برترین رویدادهای فضایی در سال ۲۰۲۲

در سالی که پشت سر گذاشتیم، شاهد رویدادهای بزرگی در عرصه‌ی فضا بودیم. اوایل امسال با آغاز جنگ در اواکراین، فضا تحت‌تاثیر منازعه‌ی روی زمین قرار گرفت و اغلب همکاری‌های فضایی روسیه با جهان غرب قطع شد. همچنین آینده‌ی ایستگاه فضایی بین‌المللی به‌عنوان نماد همکاری بین‌المللی در دوران پساجنگ سرد در هاله‌ای از ابهام رفت.

فضاپیمای استارلاینر بوئینگ سرانجام پس از سال‌ها تاخیر تابستان امسال از روی زمین برخاست و با موفقیت به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل شد. از سوی دیگر، ناسا نیز پس از نیم‌قرن، دوباره فضاپیمای مسافربری دیگری را به دور ماه فرستاد تا زمینه را برای بازگشت انسان به قمر زمین فراهم کند.

شاید جذاب‌ترین رویداد فضایی امسال، آغاز به کار تلسکوپ فضایی جیمز وب و انتشار تصاویر خیره‌کننده‌ی آن از کیهان بود. دیگر اتفاق فضایی جذاب در سال ۲۰۲۲، انجام ماموریت دارت ناسا بود که درجریان آن، مدار جرمی فضایی برای نخستین‌بار به دست انسان تغییر داده شد.

اکنون که به واپسین لحظات سال ۲۰۲۲ رسیده‌ایم، از بین تمام اتفاقات بزرگ و کوچک، ۱۰ رویداد برتر در عرصه‌ی فضا را انتخاب کرده‌ایم. در ادامه با زومیت همراه باشید تا دنیای فضا را در سالی که گذشت، مرور کنیم.

ماموریت آرتمیس ۱ ناسا در سال ۲۰۲۲ به دلیل نشت سوخت مکرر در موشک اسپیس لانچ سیستم و بعدا وقوع دو تندباد دریایی که فلوریدا را درنوریدند، زمین‌گیر شده بود و به‌نظر می‌آمد که هرگز قرار نیست پرتاب شود. اما موشک عظیم ناسا سرانجام ۲۵ آبان از روی زمین بلند شد و فضاپیمای خالی از سرنشین اوراین را به دور ماه فرستاد.

اوراین با رسیدن به ماه و ورود به «مدار مخالف‌گرد دوردست»، رکورد بیش‌ترین فاصله‌ی یک فضاپیمای مسافربری از زمین را شکست. فضاپیما ۲۵٫۵ روز را صرف تصویربرداری از فضای دوردست کرد و سپس با ورود دوباره به جو زمین و فرود در اقیانوس آرام، به ماموریت آرتمیس ۱ پایان داد.

میلاد میرکانی

چرا با وجود موفقیت مأموریت آرتمیس ۱ باید دست‌کم دو سال تا آرتمیس ۲ صبر کنیم؟

مطالعه '7

دفعه‌ی بعد که فضاپیمای اوراین از روی زمین بلند شود، فضانوردان داخل آن حضور خواهند داشت. این ماموریت که آرتمیس ۲ نام دارد، احتمالا اواخر ۲۰۲۴ یا اوایل ۲۰۲۵ پرتاب خواهد شد. سپس اگر همه‌چیز طبق برنامه پیش برود، آرتمیس ۳ تا اواخر دهه جاری انسان را بعد از بیش از نیم‌قرن به سطح ماه بازمی‌گرداند.

با آغاز تهاجم روسیه به اوکراین در ۵ اسفند ۱۴۰۰، اغلب همکاری‌های فضایی کشورهای غربی با روسیه به غیر از ایستگاه فضایی بین‌المللی قطع شد. درمقابل، روسیه نیز تهدید کرد که دیگر به آمریکا موتور موشک نخواهد فروخت و ماهواره‌های تجاری این کشور را که از فضا بر میدان جنگ نظارت می‌کنند، ساقط خواهد کرد.

