آیا توانایی ویروس کرونا در انتقال از راه هوا درحال افزایش است؟

گونه‌های جدیدتر ویروس کرونا مانند گونه آلفا و دلتا بسیار مسری هستند و درمقایسه‌با ویروس اولیه تعداد بسیار بیشتری از افراد را آلوده می‌کنند. دو مطالعه جدید نشان می‌دهند ویروس در مسیری در حال تکامل است که به‌طور کارآمدتری ار راه هوا منتقل شود.

سال گذشته، پی‌بردن به این موضوع که ویروس کرونا در فضاهای بسته ازطریق هوا منتقل می‌‌شود، تلاش برای مهار دنیاگیری را متحول کرد و موجب بحث‌های داغی درباره ماسک‌ها و فاصله‌‌گیری اجتماعی و تهویه در فضاهای عمومی شد.

اکنون بیشتر پژوهشگران دراین‌باره توافق دارند که ویروس کرونا عمدتا ازطریق قطرات بزرگی منتقل می‌شود که سریعا روی سطوح می‌نشینند و نیز ازطریق ذرات کوچک‌تری که هواپخش نامیده می‌شوند و می‌توانند در مسافت‌های بیشتری در فضاهای بسته جا‌به‌جا شوند و مستقیما وارد ریه شوند.

مطالعات جدید دیدگاه یادشده را به‌طور اساسی تغییر نمی‌دهند؛ اما یافته‌ها سیگنالی برای لزوم استفاده از ماسک‌های بهتر در برخی شرایط است و نشان می‌دهد ویروس در مسیرهایی در حال تغییر است که آن را ترسناک‌تر می‌کند. وینسنت مونستر، ویروس‌شناسی در مؤسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی و هدایت‌کننده یکی از مطالعات جدید، به این موضوع اشاره کرد که چنین تغییری موضوع عجیبی نیست. وی گفت:

این مانند تغییری در ویروس برای انتقال کارآمدتر و چیزی است که آن را پیش‌بینی می‌کردیم و اکنون می‌بینیم که در حال اتفاق‌افتادن است.

گروه دکتر مونستر نشان داد که هواپخش‌های کوچک درمقایسه‌با قطرات بزرگ‌تر مسافت‌های طولانی‌تری طی می‌کنند و احتمال اینکه گونه آلفا ازطریق انتقال هواپخش موجب عفونت‌های جدید شود، بیشتر است.

مطالعه دوم نشان داد افراد آلوده به گونه آلفا درمقایسه‌با افرادی که به گونه‌های قدیمی‌تر آلوده بودند، حدود ۴۳ برابر ویروس بیشتری همراه هواپخش‌ها بازدم می‌کردند.

این مطالعات گونه آلفا را با ویروس اولیه یا گونه‌های قدیمی دیگر مقایسه می‌کنند؛ اما نتایج ممکن است توضیح دهد که چرا گونه دلتا بسیار مسری و چرا جایگزین نسخه‌های دیگر ویروس شده است. لینسی مار، متخصص ویروس‌های هوابرد در ویرجینیا تِک گفت:

این نتایج نشان می‌دهد ویروس در مسیری در حال تکامل است که ازنظر انتقال ازطریق هوا کارآمدتر شود. تعجب نمی‌کنم اگر درباره دلتا، این قابلیت حتی بیشتر شده باشد.

طبق شواهد موجود، انتقال‌پذیری گونه آلفا دو برابر ویروس اولیه است و گونه دلتا جهش‌هایی دارد که مسری‌بودن آن را حتی بیشتر از این افزایش می‌دهد. به‌گفته کارشناسان، در شرایطی که ویروس همچنان در حال تغییر است، احتمال دارد گونه‌های جدیدتری ظاهر شوند که قابلیت انتقال بیشتری داشته باشند.

ابزارهای موجود می‌توانند انتشار ویروس را به‌خوبی متوقف کنند. براساس مطالعه‌ای که ماه جاری در مجله Clinical Infectious Diseases منتشر شد، حتی ماسک‌های پارچه‌ای و ماسک‌های جراحی که کاملا روی صورت قرار نمی‌گیرند، حدودی نیمی از هواپخش‌های حاوی ویروس را مهار می‌کنند. با‌این‌حال، دون میلتون، متخصص هواپخش‌ها در دانشگاه مریلند و هدایت‌کننده پژوهش‌، گفت حداقل در برخی از فضاهای شلوغ، ممکن است بهتر باشد مردم از ماسک‌هایی استفاده کنند که محافظت بیشتری فراهم می‌کنند. او گفت:

با‌‌توجه‌‌به اینکه به‌نظر می‌رسد ویروس به‌سمتی تکامل پیدا می‌کند که بهتر هواپخش تولید کند، به مهار بهتر و محافظت شخصی بیشتر نیاز داریم. توصیه ما این است مردم از ماسک‌هایی استفاده کنند که چسبان‌تر باشند.

