داده شده بود تا شرکتها براحتی بتوانند اطلاعات خود را جابجا کنند. این کامپیوتر در زمان خود یکی از قویترینها به شمار میرفت و از پس اجرای کلیه امور آن زمان بر میآمد. مجله PC Computing عنوان باارزشترین محصول سال را به آن داده بود و در شرح آن گفته بود:
ترکیبی از سرعت، زیبایی، بیسرصدا و البته خوش اندام
باقی نشریات نیز باور نسبتا یکسانی نسبت به این لپتاپ داشتند، PC Magazine از آن به عنوان «بهترین لپتاپ تا به امروز» یاد کرد و تقریبا هر کسی که آن را بررسی کرد بالاترین رتبه را برای آن در نظر گرفت. این محصل مورد استقبال مردم قرار گرفت و IBM فروش بسیاری بالایی روی آن داشت. همه جا صحبت از ThinkPad بود و نام لپتاپ با این برند گره خورد.
Peter Hortensius مدیر گروه محصول در لنوو و محقق IBM در سال ۱۹۹۲ در مورد این لپتاپ میگوید: 700c دقیقا همان چیزی بود که کاربران میخواستند. این محصول دقیقا همان محصولی بود که ThinkPad همواره سعی میکرد ارائه کند، محصولی که مشکلات کاربران را حل کرد. صفحه نمایشی که مطالعه در آن آسان بود، صفحه کلیدی که کاربر میتوانست براحتی با آن تایپ کند و ترکپوینتی که نشانگر ماوس را هدایت میکرد. 700c یکی از کامپیوترهای شگفتانگیز در آن سایز بود که موجب هیجان همگان شد.
این محصول باعث درآمد فوقالعاده و افزایش ارزش سهام IBM شد.
به لطف موفقیت 700c، برند ThinkPad به یک نام قدرتمند بدل شد. ThinkPad 755CD در سال ۱۹۹۴ به عنوان اولین لپتاپ با درایو سی دی عرضه شد. یک سال بعد IBM، مدل 701c را با قابلیتی به نام Butterfly عرضه کرد که مجهز به کیبرد عریضتر از خود لپتاپ بود. هرچند این محصول آنطور که باید و شاید مورد استقبال مردم قرار نگرفت اما هنوز وقتی در موزه هنرهای مدرن به آن نگاه میکنید از طراحی آن لذت میبرید.
در سال ۱۹۹۷ اولین لپتاپ با DVD-ROM و با نام ThinkPad 770 عرضه شد. لپتاپهای ThinkPad اولین نمونهها با قابلیت اثرانگشت خوان (Fingerprint Reader) بودند و اولین لپتاپها با Wi-Fi داخلی نیز با نام ThinkPad وارد بازار شدند.
Hortensius میگوید:
هر وقت یک مدل جدید از ThinkPad وارد بازار میشد یک قابلیت تازه به مردم ارائه میکرد.من هنوز به خوبی به خاطر دارم زمانی که 700c معرفی شد، من جزء تیم طراحی و ساخت آن نبودم و در جمع محقیقین نشسته بودم و به خوبی بخاطر دارم که همه شگفتزده شده بودند. همه مردم دوست داشتند تا یکی از این دستگاه را داشته باشند.
اولین ThinkPad یک لپتاپ با قابلیت پشتیبانی از قلم دیجیتال بود که 700t نام گذاری شده بود. یک محصول هیبریدی که در واقع تبلت / لپ تاپ بود. متاسفانه این محصول محبوب نشد و نتوانست در بازار باقی بماند.
لنوو در سال ۲۰۰۵ تجارت کامپیوترهای شخصی IBM که شامل برند ThinkPad نیز میشد، خرید. در سال ۲۰۰۹ لنوو، ThinkPad W700s را معرفی کرد که دارای یک صفحه نمایش ثانویه بود، این محصول نیز نتوانست نظر مشتریان را به خود جلب کند. اما لنوو همچنان سیاست کلی IBM برای ThinkPad را ادامه میدهد و هنوز همه ساله محصولات پر از ریسک و البته نوآورانهایی را معرفی میکند، محصولاتی که سرمایه گذاری زیادی روی آنها میشود و بعضا موفقیتی را برای شرکت به همراه نخواهند داشت.
