یکی دیگر از خطرات پنهان کووید؛ مشکلات ماندگار کلیه

از همان ابتدای دنیاگیری، پزشکان دریافتند افرادی که براثر کووید ۱۹ به‌شدت بیمار می‌شدند، نه‌تنها دچار اختلالات ریوی می‌شدند که نشانه بارز بیماری است، بلکه مشکلات کلیه را نیز تجربه می‌کردند.

به گزارش نیویورک تایمز، مطالعه‌ی بزرگی نشان می‌دهد مشکلات کلیوی می‌تواند تا ماه‌ها پس از بهبودی بیماران از عفونت اولیه تداوم داشته باشد و در برخی بیماران به کاهش ماندگار عملکرد کلیه منجر می‌شود.

مطالعه‌ی جدید نشان داد هرچه بیماران کووید در ابتدا بیمارتر باشند، احتمال اینکه آسیب کلیوی ماندگاری را تجربه کنند، بیشتر است؛ اما حتی افرادی که عفونت‌های اولیه آن‌ها شدت کمتری دارد، نیز می‌توانند آسیب‌پذیر باشند. دکتر اف پری ویلسون، نفرولوژیست و دانشیار پزشکی دانشگاه ییل که در مطالعه مشارکت نداشت، می‌گوید: «به‌طور کلی خطر بالاتر مجموعه‌ای از رویدادهای مهم مرتبط با کلیه را می‌بینید. چیزی که موجب تعجب من شد، پایدار بودن این رویدادها بود.»

کلیه‌ها نقش حیاتی در بدن دارند. آن‌ها سموم و مایعات اضافی را از خون پاک می‌کنند، به حفظ فشار خون سالم کمک می‌کنند و تعادل الکترولیت‌ها و مواد مهم دیگر را حفظ می‌کنند. هنگامی که کلیه‌ها به‌خوبی کار نمی‌کنند، مایعات تجمع پیدا می‌کند و به تورم، فشار خون بالا، ضعف استخوان‌ها و مشکلات دیگر منجر می‌شود. در این شرایط، قلب، ریه‌ها، سیستم عصبی مرکزی و سیستم ایمنی ممکن است دچار اختلال شود. در مرحله نهایی بیماری کلیه، دیالیز یا پیوند عضو ضرورت پیدا می‌کند. این وضعیت می‌تواند کشنده باشد.

پرستار از بیمار تحت دیالیز در مرکز بهداشتی در لس‌آنجلس مراقبت می‌کند. طبق مطالعه‌ی جدید، افراد مبتلا به کووید بستری‌شده‌ در بیمارستان در معرض خطر بالاتر آسیب کلیه قرار دارند.

در مطالعه‌ی جدید از سوابق بیماران در سیستم بهداشت وزارت امور کهنه‌سربازان آمریکا استفاده شد. پژوهشگران داده‌های ۸۹۲۱۶ فرد را که از اول مارس ۲۰۲۰ تا ۱۵ مارس ۲۰۲۱ دارای آزمایش مثبت ویروس کرونا بودند و نیز داده‌های ۱,۶۳۷,۴۶۷ فرد را که بیمار کووید نبودند، تجزیه‌و‌تحلیل کردند.

به گفته‌ی دکتر زیاد العالی، نویسنده ارشد مطالعه و نفرولوژیست و استادیار پزشکی دانشکده پزشکی دانشگاه واشینگتن، بین یک تا شش ماه پس از آلوده شدن، احتمال آسیب کلیه یا کاهش چشمگیر در عملکرد کلیه در بازماندگان کووید، نسبت به بیماران غیر کووید حدود ۳۵ درصد بیشتر بود. دکتر العالی می‌گوید:

بازماندگان کووید که ۳۰ روز اول بیماری را گذرانده‌اند، در معرض خطر دچار شدن به بیماری کلیه قرار دارند. از آنجا که بسیاری از افراد هنگام کاهش عملکرد کلیه درد یا علائم دیگری تجربه نمی‌کنند، مهم است که مردم بدانند این خطر وجود دارد و پزشکانی که از بیماران پس از کووید مراقبت می‌کنند، به عملکرد و بیماری کلیه توجه کنند.

