ویروس کرونا و دوری‌‌گزینی اجتماعی؛ چگونه به زندگی عادی خود در جامعه ادامه دهیم؟

با گسترش دامنه‌‌ی همه‌‌گیری بیماری کووید ۱۹ (COVID-19)، بسیاری از سازمان‌ها و نظام‌‌های بهداشتی کشورهای جهان شروع به تدوین مقررات جمعی باهدف کنترل یا کاهش سرعت انتشار بیماری کرده‌‌اند. در همین راستا، اخیرا مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌‌ها (CDC) در ایالات متحده دستورالعملی باعنوان «استراتژی‌‌های مهار اجتماعی» تهیه دیده است که در آن توصیه‌‌هایی در ارتباط‌‌با موضوع «دوری‌‌گزینی اجتماعی» به‌‌چشم می‌‌خورد.

دوری‌‌گزینی اجتماعی چیست؟

دوری‌‌گزینی اجتماعی (Social distancing)، واژه‌‌ای مصطلح در علم همه‌‌گیری‌‌شناسی است که به تلاش آگاهانه برای کاهش ارتباطات نزدیک میان افراد باهدف قطع زنجیره‌‌ی انتقال ویروس در جامعه دلالت دارد. اما این اصطلاح علمی برای افراد عادی جامعه چه معنا و مفهومی خواهد داشت؟ چگونه می‌‌توان دوری‌‌گزینی اجتماعی را برای یک زن یا مرد در جامعه با تمام نیازهای عرفی و اجتماعی‌‌اش تعریف کرد؟

واقعیت این است که حتی دقیق‌‌ترین دستوالعمل‌‌ها نیز هنگام پیاده‌‌سازی در عمل با مشکلات عدیده‌‌ای مواجه می‌‌شوند. پرسش‌‌های بسیاری در ذهن ما به‌‌عنوان افراد یک جامعه‌‌ی درگیر بحران همه‌‌گیری شکل گرفته است که پاسخ به آن‌‌ها اصلا کار ساده‌‌ای نیست. پرسش‌هایی از قبیل اینکه آیا از همین امروز باید تمامی قرارهای مهم کاری و غیرکاری خود لغو کنیم؟ آیا باید امکان حضور در یک مراسم عروسی را که برای چند هفته‌‌ی دیگر برنامه‌‌ریزی شده است، کاملا منتفی بدانیم؟ اگر در پس چندین روز دوری‌‌گزینی از سایر افراد، اکنون احساس تنهایی شدید و غیرقابل‌‌تحملی می‌‌کنیم، نمی‌‌توانیم به پدر، مادر یا یک دوست سر بزنیم تا کمی با او صحبت کنیم؟ و بالاخره اگر در شرایط خودقرنطینگی کامل به‌‌سر می‌‌بریم، آیا حتی نمی‌‌توانیم شب‌‌هنگام دقایقی برای قدم‌‌زدن و تنفس هوای تازه به پارک مجاور برویم؟

کارشناسان می‌گویند دوری‌گزینی اجتماعی یکی از بهترین تدابیر برای مهار روند انتشار بیماری کووید ۱۹ خواهد بود.

کارولین کانوشیو، مدیر بخش تحقیقات در مرکز سلامت عمومی دانشگاه پنسیلوانیا می‌‌گوید:

من فکر می‌‌کنم با شرایط سختی مواجه‌‌ایم؛ چراکه بسیاری از توصیه‌‌های فعلی ما مبنی‌‌بر افزایش فاصله‌‌ی میان افراد است؛ درحالی‌که می‌‌دانیم لذت زندگی در همین ارتباط نزدیک میان افراد است. از این رو، جای هیچ شکی نیست که با وضعیت دشواری مواجه شده‌‌ایم.