ذات ThinkPad: این رنگ قدرت، مرگ و زیبایی است
پس از ۲۰ سال و ارائه صدها مدل با نام ThinkPad، کامپیوترهای امروزی که در سال ۲۰۱۲ این نام را یدک میکشند با آنچه در سال ۱۹۹۲ معرفی شدند، تفاوتهای بسیاری دارند. هیچکدام از مدلهای امروزی ThinkPad، قیمت گران ۴٫۳۵۰ دلاری ندارند و وزن آنها نیز بسیار سبکتر شده است. هیچکدام دارای دیسک سخت ۱۲۰ مگابایتی و پردازنده 25MHz (مگاهرتزی) نیستند و در عوض چندین گیگابایت حافظه ذخیره سازی و پردازنده چندین گیگاهرتزی دارند. مدلهای امروزی دارای صفحه نمایش بزرگتر و ضخامت باریکتر هستند، قابلیتهایی که در سال ۱۹۹۲ به رویا شبیه بود. اما David Hill معتقد است حتی اگر به محصول فوقالعاده امروزی مثل X1 Carbon با دقت نگاه کنید، 700c در ذهن شما تداعی خواهد شد. اگر بیشتر دقت کنید به عناصر یکسان بین این دو پی خواهید برد.
زمانی که در سال ۱۹۹۲ اولین ThinkPad معرفی شد، هیچکسی نگفت: بیایید کامپیوتری بسازیم که هیچوقت طراحی آن تغییر نکند. هیچ وقت ThinkPad چنین استراتژی نداشته و من به خوبی به خاطر دارم که ThinkPadها طی سالهای گذشته دستخوش تغییرات بسیاری شدهاند. اما آنچه در طول زمان تغییر نکرده، ذات Thinkpad است.
ایده اصلی ThinkPad از کجا آمد؟ همه چیز از ایده کامپیوتری که به نام "Black Box" یا جعبه سیاه شناخته میشود، آغاز شد، عبارتی که IBM و Lenovo هنوز از آن استفاده میکنند. طراحی ThinkPad از Bento Box الهام گرفته شده است، ساده و کاربردی، به همراه مکانی که همه چیز و همه چیز را در خود جای میدهد. Bento Box در واقع یک ظرف غذای ژاپنی است که برای سرو غذا از آن استفاده میشود.
هرچند ThinkPad امروزه در رنگهای مختلف وارد بازار میشود، اما Hill معتقد است که:
لپتاپ وقتی ThinkPad میشود که مشکی باشد، این، رنگ قدرت است، رنگ مرگ هم است، رنگ زیبایی نیز میباشد. این رنگ خیلی چیزهای دیگر نیز است اما رنگ ThinkPad هم میباشد و پس از گذشت زمان، این رنگ به اصطلاحی برای نمایش تصویر اقتدار، قدرت و کمال بوده است.
صفحه کلید و تجربه تایپ کردن، همواره یکی از نقاط کلیدی برای Thinkpad بوده است. تفاوتی نمیکند که صفحه کلید Thinkpad چیکلت باشد یا نوع دیگر، در هر حال کلیدهای کیبرد مقعر بوده و براحتی زیر انگشتان دست انسان قرار میگیرند. Hill میگوید قواعد مربوط به کیبرد استاندارد حتی در ThinkPad 700c نیز در نظر گرفته شده بودند. Hill میگوید اگر انسانی پیدا شود که دارای انگشتهای معکب شکل باشد باید بدنبال کیبرد مسطح مربع باشد در غیراینصورت کلیدهای مقعر و منحنی شکل ThinkPad مناسب او است.