گروه میلتون برای مقایسه نحوه انتشار گونه‌های مختلف ازطریق هوا از شرکت‌کنندگان دچار عفونت‌های خفیف یا بدون علامت خواستند تا الفبا یا شعری ساده را بخوانند. افراد آلوده به گونه آلفا مقادیر بیشتری از ویروس در بینی و گلوی خود داشتند که بسیار بیشتر از ویروس موجود درون بینی و گلوی افرادی بود که به ویروس اولیه آلوده بودند. بااین‌حال حتی پس از درنظر‌گرفتن تأثیر این تفاوت، افرادی که به گونه آلفا آلوده بودند، حدود ۱۸ برابر ویروس بیشتری درون کوچک‌ترین هواپخش‌ها منتشر می‌کردند.

البته پژوهشگران مطالعه مذکور فقط ۴ فرد آلوده به آلفا و ۴۵ فرد آلوده به گونه‌های قدیمی‌تر را بررسی کردند. سیما لاکداوالا، متخصص ویروس‌های تنفسی در دانشگاه پیتسبورگ، گفت این موضوع می‌تواند موجب انحراف تفاوت‌های مشاهده‌شده بین گونه‌ها شود.

افراد آلوده می‌توانند ویروس را به تعداد افراد زیادی منتقل کنند یا اصلا آن را به کسی منتقل نکنند. میزان دفع ویروس به‌وسیله آن‌ها ممکن است به این موضوع بستگی داشته باشد که ویروس در کدام بخش از مجرای تنفسی در حال تکثیر است و ماهیت مخاط درون محیط آن چگونه است و ویروس کرونا همراه چه میکروب‌های دیگری ممکن است جابه‌جا شود.

دکتر لاکداوالا گفت: «هنوز نمی‌دانیم چرا برخی افراد اَبَرناقل هستند و دیگران نه. ناهمگونی‌های زیادی بین افراد وجود دارد». او افزود داده‌های حاصل از مطالعات بزرگ‌تر قانع‌کننده‌تر خواهد بود؛ اما این مطالعات با‌هم نشان می‌دهند که افزایش انتقال ازطریق هواپخش‌ها حداقل تا حدودی به مسری‌بودن این گونه کمک می‌کند.

مطالعه جدیدی نشان داد افراد آلوده به گونه دلتا درمقایسه‌با افرادی که به گونه‌های قدیمی‌تر آلوده بودند، ۴۳ برابر ویروس بیشتری ازطریق بازدم در هواپخش‌ها منتشر می‌کردند

در مطالعه دکتر مونستر انسان‌ها شرکت نکردند و مطالعه روی همستر سوری انجام شد. استفاده از این حیوانات به پژوهشگران اجازه داد تا شرایط محیطی را به‌خوبی کنترل و فقط روی حرکت هواپخش‌ها تمرکز کنند. پژوهشگران جفت‌های همستر را با کانال‌هایی با طول‌های مختلف از هم جدا کردند که بدون تماس فیزیکی امکان جریان هوا را مهیا می‌کرد. آن‌ها بررسی کردند که چگونه گونه‌های مختلف ویروس از همسترهای آلوده به همسترهای غیرآلوده انتقال پیدا می‌کرد.

وقتی قفس‌ها بیش از دو متر از هم فاصله داشتند، فقط کوچک‌ترین هواپخش‌ها (ذرات ریزتر از پنج میکرون) همسترهای غیرآلوده را آلوده می‌کرد. طبق انتظار، گونه آلفا در آلوده‌کردن همسترهای غیرآلوده عملکرد بهتری داشت. نتایج این مطالعه در وب‌سایت مقالات پیش‌چاپ bioRxiv منتشر شد. پژوهشگران اکنون در حال آزمایش گونه دلتا هستند و انتظار دارند که تأیید شود کارایی آن از نظر انتقال بیشتر است.

به‌گفته کارشناسان، یافته‌های جدید بر اهمیت استفاده از ماسک برای افراد واکسینه‌شده، خصوصا در فضاهای شلوغ تأکید می‌کند. اگرچه افراد دچار عفونت‌های پس از واکسیناسیون درمقایسه‌با افراد واکسینه‌نشده با احتمال بسیار کمتری ویروس را منتشر می‌کنند، مسری‌بودن این گونه‌ها موجب افزایش این احتمال می‌شود. دکتر مونستر گفت:

در‌حالی‌که میلیاردها نفر در سراسر جهان واکسینه شده و میلیاردها نفر هنوز واکسن را واکسینه نشده‌اند، ویروس ممکن است به شیوه‌های غیرمنتظره‌ای تغییر کند. برای مثال، ممکن است فشارهای تکاملی دیگری ایجاد شود که مسیر تکاملی ویروس را تحت‌تأثیر قرار دهد.