سخن‌‌گفتن از مفهومی مانند دوری‌‌گزینی اجتماعی و در سطح بالاتر خودقرنطینگی امری ساده به‌‌نظر می‌‌رسد؛ اما مردم زندگی خود را دارند؛ برخی این روزها قصد دارند یک عروسی برگزار کنند، به پدر و مادر سالمند خود سر بزنند؛ کودکان خود را به تفریح ببرند؛ خواربار و مایحتاج زندگی خود را بخرند و... حال چه کسی می‌تواند تعیین کند انجام کدامیک از این کارها ایمن است و کدامیک ایمن نیست؟

اگر این روزها، شما هم در تشخیص کار درست و غلط احساس سردرگمی می‌‌کنید، بدانید که تنها نیستید؛ حتی کارشناسان این حوزه نیز در پاسخ به برخی از پرسش‌‌ها اختلاف‌‌نظر دارند. بن لوپمن، اپیدمیولوژیست بیماری‌‌های عفونی دانشکده‌‌ی سلامت عمومی رولینز در دانشگاه ایموری معتقد است که: «نمی‌‌توان وضعیت فعلی را به‌‌صورت کاملا سیاه یا سفید تعریف کرد. ما در حال حاضر تلاش داریم تا با افزایش دوری‌‌گزینی اجتماعی، سرعت سرایت بیماری را کاهش دهیم. اما این به‌‌معنای منع هرگونه تماس انسانی تا آینده‌‌ای دور نیست؛ بلکه به‌‌معنای انجام تمامی اقدامات منطقی و سهیم‌‌شدن در کاهش میزان تعاملاتی است که با یکدیگر داریم.»

خودداری از حضور در مراکز تجمع عمومی می‌تواند گامی مؤثر در پیاده‌سازی اصول دوری‌گزینی اجتماعی تلقی شود.

به‌‌عقیده‌‌ی لوپمن رفتن به فروشگاه مانعی ندارد؛ ولی منطقی‌‌تر است که به‌‌جای چندین خرید کوچک، یک خرید بزرگ‌‌تر را در دستور کار قرار دهیم. برخی دیگر از کارشناسان پیشنهاد می‌‌کنند حتی‌‌المقدور تلاش کنیم فاصله‌‌ی تقریبا دومتری را با دیگران حفظ کنیم و درصورت مواجه با فردی که سرفه می‌‌کند، شاید بهتر باشد این فاصله‌ را تا حد امکان افزایش بیش‌تری دهیم.

می‌‌توان گفت که اقدامات قابل‌توصیه برای هرکس بستگی به خود او دارد. باید از خود بپرسید که آیا در معرض ریسک بالاتری از ابتلا هستید. مثلا اینکه آیا سن شما بالای ۶۰ سال است؟ یا اینکه تاکنون سابقه‌‌ی ابتلا به بیماری‌‌های مزمنی نظیر حمله‌‌ی قلبی، دیابت با بیماری ریوی را داشته‌‌اید؟ آیا همواره با افرادی از گروه درمعرض خطر تماس دارید؟ آیا تاکنون هیچ‌‌یک از علائم ابتلابه کووید ۱۹ نظیر تب، سرفه و تنگی نفس را تجربه کرده‌‌اید؟ آیا هرگز با فردی با چنین علائمی تماس داشته‌‌اید؟ پاسخ مثبت شما به هر کدام از این پرسش‌‌ها می‌‌تواند تعیین کند که در چه مکان‌‌هایی نباید رفت‌‌وآمد کنید یا ارتباط خود را با کدام دسته از افراد محدود کنید. کتی کولبرن، متخصص آمار زیستی و استادیار دانشگاه کلورادو در دنور می‌‌گوید:

اگر مطمئن هستید که پاسختان به هیچ‌‌یک از پرسش‌‌های بالا مثبت نیست؛ می‌‌توانید آسوده با افرادی که در وضعیتی مشابه شما هستند، تعامل کنید.

ویلیام هانیج، دانشیار اپیدمیولوژی از دانشکده‌‌ی سلامت عمومی چان در دانشگاه هاروارد می‌‌گوید:

ما همگی در جریان زندگی خود مجبوریم با افرادی ارتباط برقرار کنیم. هدف ما تنها این می‌‌تواند باشد که این ارتباطات را محدود کنیم و به‌‌طور ویژه، از افزایش بیش‌‌تر این ارتباطات خودداری کنیم. ممکن است اتخاذ چنین رویکردی در اجتماعی که تاکنون فاقد هرگونه مورد ابتلای گزارش‌‌شده‌‌ای بوده، احمقانه به‌‌نظر برسد. اما بهتر است از حالا به این نوع طرز تفکر عادت کنیم.