اما اگر یک قابلیت منحصر به فرد وجود داشته باشد که ThinkPad را توصیف کند، آن ترکپوینت (TrackPoint) است، تکه قرمز برآمدهای که در وسط صفحه کلید قرار دارد و بسیاری عاشق آن هستند و برخی از آن متنفرند. در سال ۱۹۹۲ تقریبا هر کسی که با آن کار میکرد عاشقش میشد، چون این ترکپوینت که وظیفه کنترل نشانگر ماوس را داشت، به کاربر کمک میکرد تا براحتی و به کمک یک انگشت برروی قسمتهای مختلف صفحه حرکت کند.
از زمانی که ThinkPad از IBM به Lenovo منتقل شد، تغییرات انقلابی در ایدههای طراحی این محصول ایجاد شده و ممکن است تکنولوژیهای مرتبط با ThinkPad از یک مدل به مدل دیگر تغییر یافته باشند، اما تاثیر کلی این محصول برروی مشتری هنوز از سال ۱۹۹۲ تا به امروز تغییر نکرده و دید اصلی آن ثابت است.
Hill میگوید:
اگر شما به دیگر تولیدکنندگان PC نگاه کنید، متوجه میشوید که محصولات آنها توسط یک گروه پایدار و ثابت طراحی نمیشوند، آنها طراحی محصول جدید خود را به یک شرکت دیگر تایوانی میسپارند و پس از تولید محصول به بازاریابی آن میپردازند. قدرت این نوع تیمها ماندگار نیست. اما یکی از نکات خاص در مورد ThinkPad این است که حتی در بیستمین سالگرد تولد ThinkPad، من میتوانم با نگاهی به اطراف خود، افرادی را ببینم که از روز اول طراحی ThinkPad در مجموعه حضور داشتهاند.
البته، یک خط واضح بین دیدگاه هوشیار یک برند و عدم موفقیت در نوآوری وجود دارد و با نگاهی به تاریخچه ThinkPad موفقیت و شکستهای بسیاری قابل مشاهده است.
ThinkPadها از نظر سختافزاری قدرتمند بودند و از نظر ظاهری نیز معمولا بدنه مشکی و ترکپوینت قرمز را داشتهاند اما زمانی که کاربران علاوه بر قدرت سختافزاری و بازده به معیارهای دیگر نیز فکر کردند، به مرور زمان ThinkPadها نتوانستند خود را از رقبا متمایز نموده و بدین ترتیب از محبوبیت آنها کاسته شد. در همین راستا لنوو تصمیم گرفت تا تغییرات بیشتری برروی ظاهر این لپتاپها اعمال کند تا جایی که Hill میگوید:
ThinkPadهای اولیه بسیار ساده بودند، اما ما به مرور زمان تغییرات بسیاری در آنها اعمال نموده و حالا آنها به محصولات پیچیدهای تبدیل شدهاند.
لنوو برای اینکه میسر خود را پیدا کند، دوباره به سراغ طراحان ژاپنی گروه Tokohama رجوع کرد، گروهی که تقریبا از زمان شروع به کار ThinkPad برروی آن کار کرده بود. آنها تلاش کردند تا محصولات بهتر اما در عین حال ساده طراحی کنند و ماحصل تلاش آنها نیز در سری X1 Carbon لنوو شکوفا شده است. لپتاپهای بسیار باریک با بدنهای از جنس کربن که تابستان گذشته وارد بازار شدند. آنها نشان دادند که ThinkPadهای لنوو هنوز هم میتواند جذاب و دلربا باشند.
۲۰ سال آینده: آیا لنوو میتواند خود را با شرایط وفق دهد؟ ThinkPad چطور؟
برندهای بسیار کمی در دنیای فناوری وجود دارند که به اندازه ThinkPad موفق بوده باشند و تقریبا هیچکدام ۲۰ سال دوام نیاوردهاند. بسیاری از رقبای IBM در سال ۱۹۹۲ در حال حاضر اصلا کامپیوتر تولید نمیکنند، آنهایی که هنوز حضور دارند نیز برای مشتریان لپتاپ لنوو، شناخته شده نیستند. برندهایی مثل توشیبا و کامپک نیز که از سال ۱۹۹۲ حضور دارند یا بطور کامل اهداف خود را تغییر دادهاند یا دست از تلاش برداشتهاند.