ماموریت مریخ‌نورد اگزومارس روزالیند فرانکلین که قرار بود امسال برفراز موشک روسی پروتون پرتاب شود، پس از توقف همکاری آژانس فضایی اروپا با روسیه زمین‌گیر شد. در ماه نوامبر، کشورهای عضو این آژانس به تصویب بودجه‌ی رکوردشکن ۱۷ میلیارد یورویی در سه سال آینده رای دادند تا پرتابگری غیرروسی را برای نجات ماموریت مریخی خود تهیه کنند.

وان‌وب، شرکت‌ ارائه‌دهنده اینترنتی ماهواره‌ای امسال قصد داشت ۳۶ ماهواره خود را برفراز موشک سایوز از بایکونور قزاقستان پرتاب کند؛ اما روسیه به‌طور ناگهانی در لحظه‌ی آخر موشک را از روی سکو خارج کرد و وان‌وب هرگز نتوانست ماهواره‌هایش را پس بگیرد. این شرکت سپس مجبور شد با دیگر ارائه‌دهندگان خدمات پرتاب مانند اسپیس‌ایکس وارد همکاری شود.

ماموریت آزمایش تغییر مسیر سیارک دوگانه (دارت) ناسا به معنای واقعی کلمه موفقیتی بزرگ در زمینه دفاع سیاره‌ای بود. این فضاپیما تکنیکی به نام «ضربه‌زن جنبشی» را برای تغییر مسیر اجرام کوچک در فضا آزمود و نشان داد که می‌توان از این طریق، سیارک‌های خطرناک برای زمین را از مسیرشان منحرف کرد.

دارت پنجم مهر به سمت منظومه سیارکی دیدیموس پرواز کرد و خود را به دیمورفوس، قمر کوچک آن کوبید. هدف دارت این بود که مدار دیمورفوس به دور سیارک بزرگ‌تر را دست‌کم ۷۳ ثانیه کوتاه کند؛ اما فضاپیمای ناسا عملکردی بسیار فراتر از انتظار داشت و توانست مدت زمان چرخش قمر کوچک به دور دیدیموس را ۳۲ دقیقه کاهش دهد.

تلسکوپ فضایی ۱۰ میلیارد دلاری جیمز وب با آغاز به کار خود در ۲۱ تیر ماه امسال و سپس ارائه‌ی تصاویر باکیفیت علمی از سیاره‌ها، کهکشان‌ها و سایر اجرام، بارها و بارها جهان را شگفت‌زده کرد. راه‌اندازی جیمز وب شاهکار مهندسی بزرگی بود که به پشت سر گذاشتن موفقیت‌آمیز صدها مرحله‌ی پیچیده نیاز داشت.

بزرگ‌ترین و قدرتمندترین تلسکوپ فضایی ناسا چهارم دی‌ماه ۱۴۰۰ پرتاب شد تا نمایی تازه از جهان را در نور فروسرخ ارائه دهد. جیمز وب به مکانی پایدار در فضا سفر کرد تا از گرانش زمین و خورشید استفاده کند و نیازمند مصرف کم‌‌ترین سوخت ممکن باشد. ازآنجا که تلسکوپ به‌صورت تاشده پرتاب شد، باید درطول پرواز در فضا آینه بزرگ لانه‌زنبوری و سپر خورشیدی‌اش را باز می‌کرد.

میلاد میرکانی

نخستین تصاویر شگفت‌انگیز تلسکوپ فضایی جیمز وب منتشر شد؛ نمایش جهان با جزئیاتی بی‌سابقه

مطالعه '7

جیمز وب چهار ابزار اصلی دارد که داده‌ها را در ۱۷ حالت مختلف جمع‌آوری می‌کنند. تلسکوپ قصد دارد به نخستین ستاره‌ها و کهکشان‌های جهان و همچنین اجرام منظومه شمسی در نزدیکی‌مان نگاه کند. تاکنون بزرگ‌ترین مشکل پیش‌روی جیمز وب، خطر برخورد با ریزشهاب‌واره‌های سرگردان در فضا بوده است. بااین‌حال، انتظار می‌رود تلسکوپ تقریبا ۲۰ سال دوام آورد.

