فرود موفقیت‌آمیز ماه‌نشین اودیسئوس؛ آمریکا پس از نیم‌قرن به ماه بازگشت

از زمان ماموریت آپولو ۱۷ در سال ۱۹۷۲ که در جریان آن، آخرین انسان‌ها به ماه اعزام شدند، آمریکایی‌ها دستاورد شگفت‌انگیز فرود روی قمر زمین را دیگر تکرار یا حتی امتحان نکرده بودند. اما اکنون فضاپیمای رباتیک اودیسئوس به اولین ماه‌نشین آمریکایی تبدیل شده است که در بیش از نیم‌قرن گذشته به صورت نرم به سطح ماه می‌رسد.

فرود موفقیت‌آمیز اودیسئوس تنها برای آمریکایی‌ها افتخارآمیز است. اینتوئتیو ماشینز، شرکت سازنده‌ی اودیسئوس که که کمال غفاریان، کارآفرین ایرانی آمریکایی از بنیان‌گذاران آن است، اولین نهاد خصوصی محسوب می‌شود که با رسیدن به سطح ماه، تاریخ‌سازی کرده و نشان داده است که قمر زمین دیگر صرفا قلمرو زیر نفوذ دولت‌ها نیست.

وقتی اینتوئتیو ماشینز در بامداد امروز جمعه به وقت ایران تلاش کرد تا اودیسئوس را در دهانه‌ای کوچک و نه‌چندان دور از قطب جنوب ماه فرود بیاورد، ارتباطات با ماه‌نشین قطع و نفس‌ها در سینه حبس شد. تقریبا ۲۰ دقیقه بعد از فرود، ناسا موفقیت اودیسئوس را اعلام کرد؛ اما برخی پرسش‌ها در مورد سلامت فضاپیما و وضعیت آن باقی ماند؛ زیرا اودیسئوس با وجود برقراری ارتباط با زمین، سیگنالی ضعیف را ارسال کرد.

به‌گزارش ارزتکنیکا، پس از آنکه کنترل‌کنندگان ماموریت مجبور شدند وصله‌ای نرم‌افزاری را در دقیقه‌ی آخر درحالی‌که ماه‌نشین هنوز در مدار ماه بود، برای آن بفرستند، تلاش برای فرود تقریبا دو ساعت به تاخیر افتاد. اصلاح نرم‌افزار ماه‌نشین، اندکی پیش از انجام مهم‌ترین مانور آن، آخرین کاری است که اپراتورهای یک فضاپیما می‌خواهند انجام دهند؛ اما اینتوئتیو ماشینز باید به هر قیمت ممکن این کار را می‌کرد.

اودیسئوس قرار شد بدون مسافت‌یاب‌های خود روی ماه بنشیند. خوشبختانه، فضاپیما مجموعه‌ای از محموله‌های علمی را حمل می‌کرد که یکی از آن‌ها، بسته‌ای ۱۵ کیلوگرمی شامل سه دوربین کوچک به نام «آزمایش ناوبری دوپلر لیدار» (NDL) بود. این محموله که ناسا هزینه‌ی حملش را پرداخت کرده، یکی از فناوری‌هایی است که می‌تواند برای بهبود سامانه‌های ناوبری در فرودهای آتی روی ماه مورد استفاده قرار گیرد.

تنها شانسی که اودیسئوس داشت این بود که بتواند به‌نحوی از دو دوربین NDL برای ناوبری تا سطح ماه و اجتناب از خطرات استفاده کند. درنتیجه، کنترل‌کنندگان ماموریت با عجله چندین خط کد نرم‌افزار نوشتند و آن را برای ماه‌نشین ارسال کردند. اما آیا این کار نتیجه‌بخش بود؟

ماه‌نشین اودیسئوس فرود خود را از مداری دایره‌ای در ارتفاع ۹۲ کیلومتری از سطح ماه و یک ساعت و ۱۳ دقیقه پیش از زمان برنامه‌ریزی‌شده برای فرود، آغاز کرد. فضاپیما ۱۱ دقیقه پیش از فرود، با استفاده از موتور اصلی‌اش که از اکسیژن مایع و متان نیرو می‌گیرد، نزول کنترل‌شده‌ی خود را آغاز کرد. در طول این دقایق پایانی حیاتی، دوربین ناوبری سرهم‌بندی‌شده‌ی ماه‌نشین، سطح ماه را برای یافتن خطراتی مانند تخته‌سنگ‌ها اسکن کرد تا از وجود محوطه‌ای ایمن برای فرود اطمینان حاصل کند.