دو گروه بیماران حاضر در مطالعه متفاوت بودند. اعضای یک گروه همه به کووید ۱۹ مبتلا شده بودند و اعضای گروه دیگر دچار مشکلات سلامتی دیگری بودند. البته محدودیت‌هایی برای مقایسه وجود داشت. پژوهشگران سعی کردند با تجزیه‌و‌تحلیل دقیقی که ویژگی‌های جمعیتی، مشکلات سلامتی زمینه‌ای، مصرف داروها و زندگی در آسایشگاه را در نظر می‌گرفت، این تفاوت‌ها را به حداقل برسانند.

محدودیت دیگر آن بود که بیماران مطالعه کهنه‌سربازان عمدتاً مرد و سفیدپوست با میانگین سنی ۶۸ سال بودند، بنابراین معلوم نیست نتایج تا چه حد قابل تعمیم است.

نتایج احتمالا در مورد تمام بیماران مبتلا به کووید صدق نمی‌کند؛ اما به گفته‌ی دکتر جان اسپراتی نفرولوژیست و دانشیار پزشکی جانز هاپکینز، نشان می‌دهد در افراد حاضر در مطالعه، تأثیر قابل‌ توجهی روی سلامت کلیه در بازماندگان کووید ۱۹ وجود دارد؛ خصوصاً افرادی که در جریان مرحله‌ی حاد بیماری به‌شدت بدحال بوده‌اند. پژوهشگران دیگر نیز الگوهای مشابهی پیدا کرده‌اند؛ بنابراین مطالعه‌ی جدید تنها موردی نیست که نشان می‌دهد این رویدادها پس از عفونت کووید ۱۹ رخ می‌دهد.

به گفته‌ی دکتر اسپراتی و کارشناسان دیگر، حتی اگر درصد کمی از بازماندگان کووید دچار مشکلات کلیوی ماندگار شوند، تأثیر آن روی مراقبت‌های بهداشتی بسیار زیاد خواهد بود.

گروه پژوهشی برای ارزیابی عملکرد کلیه سطوح کراتینین (ماده زائدی که کلیه‌ها از بدن دفع می‌کنند) و نیز مقدار فیلتراسیون گلومرولی (معیاری از عملکرد کلیه در تصفیه خون) را تعیین کردند.

در بزرگسالان سالم عملکرد کلیه‌ها با سرعت حدود ۱ درصد یا کمتر در سال کاهش پیدا می‌کند. این کاهش از دهه‌ی چهارم یا پنجم زندگی شروع می‌شود. بیماری‌ها و عفونت‌های جدی می‌توانند موجب شوند که عملکرد کلیه با شدت بیشتر یا به‌طور دائمی از دست برود. این امر ممکن است درنهایت به بیماری مزمن کلیه یا بیماری کلیه مرحله آخر منجر شود.

طبق نتایج مطالعه جدید، ۴۷۵۷ بازمانده کووید حداقل ۳۰ درصد از عملکرد کلیه‌ی خود را طی یک سال پس از عفونت از دست داده بودند که معادل تقریبا ۳۰ سال کاهش عملکرد کلیه است. طبق نتایج مطالعه، احتمال اینکه بیماران کووید به آن سطح از کاهش برسند، نسبت به افرادی که به این بیماری مبتلا نشده بودند، ۲۵ درصد بیشتر بود. تعداد کوچک‌تری از بازماندگان کووید کاهش شدیدتری تجربه می‌کردند. بیماری کلیه مرحله آخر که زمانی رخ می‌دهد که حداقل ۸۵ درصد از عملکرد کلیه از دست رفته باشد، در ۲۲۰ بیمار کووید تشخیص داده شد. احتمال تشخیص این مشکل در بازماندگان کووید نسبت به بیماران غیر کووید تقریبا سه برابر بیشتر بود.

پژوهشگران همچنین نوعی نارسایی کلیوی ناگهانی به نام نارسایی حاد کلیه را مورد بررسی قرار دادند که مطالعات دیگر در نیمی از بیماران مبتلا به کووید بستری‌شده پیدا کرده بودند. این وضعیت می‌تواند بدون اینکه موجب کاهش طولانی‌مدت عملکرد کلیه شود، بهبود پیدا کند؛ اما مطالعه جدید نشان داد ۲۸۱۲ بازمانده کووید، ماه‌ها پس از عفونت، دچار آسیب حاد کلیه بودند که تقریبا دو برابر نرخ این بیماری در بیماران غیر کووید است.

