صعود و سقوط رقبای اندروید در دهه‌ای که گذشت

سال ۲۰۲۰، پایان یک دهه و آغاز دهه‌‌ای جدید را نشان می‌دهد. برای داشتن دیدی بهتر به آینده در دهه‌ی پیش‌ رو،‌ نگاه‌کردن به گذشته خالی از لطف نیست. مقاله‌های متعددی در آستانه‌ی سال و دهه‌ی جدید در دنیای فناوری منتشر شدند که رخدادهای مهم دهه‌ی ۲۰۱۰ را بررسی کردند. در مطلب کنونی، نگاهی به سیستم‌های عامل‌ موبایلی می‌اندازیم که در تلاش برای جایگزینی محبوب‌ترین سیستم‌عامل موبایلی،‌ اندروید و حتی رقیب دیرینه‌اش، iOS، متولد شدند و درنهایت، همگی شکست خوردند.

BlackBerry 10

بلک‌بری ۱۰ سال ۲۰۱۲ و با نام اختصاری BB10 معرفی شد. سیستم‌عامل مذکور به‌نوعی جایگزین پلتفرم قدیمی و منسوخ BlackBerry OS شد. گوشی‌های بلک‌بری Z10 و Q10 اولین محصولات مجهز به سیستم‌عامل جدید بودند. برخی قابلیت‌های جذاب و خاص همچون ناوبری حرکتی بصری و BlackBerry Hub سیستم‌عامل جدید بلک‌بری را به انتخابی خاص تبدیل می‌کرد. بلک‌بری هاب تمامی اعلان‌ها و تماس‌ها و پیام‌ها را در اپلیکیشنی واحد به‌نمایش می‌گذاشت.

بلک‌بری در سال‌های پس از معرفی سیستم‌عامل اختصاصی خود، چند گوشی هوشمند مجهز به آن را به بازار عرضه کرد و به‌مرور مسیر خود را تغییر داد. سیستم‌عامل جدید نتوانست در رقابت با اندروید و iOS کاربران زیادی را به خود جلب کند. آخرین محصول مجهز به BB10 در سال ۲۰۱۵ و به‌نام BlackBerry Leap معرفی و عرضه شد. در سال ۲۰۱۷، این شرکت خبر نهایی ناراحت‌کننده را به کاربران و طرفداران داد و اعلام کرد BB10 فقط تا پایان سال ۲۰۱۹ خدمات دریافت می‌کند و برند جهانی بلک‌بری نیز به TCL واگذار می‌شود.

پس از اعلام رسمی تعطیلی BB10، بسیاری از اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های اختصاصی آن همچون اپ‌استور BlackNerry World و وب‌سایت BlackBerry Travel و سرویس تماس ویدئویی Playbookدو سال بعد به‌مرور تعطیل شدند. البته کاربران موجود در اکوسیستم بلک‌بری در آن زمان ضمانت دریافت زیرساخت اصلی برای سرویس‌ها را تا پس از سال ۲۰۱۹ نیز از شرکت گرفتند. اولین گوشی هوشمند TCL با برند بلک‌بری به‌نام KeyOne و با سیستم‌عامل اندروید و نه BB10 به بازار عرضه شد. البته بلک‌بری قبلا در سال ۲۰۱۵ و با Priv، اولین گوشی هوشمند اندرویدی خود را معرفی کرده بود.

با وجود مرگ BB10 و BBOS، رویکرد و طراحی‌های هویت بلک‌بری هنوز زنده هستند. گوشی‌های هوشمند اندرویدی محصول TCL از نرم‌افزارهای اختصاصی بلک‌بری همچون هاب بهره می‌برند. درنهایت باید بگوییم BB10 سیستم‌عامل موبایلی خاص و محبوبی بود؛ اما دربرابر محصولات گوگل و اپل، حرفی برای گفتن نداشت. اگرچه BB10 تلاشی کوتاه‌مدت برای شکست غول‌های بازار بود،‌ بسیاری از طرفداران دوآتشه‌ی دنیای موبایل خاطرات جذابی با آن سیستم‌عامل دارند.