پرهیز از حضور در نقاط با تراکم جمعیت بالا شانس انتقال بیماری را به‌شدت کاهش خواهد داد.

حضور در چه میزانی از جمعیت ایمن محسوب می‌‌شود؟

پاسخ به این پرسش از دیدگاه ریاضیاتی، وابسته‌‌به پاسخ ما به چند پرسش دیگر خواهد بود. پرسش‌‌هایی نظیر اینکه چه تعداد از افراد در جمع شما درگیر بیماری شده‌‌اند؟ یا جمعی که در آن هستید، چقدر بزرگ است؟ اگر شما پاسخی برای این پرسش‌‌ها داشته باشید؛ آن‌‌گاه می‌‌توانید احتمال ابتلای یک فرد را در چنین جمعی محاسبه کنید.

جاشوا ویتز، زیست‌شناس کمّی از مؤسسه‌‌ی فناوری جورجیا توانسته یک روش مناسب برای براورد ریسک ابتلا به کووید ۱۹ معرفی کند. بنابر محاسبات او، چنانچه ۲۰ هزار بیمار ناقل کووید ۱۹ در کشوری مانند ایالات متحده در حال رفت‌‌وآمد باشند؛ آن‌‌گاه شانس حضور یک بیمار مبتلا در میهمانی شام ۱۰ نفره‌‌ی شما معادل۰/۰۱۶ درصد است. اما همین احتمال درهنگام حضور در یک ورزشگاه ۱۰ هزارنفری به عدد خیره‌‌کننده‌‌ی ۴۵ درصد می‌‌رسد. بنابر همین محاسبات ساده‌‌ی علم آمار، یکی از منطقی‌‌ترین گزینه‌‌ی پیش‌‌روی دولت‌ها تعطیلی رویدادهای فرهنگی، مذهبی و ورزشی است.

برخلاف آنچه در همه‌‌گیری‌‌هایی نظیر آنفلوانزا دیده می‌‌شود، در شرایط پیش‌‌رو هیچ‌‌نوع ایمنی جمعی دربرابر بیماری وجود ندارد. این بدان معنا است اگر شما با ترشحات یک فرد مبتلا به کووید ۱۹ تماس پیدا کنید، به‌‌احتمال زیاد خود مبتلا خواهید شد. برمبنای این محاسبات و درنظرگرفتن واقعیات مربوط‌‌به شیوع ویروس در برخی جوامعی مانند آمریکا، لوپمن معتقد است که لغو برگزاری اجتماعات بزرگ و تعطیلی مدارس گزینه‌‌ای معقول خواهد بود.

تجربه‌‌ی کشورهایی نظیر کره‌‌ی جنوبی و چین توانسته است تصویری کلی از شدت بیماری ناشی‌از کروناویروس جدید را در اختیار پژوهشگران بگذارد. در حال حاضر، به‌‌نظر می‌رسد که تنها ۳/۴ درصد از موارد ابتلا به کووید ۱۹ منجر به مرگ شده است. اما این آمار قطعی نیست و پژوهشگران نمی‌‌دانند میزان واگیری این بیماری تا چه اندازه است. این یعنی ما دقیقا نمی‌‌دانیم یک فرد آلوده تا چند نفر را می‌‌تواند در آن واحد مبتلا کند. در کنار همه‌‌ی این موارد، به‌‌علت توزیع تدریجی کیت‌‌های تشخیصی، برآورد تعداد واقعی مبتلایان در کشورها کار ساده‌‌ای نیست. این‌‌ها بدان معنا است که همه‌‌ی آنچه که ما اکنون در اختیار داریم، تنها مشتی حدس و گمان است.

منخصصان می‌گویند در شرایط کنونی، استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی نظیر اتوبوس و مترو توصیه نمی‌شود.