به هر حال لنوو در سال ۲۰۱۰ اعلام کرد که بیش از ۶۰ میلیون دستگاه ThinkPad به فروش رسانده است و فروش این شرکت نیز رو به رشد است. آنها توانستند با پشت سر گذاشتن Dell در جایگاه دوم بزرگترین تولیدکننده PC در دنیا جای بگیرند و فاصله خود را روز به روز به HP که در نکه قله تولیدکنندگان PC قرار دارد، کمتر و کمتر کنند. در شراطی که HP اعلام کرده تا سال ۲۰۱۴ تغییرات شرکت برای بازگشت به سودهی، به طول خواهد انجامید، و لنوو با قدرت به سمت جلو پیش میرود و روز به روز سهم بازار بیشتری از رقبای خود را بدست میآورد، تبدیل شدن لنوو به بزرگترین تولیدکننده PC در دنیا به هیج وجه غیرقابل تصور نیست.
اما با تمام این تفاصیر لنوو باید انعطاف خوبی از خود نشان دهد و تمرکز بیشتری برروی تلفن هوشمند و تبلت داشته باشد، چون بازار ۲۰ سال آینده شبیه به ۲۰ سال پیش نخواهد بود و از محبوبیت لپتاپها کاسته شده و بر محبوبیت ابزارهای قابل حملتر و سبکتر افزوده میشود.
ThinkPad معمولا برای افراد جدی و اهل کسب و کار طراحی شده است اما امروزه برای موفقیت باید کل جامه و مخصوصا کاربران عادی را هدف قرار داد.
ThinkPad طی ۲ دهه اخیر ثابت کرده است که قادر به تولید کامپیوتر به خوبی هر تولیدکننده دیگری در این صنعت است. اما فاکتورهای جدید و نیازهای تازه کاربران، کمپانیها را مجبور به تغییر رویه و ساخت محصولات فراتر از جعبه سیاه میکند. آیا لنوو میتواند خود را با شرایط تازه وفق دهد؟ ThinkPad چطور؟
Bhatia اعتقاد دارد که آنها میتوانند. او به تبلت جدید ThinkPad Tablet 2 اشاره میکند، تبلت تبدیلشدنی که به تازگی معرفی شده و مجهز به سیستمعامل ویندوز ۸ است. او این تبلت را نشانهای از فاز جدید ThinkPadها میداند و میگوید:
وقتی صحبت از تعداد مشتریان میشود، ابزارهای موبایل نقش بسیار مهم و بزرگی را ایفا میکنند و تبلت ThinkPad Tablet 2 مشخصا برای رقابت در همین زمینه طراحی شده است. این ابزار هر آنچه که از یک ابزار موبایل نیاز دارید را یکجا دارد. من تصور میکنم که تبلتها آمدهاند که بمانند و ما هم قصد داریم از این فرصت استفاده کنیم.
بدون شک بازار در ۲۰ سال آینده با شدت بیشتری نسبت به ۲۰ سال قبل تغییر خواهد کرد و ابزارهای تازه اهمیت بیشتری خواهند یافت. مشتریان باهوشتر شدهاند و به گفته Hortensius: «مشتریان به ما نگاه خواهند کرد و خواهند گفت، خوب ما بسیاری از کارها را میتوانیم با تلفن هوشمند خود انجام دهیم. به این ترتیب کامپیوترها نمیتوانند مردم را جذب خود کنند.»
اگر این اتفاق بیافتد چه بر سر ThinkPad خواهد آمد؟ Hill معتقد است که ThinkPad در قالب ابزارهای مختلف از لپتاپ تا محصولات دیگر وارد بازار خواهد شد. این بدین معناست که به زودی علاوه بر تبلت و لپتاپ احتمالا شاهد تلفن هوشمند لنوو نیز خواهیم بود.
نظرات