Firefox OS

اولین گوشی‌های هوشمند مجهز به Firefox OS در سال ۲۰۱۴ به بازار بزرگ ایالات متحده و پس از آن به برزیل، لهستان، پرتقال، اسپانیا و ونزوئلا رسیدند. موزیلا اعلام کرد ۱۴ گوشی هوشمند متنوع مجهز به سیستم‌عامل فیرفاکس در ۳۰ کشور جهان و هماهنگ با ۱۴ اپراتور موبایلی، عرضه شده‌اند. شرکت مذکور تنها یک سال بعد اعلام کرد توسعه و فروش گوشی‌های هوشمند مجهز به Firefox OS را متوقف خواهد کرد و چند ماه بعد، موزیلا از تصمیمش برای تعطیلی پروژه به‌منظور تمرکز بر IoT خبر داد که بازهم عمر آن‌ چندان زیاد نبود.

موزیلا هیچ‌گاه تصمیم نداشت سیستم‌عامل خود را برای بازارهای بزرگ و حرفه‌ای عرضه کند و احساس کرد بازاری برای دستگاه‌های اقتصادی مناسب در سرتاسر جهان وجود دارد که Firefox OS نیازها را برطرف خواهد کرد. سیستم‌عامل فایرفاکس مانند کروم با تمرکز بر وب‌اپلیکیشن‌ها فعالیت می‌کرد؛ درنتیجه توسعه‌دهندگان می‌توانستند اپلیکیشن‌ها را راحت‌تر با استفاده از زبان‌های جاوااسکریپت و HTML5 و CSS توسعه دهند.

موزیلا با وجود برنامه‌های مثبت برای سیستم‌عامل موبایلی فایرفاکس، در توسعه‌ی آن کم‌کاری کرده بود. سیستم‌عامل موزیلا کمبودهای زیادی داشت و علاوه‌بر نداشتن پایداری، دستگاه‌های مجهز به آن نیز بسیار ضعیف بودند. موزیلا بازارهای درحال‌توسعه را هدف قرار داده بود؛ درنتیجه، درآمد زیادی کسب نکرد و کاربران بازارهای مذکور نیز اندروید را به فایرفاکس ترجیح می‌دادند. درمجموع، موزیلا شاید بهترین فرصت خود را در سیستم‌عامل فایرفاکس مصرف کرد. بااین‌همه، نمی‌توان از سازمانی غیرانتفاعی که تجربه‌ای در توسعه‌ی سیستم‌عامل نداشته است، انتظار بیشتری داشت.

تنها نکته‌ی مثبت سیستم‌عامل فایرفاکس متن‌بازبودنش بود. توسعه‌‌دهندگان با بهره‌گیری از اصول پایه‌ای محصول موزیلا سیستم‌عامل موبایلی دیگری توسعه دادند که امروز به‌نام KaiOS می‌شناسیم و از سیستم‌های عامل‌ موبایلی موفق در نوع خود محسوب می‌شود.

Tizen 

بنیاد لینوکس (Linux Foundatio) در سال ۲۰۱۱ اولین‌بار سیستم‌عامل تایزن را به‌عنوان جایگزینی برای MeeGo توسعه‌ داد و می‌گو نتیجه‌ی همکاری یک‌ساله‌ی اینتل و نوکیا بود. در آغاز، سامسونگ و اینتل سیستم‌عالم تایزن را توسعه‌ انجام دادند و نه‌تنها پلتفرم‌های موبایل، بلکه دیگر پلتفرم‌های یکپارچه همچون لپ‌تاپ، تبلت، تلویزیون‌های هوشمند و سیستم‌‌های سرگرمی خودرو را نیز هدف گرفته بودند.