ممنوعیت تجمع‌‌های بالای ۵۰۰، ۲۰۰ یا ۱۵۰ نفر در جامعه‌‌ای مانند آمریکا می‌‌تواند ملاکی از سطح ریسک‌‌پذیری مقامات رسمی دربرابر مخاطرات اقتصادی و اجتماعی ناشی از بحران کرونا باشد. ترویسی، اپیدمیولوژیست و از مقامات اسبق سلامت عمومی ایالات متحده معتقد است که:

لغو گردهمایی‌‌ها و تجمعات عواقب بی‌‌شماری دارد که برای تصمیم‌‌گیری درمورد آن‌‌ها باید تمامی این موارد سنجیده شوند. کارگران نیاز دارند کار کنند تا بتوانند اجاره‌‌‌‌بهای خود را بپردازند و درنتیجه، بی‌‌خانمان نشوند. وقوع چنین پیشامدهایی خود می‌‌تواند وضعیت بهداشت عمومی را به‌‌سوی وخامت بیش‌‌تر سوق دهد.

چگونه باید در شرایط جدید زندگی کرد؟

گرچه نمی‌‌توان اجماع کاملی برای پاسخ تمامی پرسش‌‌های مربوط‌‌به شرایط حضور در محافل اجتماعی یافت، اما در اینجا سعی کرده‌‌ایم خلاصه‌ی نظرات چند تن از کارشناسان حوزه‌‌ی اپیدمیولوژی درمورد برخی از مهم‌ترین پرسش‌‌های افراد عادی را ذکر کنیم.

باتوجه به اولویت اصل دوری‌‌گزینی اجتماعی، حضور افراد در رستوران‌‌ها و کافه‌‌ها به‌‌دلیل افزایش ریسک انتقال منطقی به‌‌نظر نمی‌‌رسد.

بهتر است برگزاری مراسم میهمانی با دوستان و اقوام نزدیک تا فرارسیدن شرایط عادی به تعویق افتد و ملاقات‌‌های این‌‌چنینی حتی‌‌الامکان به‌‌صورت مجازی برگزار شوند. توصیه‌‌ی اکید کارشناسان بیش‌‌تر بر محور حداقل‌‌سازی میزان تماس‌‌های مستقیم اجتماعی است؛ با این حال، درصورت لزوم برگزاری هرگونه اجتماع، رعایت نکات بهداشتی و پیشگیرانه نظیرشستشوی مکرر دستان و حفظ فاصله‌‌ی دومتری ضروری خواهد بود.

حضور در باشگاههای ورزشی و مراکز اجتماع فرهنگی باتوجه با اصل دوری‌‌گزینی اجتماعی توصیه نمی‌‌شود.

به‌‌نظر می‌‌رسد رفتن به پیاده‌‌روی، دوچرخه‌‌سواری یا طبیعت‌‌گردی به‌‌شرط عدم ورود به نقاط پرازدحام و حفظ فاصله‌‌ی دومتری با سایر افراد ریسک سرایت چندانی در بر نخواهد داشت. با این حال، باید توجه داشت با هر تماس با یک فرد جدید، شانس انتقال بیماری افزایش خواهد یافت. درصورتی‌که می‌‌خواهید با یک دوست که مانند شما علائم ابتلا ندارد، برای پیاده‌‌روی به بیرون بروید، بهتر است ساعات خلوت و مکان‌‌های خالی از جمعیت را برای این کار انتخاب کنید.

برای خرید اقلام موردنیاز، اولویت با روش خرید آنلاین با امکان تحویل جلوی درب منزل است. درصورت نیاز به مراجعه‌‌ی حضوری به فروشگاه‌‌ها، بهتر است زمان و مکانی برای خرید انتخاب شود که حداقل شانس تماس با سایرین وجود داشته باشد. هرچه دفعات مراجعه به فروشگاه کمتر باشد، شانس انتقال بیماری نیز پایین‌‌تر خواهد بود.