سازمان ملی فضایی چین که به دلیل ممنوعیت برای همکاری دوجانبه با ناسا، مستقل از جامعه فضایی بین‌المللی فعالیت می‌کند، در سال ۲۰۲۲ مشغول ساخت ایستگاه فضایی تیان‌گونگ خود بود. این سکونتگاه مداری که حجمی به اندازه تقریبا یک‌پنجم ایستگاه فضایی بین‌المللی دارد، از یک ماژول مرکزی به همراه دو آزمایشگاه تشکیل شده است.

چین پس از پرتاب ماژول‌های ون‌تیان و من‌تیان به‌ترتیب در دوم مرداد و نهم آبان امسال و اتصال آن‌ها به ماژول مرکزی تیان‌هه، ایستگاه فضایی T شکل خود را تکمیل کرد. چین امیدوار است که با اقامت منظم فضانوردانش در تیان‌گونگ، ایستگاه فضایی جدیدش را برای دست‌کم چند سال فعال نگاه دارد و حتی آن را میزبان ماموریت‌های تجاری کند.

اسپیس ایکس و چین هردو در سال ۲۰۲۲ بیش از هر زمان دیگر موشک به فضا فرستادند و رکوردهایی تازه در این زمینه ثبت کردند.

تا ۳۰ دسامبر (۹ دی)، اسپیس ایکس ۶۱ موشک را بدون شکست به مدار پرتاب کرده و نه‌تنها از رکورد ۳۱ پرتاب در سال ۲۰۲۱ به راحتی فراتر رفته، بلکه این تعداد را امسال به‌طرز شگفت‌انگیز تقریبا دو برابر کرده است. اغلب این پرتاب‌ها به استارلینک، منظومه ماهواره‌ای اسپیس‌ایکس مربوط بودند و بقیه برای پشتیبانی از ایستگاه فضایی بین‌المللی، ارتش ایالات متحده و مشتریان خصوصی انجام شدند.

چین نیز تا به امروز ۶۴ پرتاب انجام داده و رکورد ۵۵ پرتاب خود در سال گذشته را شکسته است. برخی از این پرتاب‌ها به‌طور مستقیم دولتی بودند و بعضی دیگر به دست شرکت‌های خصوصی که پیمانکاران دولت هستند، انجام شدند. محموله‌ی اغلب پرتاب‌ها، ماهواره‌های رصد زمین بودند که ممکن است اهداف نظامی نیز داشته باشند. سایر پرتاب‌ها با هدف پشتیبانی از ایستگاه فضایی تیان‌گونگ انجام شدند.

اسپیس ایکس در کنار بلو ارجین یکی از نخستین شرکت‌هایی بود که از موشک‌های چندبارمصرف استفاده کرد و در سال ۲۰۲۲، رکورد ۱۴ پرواز را برای یک بوستر واحد به ثبت رساند. موشک‌های فالکون ۹ به‌نحوی طراحی شده‌اند تا پس از اغلب پرتاب‌ها به زمین بازگردند و روی کشتی بدون‌سرنشین یا سکوهای واقع در نزدیکی محل پرتاب فرود آیند.

چهاردهمین ماموریت بوستر رکوردشکن ۸ اکتبر (۲۲ مهر) با پرتاب دو ماهواره مخابراتی تجاری به مدار زمین انجام شد. فالکون ۹ به‌کاررفته در آن ماموریت، ماهواره‌های اینتل‌ست گلکسی ۳۳ و گلکسی ۳۴ را با موفقیت به فضا رساند. تقریبا ۸ دقیقه بعد از برخاست، مرحله‌ی اول موشک روی کشتی بدون‌سرنشین اسپیس ایکس به نام Shortfall of Gravitas در اقیانوس اطلس فرود آمد.

بوستر رکوردشکن پیش‌تر ماهواره‌های جی‌پی‌اس بلوک ۳ و ترک‌ست ۵ای، ماموریت سفر اشتراکی ترنسپورتر ۲ و ۱۰ دسته از ماهواره‌ی استارلینک را پرتاب کرده بود. این بوستر درحالی ماموریت چهاردهم خود را انجام داد که آخرین بار یک ماه قبل در ماه سپتامبر، ۳۴ ماهواره استارلینک و ماهواره مخابراتی بلوواکر ۳ را پرتاب کرده بود.