سامسونگ پس از دو سال توسعه‌ی سیستم‌عامل اعلام کرد در سال ۲۰۱۳ چند گوشی هوشمند مجهز به آن را عرضه می‌کند که جایگزین سیستم‌عامل بادا (‌Bada) خواهند شد. از آن زمان، کره‌ای‌ها تایزن را تقریبا روی تمامی ساعت‌های هوشمند و برخی از گوشی‌های هوشمند و محصولات IoT عرضه کرده‌اند.

اگرچه سامسونگ با تایزن در بازار ساعت‌ها و تلویزیون‌های هوشمند موفقیت‌های زیادی کسب کرد، هیچ‌گاه (حداقل تاکنون) موفقیت چشمگیری در بازار گوشی‌های هوشمند نداشته است. درواقع، تایزن فقط به یک دلیل در فهرست کنونی حضور دارد: سیستم‌عامل سامسونگ، تنها محصولی محسوب می‌شود که برای گوشی‌های هوشمند هنوز در دست توسعه قرار دارد.

اگرچه تایزن هنوز سیستم‌عاملی درحال‌توسعه محسوب می‌شود، قراردادن آن در فهرست کنونی خالی از لطف نیست. سامسونگ زمانی شکست خورد که تصمیم گرفت تایزن را به‌عنوان جایگزین اندروید به بازار عرضه کند. البته نمی‌توان به‌طورقطعی آینده‌ی این سیستم‌عامل را پیش‌بینی کرد. شاید تایزن در سال ۲۰۳۰ در مقاله‌ای درباره‌ی برترین سیستم‌های عامل‌ موبایلی دیده شود.

webOS

تلاش‌های شرکت Palm در دنیای موبایل به سال ۲۰۰۷ و عرضه‌ی Palm OS بازمی‌گردد. دو سال بعد، این شرکت سیستم‌عامل webOS را معرفی کرد که با گوشی هوشمند Palm Pre منتشر شد. پالم تا پیش از واگذارشدن به شرکت اچ‌پی، چند گوشی هوشمند دیگر عرضه کرد. پس از فروخته‌شدن به اچ‌پی هم رخداد خاصی در شرکت پیش نیامد. اچ‌پی تصمیم گرفته بود webOS را برای دستگاه‌های بیشتر و فراتر از پلتفرم موبایلی عرضه کند و معتقد بود سیستم‌عامل مذکور در تبلت‌ و حتی دستگاه‌های IoT هم کاربر خواهد داشت؛ هرچند درنهایت پیشرفت خاصی در این حوزه رخ نداد.

درنهایت، اچ‌پی برند پالم را از گوشی‌های هوشمند خود کنار گذاشت و محصولات جدید را به‌نام HP Veer و HP Pre 3 عرضه کرد. به‌علاوه در سال ۲۰۱۱، تبلتی به‌نام TouchPad معرفی کرد که آخرین به‌روزرسانی را در ژانویه‌ی سال ۲۰۱۲ دریافت کرد. پیش از آنکه اچ‌پی آخرین به‌روزرسانی را برای سیستم‌عاملش منتشر کند، کد منبع webOS را با مجوز متن‌باز منتشر کرد. با چنین تصمیمی، جامعه‌ی توسعه‌دهندگان امکان پیشرفت سیستم‌عامل را داشتند.

در سال ۲۰۱۳، ال‌جی سیستم‌عامل مذکور را از اچ‌پی خرید تا از آن در تلویزیون‌های هوشمندش استفاده کند. از آن زمان، کره‌ای‌ها webOS را گسترش داده‌اند تا در دستگاه‌های IoT دیگر هم کاربرد داشته باشد. اگرچه TCL در تلاشی با هدف توسعه‌ی برندهای زیرمجموعه، گوشی هوشمندی با برند Palm عرضه کرد، امروز گوشی هوشمند مجهز به webOS در بازار وجود ندارد.

نقطه‌ی مثبت کنونی درباره‌ی webOS این است که اگر زمانی از سیستم‌عامل استفاده کرده باشید، امروز هم می‌توانید از آن بهره‌مند شوید. سال‌ها پیش، گروهی توسعه‌دهنده پروژه‌ را فورک کرد و امروزه به‌نام LuneOS در دسترس قرار دارد. البته برای استفاده از سیستم‌عامل مذکور، روند آسانی در پیش ندارید و دستگاه‌های محدودی از آن پشتیبانی می‌کنند.