دکتر ویلسون می‌گوید داده‌های جدید از نتایج مطالعه‌ی دیگری روی ۱۶۱۲ بیمار حمایت می‌کند که وی و همکارانش انجام داده بودند. مطالعه مذکور نشان داده بود عملکرد کلیه در بیماران کووید دچار نارسایی حاد کلیه در ماه‌ها پس از ترک بیمارستان نسبت به افرادی که براثر شرایط پزشکی دیگر دچار آسیب‌های حاد کلیه شده بودند، بدتر بود.

پژوهشگران در مطالعه‌ی جدید بازماندگان کووید را به‌طور مستقیم با افراد آلوده به ویروس‌های دیگر مانند آنفلوانزا مقایسه نکردند؛ بنابراین نمی‌توان مشخص کرد که آیا اگر به عفونت شدید دیگری دچار شوید، وضعیت شما بدتر می‌شود یا نه.

البته در مطالعه قبلی گروه دکتر العالی که بسیاری از مشکلات سلامتی پس از کووید از جمله مشکلات کلیه را بررسی کرده بود، بیماران مبتلا به کووید بستری‌شده در بیمارستان نسبت به افرادی که براثر آنفلوانزا بستری شده بودند، در معرض خطر بالاتر دچار شدن به مشکلات سلامتی طولانی‌مدت تقریبا در تمامی زمینه‌های پزشکی از جمله مشکلات قلبی‌عروقی، متابولیکی و گوارشی قرار داشتند.

هر نوع اختلال کلیه که در مطالعه جدید اندازه‌گیری شد، در بیماران کووید که ابتدا بیمارتر بودند؛ یعنی کسانی که تحت مراقبت‌های ویژه بودند یا در بیمارستان آسیب حاد کلیوی را تجربه کرده بودند، شایع‌تر بود. افرادی که در جریان بستری ‌شدن ناشی از کووید کمتر بیمار بودند، با احتمال کمتری دچار مشکلات کلیوی ماندگاری می‌شدند؛ اما هنوز احتمال بروز این مشکلات در آن‌ها از بیماران غیر کووید بیشتر بود. دکتر العالی می‌گوید: «افرادی که در معرض بالاترین خطر قرار دارند، افرادی هستند که از ابتدا بیماری آن‌ها شدید است؛ اما هیچ‌ کس از این خطر در امان نیست.»

مطالعه همچنین نشان داد حتی بیماران مبتلا به کوویدی که هرگز به بستری ‌شدن نیاز نداشتند، نسبت به جمعیت عمومی حاضر در مطالعه دارای خطر بالاتری درزمینه‌ی دچار شدن به مشکلات کلیه بودند؛ اما این خطر اندک بود.

دکتر ویلسون خاطرنشان کرد برخی بیماران مبتلا به کووید به بستری ‌شدن در بیمارستان نیازی نداشتند؛ اما به قدری حالشان بد بود که باید چند روز در خانه استراحت می‌کردند و این افراد احتمالا همان کسانی بودند که دچار اختلال طولانی‌مدت عملکرد کلیه شده بودند؛ نه افرادی که در انتهای خفیف طیف کووید قرار داشتند.

پزشکان مطمئن نیستند چرا کووید موجب آسیب کلیه می‌شود. کلیه‌ها ممکن است در برابر افزایش التهاب یا فعال شدن سیستم ایمنی حساس‌تر باشند یا مشکلات لخته شدن خونی که غالبا در بیماران کووید دیده می‌شود، ممکن است عملکرد کلیه‌ها را مختل کند.

به گفته‌ی دکتر اسپراتی، به نظر می‌رسید بیماران مبتلا به کووید در بیمارستان نسبت به بیماران بستری‌شده با بیماری‌های شدید دیگر، نیاز بیشتری به دیالیز داشته باشند و پروتئین و خون بیشتری در ادرار آن‌ها وجود دارد. دکتر ویلسون می‌گوید: «کووید احتمالا ویروسی است که سمیت بیشتری برای کلیه دارد. فکر می‌کنم سندرم کووید دارای اثرات منفی طولانی‌مدتی بر کلیه است.»

مطالعه‌ در مجله‌ی Journal of the American Society of Nephrology منتشر شده است.