پس از فرود، کنترل‌کنندگان ماموریت می‌دانستند که دریافت سیگنال مناسب از فضاپیما یک تا دو دقیقه طول خواهد کشید. یک دقیقه، دو دقیقه و سپس پنج دقیقه گذشت، اما هیچ خبری از اودیسئوس نرسید و سکوت سنگینی در اتاق کنترل ماموریت حکمفرما شد. سرانجام پس از ۱۰ دقیقه، تیم کرین، مدیر ماموریت فریاد زد که ماه‌نشین درحال ارسال سیگنالی ضعیف به زمین است.

کرین که یکی از بنیان‌گذاران شرکت نیز محسوب می‌شود، گفت «ما هنوز نمرده‌ایم!» چند دقیقه‌ی دیگر گذشت و کنترل ماموریت به دریافت سیگنال ضعیف از آنتن های‌گین ماه‌نشین ادامه داد. کرین گفت: «اودیسئوس اکنون خانه‌ای جدید دارد.»

بااین‌حال، همچنان نگرانی‌هایی درباره‌ی وضعیت ماه‌نشین وجود داشت. آیا ممکن است اودیسئوس مانند اسلیم، ماه‌نشین ژاپن روی ماه واژگون شده یا درحال واژگونی باشد؟

سرانجام تقریبا دو ساعت بعد، اینتوئتیو ماشینز اطلاعات قطعی بیشتری را درباره‌ی وضعیت اودیسئوس در ایکس منتشر کرد.

پس از عیب‌یابی ارتباطات، کنترل‌کنندگان پرواز تایید کردند که اودیسئوس در حالت ایستاده قرار دارد و شروع به ارسال داده‌ها کرده است. درحال‌حاضر در تلاش هستیم تا اولین تصاویر را از سطح ماه دریافت کنیم.

- صفحه ایکس اینتوئتیو ماشینز

تاریخ‌سازی اینتوئتیو ماشینز تایید شد: اودیسئوس به سلامت روی سطح ماه فرود آمده است.

ماموریت اودیسئوس بخشی از پروژه‌ی مبتکرانه‌ی ناسا به نام «برنامه خدمات باربری قمری تجاری» یا به اختصار CLPS است. ناسا با این برنامه، شرکت‌های خصوصی را استخدام می‌کند تا آزمایش‌های علمی و دیگر محموله‌هایش را به سطح ماه حمل کنند. از آنجا که بخش خصوصی هنوز درحال یادگیری چگونگی رسیدن به ماه است، وقوع برخی شکست‌ها در برنامه CLPS دور از انتظار نیست.

اکنون فرود موفقیت‌آمیز اودیسئوس و برقراری ارتباط ماه‌نشین با زمین، پیروزی بزرگی برای ناسا و اینتوئتیو ماشینز محسوب می‌شود. فرود قمری این فضاپیما لحظه‌ای تاریخی در عرصه‌ی تجاری‌سازی استفاده از فضا است؛ زیرا با وجود برخی تلاش‌ها در گذشته، قبلا هیچ فضاپیمایی از بخش خصوصی به‌طور ایمن به ماه نرسیده بود.

درنتیجه، اتکای ناسا به بخش خصوصی برای سفر به ماه، سرمایه‌گذاری به‌شدت مخاطره‌آمیزی است. اما آژانس فضایی باور دارد که شرکت‌های خصوصی درنهایت فضاپیماهایشان را به ماه می‌رسانند و وقتی این سرویس‌دهی به‌طور منظم انجام شود، هزینه‌ی انجام ماموریت‌های قمری درمقایسه با ماه‌نشین‌های سنتی دولتی به‌طرز چشمگیر کمتر خواهد شد. بدین ترتیب، دست‌کم یکی از سرمایه‌گذاری‌های ناسا امروز نتیجه داده است.