هلی‌کوپتر مریخی اینجنیوتی یکی از نقاط برجسته و غافلگیرکننده‌ی ماموریت مریخ‌نورد پرسویرنس بوده است؛ کاوشگری که فوریه ۲۰۲۱ با هدف یافتن‌های نشانه‌های حیات باستانی احتمالی در سیاره سرخ، در دهانه یزرو فرود آمد.

اینجنیوتی به‌عنوان نخستین پهپادی که تاکنون در جهانی دیگر پرواز کرده، درابتدا برای انجام صرفا پنج پرواز برنامه‌ریزی شده بود؛ اما تاکنون ۳۸ مرتبه از روی سطح مریخ بلند شده است و همچنان با قدرت در کنار پرسویرنس فعالیت می‌کند.

اینجنیوتی در سال ۲۰۲۲، رکورد مسافت و ارتفاع پرواز را شکست. هلی‌کوپتر در بیست‌وپنجمین پرواز خود در ۸ آوریل (۱۹ فروردین) مسافت بی‌سابقه‌ی ۷۰۴ متر را با سرعت رکوردشکن تقریبا ۵٫۵ متر بر ثانیه پیمود. براساس آمار ناسا، این پرواز درکل ۱۶۱٫۳ ثانیه به‌طول انجامید. اینجنیوتی سپس درجریان سی‌وپنجمین پرواز خود در سوم دسامبر (۱۲ آذر)، تا ارتفاع ۱۴ متر از سطح مریخ (بیش از ساختمانی سه طبقه) اوج گرفت و رکورد بیش‌ترین ارتفاع پرواز را شکست.

اسپیس‌ایکس در سال ۲۰۲۲ چهار شهروند ثروتمند جویای هیجان را در ماموریتی به نام اکسیوم ۱ با کپسول کرو دراگون خود به ایستگاه فضایی بین‌المللی پرتاب کرد. این پرواز فضایی نخستین ماموریت به مقصد ایستگاه فضایی بود که صرفا با حضور شهروندان غیردولتی انجام شد.

مایکل لوپز آلریا، فضانورد سابق ناسا و کارمند کنونی شرکت اکسیوم اسپیس، فرمانده ماموریت اکسیوم ۱ بود و سه شهروند دیگر به‌نام‌های ایتان استیب، مارک پتی و لری کانر او را همراهی می‌کردند. این چهار نفر هشتم آوریل (۱۹ فروردین) پرتاب شدند و ۱۷ روز در ایستگاه فضایی به‌سر بردند.

فراهم‌کردن فرصت انجام ماموریت‌های خصوصی به ایستگاه فضایی بین‌المللی، بخشی از برنامه‌ی ناسا برای توسعه‌ی فعالیت‌های تجاری در مدار نزدیک زمین و تمرکز بر کاوش‌ها در فضای دوردست است.

دو شرکت اسپیس ایکس و بوئینگ در سال ۲۰۱۴ ماموریت یافتند تا فضاپیماهایی را بسازند که توانایی حمل فضانوردان ناسا را به ایستگاه فضایی بین‌المللی داشته باشند. فضاپیمای کرو دراگون اسپیس ایکس با پشت سر گذاشتن آزمون‌های مختلف، در سال ۲۰۲۰ نخستین پرواز سرنشین‌دارش را برای ناسا انجام داد.

اما بوئینگ به دلیل مواجهه با مشکلات مختلف، بارها پرتاب فضاپیمایش را به تاخیر انداخت تا آنکه در ۳۰ اردیبهشت امسال، سرانجام آن را با موفقیت پرتاب و به ایستگاه فضایی متصل کرد. پس از موفقیت این ماموریت آزمایشی بدون سرنشین، اکنون زمینه برای انجام نخستین پرواز سرنشین‌دار استارلاینر فراهم شده است. اگر همه‌چیز به‌خوبی پیش برود، این ماموریت در سال ۲۰۲۳ پرتاب خواهد شد.

نظر شما کاربران علاقه‌مند به دنیای فضا چیست؟ کدام رویداد فضایی در سال ۲۰۲۲ را بیش از همه مهم و جای کدام رویداد را در این فهرست خالی می‌دانید؟