Windows 10 Mobile

قطعا هیج فهرستی از جایگزین‌های اندروید iOS بدون حضور ویندوز ۱۰ موبایل کامل نخواهد بود. میراث ردموندی‌ها در سال ۲۰۱۰ و در قالب ویندوزفون معرفی شد. پس از گذشت نیم دهه، اسم ویندوز ۱۰ موبایل مطرح شد تا جایگزین ویندوزفون شود.

البته کاربران و کارشناسان دنیای موبایل نظری مخالف با مایکروسافت داشتند؛ به‌همین‌دلیل، ویندوزفون و ویندوز ۱۰ موبایل هیچ‌گاه موفق نشدند. تنها دو سال پس از تولد ویندوز ۱۰ موبایل، مایکروسافت از ادامه‌‌نیافتن پروژه خبر داد و درنهایت،‌ پلتفرم مذکور در ماه‌های پایانی دهه‌ی ۲۰۱۰ از بین رفت.

مایکروسافت با وجود شکست‌های شدید، هنوز در بازی دنیای موبایل حضور دارد. ردموندی‌ها اخیرا سرفیس دوئو را معرفی کرده‌اند که در فرم‌فاکتور گوشی هوشمند تاشدنی و با سیستم‌عامل اندروید عرضه خواهد شد. گفتنی است مایکروسافت اطلاعاتی از قیمت و تاریخ عرضه‌ی محصول ارائه نکرده‌ است. به‌هرحال در دنیای موبایلی مایکروسافت، سرفیس دوئو نقش بازیگری جدید را بازی می‌کند. کارشناسان امیدوار هستند دوئو به سرنوشت تلاش‌های قبلی ردموندی‌ها در بازار موبایل دچار نشود.

سیستم‌عامل موبایلی مایکروسافت که در داخل شرکتی با سابقه‌ی طولانی در دنیای سیستم‌عامل توسعه یافته بود، بیشترین بخت را برای شکستن انحصار دوگانه‌ی اندروید و iOS داشت. متأسفانه ویندوز ۱۰ موبایل نیز مانند دیگر جایگزین‌های موجود در فهرست ذکرشده، امروز به‌نوعی به تاریخ تعلق دارد. درنهایت، همه‌ به طرفداران و کاربران بسیار محدود ویندوز ۱۰ موبایل پیشنهاد می‌کنند کم‌کم به اکوسیستم اندروید بپیوندند؛ چراکه پلتفرم محبوب آن‌ها دیگر در این جهان حضور ندارد.

فهرست مذکور در این مطلب، مجموعه‌ای از سیستم‌‌‌‌عامل‌های موبایلی بودند که با هدف جایگزینی اندروید توسعه یافتند و عرضه شدند. آن‌ها تلاش می‌کردند با شکست‌دادن یا قرارگرفتن درکنار اندروید، سهمی از بازار پررونق موبایلی داشته باشند؛ اما هیچ‌کدام به موفقیت نرسیدند. نظر شما چیست؟ آیا سیستم‌عامل دیگری می‌شناسید که باید به فهرست اضافه شود؟

قیمت به‌روز، مشخصات فنی و هر اطلاعاتی که برای خرید ارزان‌ و آگاهانه‌ی گوشی هوشمند نیاز دارید را در بخش محصولات زومیت بیابید. در این بخش، علاوه‌بر مشخصات فنی دقیق و پاسخ به سوالات شما، امکان مقایسه‌ی دو یا چند محصول درکنار گالری تصاویر رسمی محصولات دردسترس شما خواهد بود.  شما می‌توانید برای اطلاع از آخرین قیمت گوشی سامسونگ، شیائومی، هواوی و آیفون‌‌های اپل از بخش محصولات زومیت استفاده کنید.