برای شاغلین، اولویت اصلی در جایگزینی روش‌‌های حضوری با شیوه‌‌های دورکاری است. درصورت نیاز به مراجعه‌‌ی حضوری، استفاده از وسایل نقلیه‌‌ی شخصی و تک‌‌سرنشین نسبت‌به وسایل حمل‌‌ونقل عمومی ارجحیت خواهد داشت. درصورتی‌که ناچار به استفاده از وسایل حمل‌‌ونقل عمومی هستید، ساعات غیرپیک ازدحام را برای رفت‌‌وآمد انتخاب کرده و حتی‌‌المقدور، حداکثر فاصله را با سایر مسافران حفظ کنید. درمجموع، به‌‌نظر می‌‌رسد پیاده‌‌روی تا محل کار گزینه‌‌ی ایمن‌‌تری نسبت‌‌به استفاده از اتوبوس یا مترو باشد.

تماس مستقیم با سالمندان و گروه افراد درمعرض خطر جز درمواقع اضطرار، تنها شانس ابتلای آنان را افزایش خواهد داد

برگزاری هرگونه مراسم غیرضروری نظیر جشن تولد یا عروسی یا شرکت‌‌جُستن در آن‌ها، باتوجه‌‌به مغایرت با اصل دوری‌‌گزینی اجتماعی توصیه نمی‌‌شود. در شرایط فعلی، بهترین راه برای نشان‌‌دادن علاقه و احترام نسبت‌‌به عزیزانتان، حداقل‌‌سازی دفعات تماس با آن‌‌ها است.

ملاقات با سالمندان و گروه افراد درمعرض خطر تنها شانس ابتلای آنان را افزایش خواهد داد. باید حتی‌‌الامکان روش‌‌های مجازی را جایگزین بازدیدهای حضوری و غیرضرور کنیم. درصورت نیاز به سرکشی از افراد سالمند، بهتر است تنها یک نفر را در خانواده به‌‌عنوان مسئول انجام این کار تعیین کرد.

برخی از کارشناسان معتقد هستند که شانس ابتلا به بیماری در چنین مکان‌‌هایی به‌‌علت تماس تک‌‌به‌‌تک افراد چندان زیاد نیست؛ ولی منطق حکم می‌کند که مراجعه به آرایشگاه و مراکز زیبایی تا حد امکان کاهش یابد. پیش‌‌از مراجعه به چنین مکان‌‌هایی باید از رعایت نکات بهداشتی ازسوی پرسنل این مراکز اطمینان حاصل کرد.

تجمع در لابی‌‌ها و مکان‌‌های اشتراکی آپارتمان‌‌ها توصیه نمی‌‌شود. درصورت نیاز به مراجعه به چنین مکان‌‌هایی باید ساعات حضور خود را به‌‌گونه‌‌ای تنظیم کنید که امکان تماس مستقیم با سایر همسایگان وجود نداشته باشد.

تماس روزمره با سایر اعضای خانواده درون یک خانه امری اجتناب‌ناپذیر به‌‌نظر می‌‌رسد؛ با این حال، درصورت مشاهده‌‌ی هرگونه علائم ابتلا در بین یکی از اعضای خانواده، توصیه مبنی‌‌بر خودقرنطینگی فرد مشکوک تا زمان اطمینان کامل از سلامت وی خواهد بود.

هر فرد درصورت احراز ابتلا به بیماری باید قرنطینه‌‌ی کامل خود را تا پایان دوره‌‌ی نقاهت مدنظر قرار دهد؛ بدیهی است هرگونه تماس مستقیم با افراد دیگر در چنین شرایطی با ریسک بالای انتقال بیماری همراه خواهد بود. برای اطلاع از شرایط و چگونگی خودقرنطینگی می‌توانید این مقاله از زومیت را مطالعه کنید.

درصورت زندگی در مناطقی با تراکم پایین جمعیت، فرد مبتلا می‌‌تواند تنها در حیاط یا فضای سبز محل زندگی خود، بدون هرگونه تماس با اشخاص دیگر پیاده‌‌روی کند. قاعده‌‌ی کلی این است که فرد مبتلا از برقراری تماس مستقیم با هر فرد دیگر خودداری کند. موفقیت در قطع زنجیره‌‌ی انتقال بیماری تنها با رعایت عدم تماس فرد بیمار با سایر افراد جامعه مقدور خواهد بود.