براساس تحقیقات جدید، واکسن اسپوتنیک V مقابل بیماری شدید کرونا سویه دلتا از فرد محافظت می‌کند

مطالعه‌‌ی حدود ۱۴ هزار نفر نشان می‌دهد که واکسن اسپوتنیک وی خطر بستری‌شدن براثر کووید را ۸۱ درصد کاهش داده و از آسیب ریوی شدید جلوگیری می‌کند. مطالعه‌ی مذکور به‌تازگی روی سرور مقالات پیش‌چاپ medRxiv ارسال شده است.

افزایش موارد کووید ۱۹ در بسیاری از کشورها و نیز افزایش عفونت‌های پس از واکسیناسیون در افراد واکسینه‌شده موجب این نگرانی شده است که واکسن‌ها به اندازه‌ای که دربرابر سویه‌های اولیه ویروس کرونا محافظت می‌کنند، دربرابر گونه دلتا مؤثر نباشند یا اینکه محافظت آن‌ها ممکن است کوتاه‌مدت باشد.

برخی داده‌ها درمورد عفونت‌های پس از واکسیناسیون به محافظت محدود حاصل از واکسن‌های mRNA اشاره می‌کنند، اگرچه مطالعه‌ی اخیری از واکسن‌های فایزر/بیوان‌تک و آسترازنکا نشان داد این دو واکسن تا حد زیادی دربرابر دلتا مؤثر هستند.

مانند شهرهای دیگر روسیه، سن پترزبورگ مراکز تریاژی ایجاد کرده است که در آن بیماران با تشخیص تأییدشده‌ی SARS-CoV-2 و علائم کووید ۱۹ تحت معاینه‌ی فیزیکی مختصر و سی‌تی‌اسکن ریه‌ قرار می‌گیرند تا مشخص شود که آیا به بستری‌شدن نیاز دارند یا نه.

گروهی از پژوهشگران به سرپرستی آنتون بارچوک، همه‌گیرشناسی از دانشگاه اروپایی سن پترزبورگ از پزشکان دو مرکز تریاژ خواستند تا درمورد وضعیت واکسیناسیون بیماران پرسش کنند (آن‌ها نپرسیدند که بیمار کدام‌یک از واکسن‌های موجود در روسیه را دریافت کرده است، اما داده‌های دولتی نشان می‌دهد حدود ۹۶ درصد از دریافت‌کننده‌های واکسن در سن پترزبورگ، اسپوتنیک وی را دریافت کرده‌اند).

تجزیه‌و‌تحلیل جدید شامل ۱۳۸۹۴ بیمار بود که ۱۲۹۱ نفر از آن‌ها به‌طور کامل واکسینه شده بودند. از میان شرکت‌کنندگان، ۴۹۵ نفر به بیمارستان ارجاع داده شدند. براساس مطالعه، میزان محافظت واکسن اسپوتنیک وی دربرابر بستری‌شدن در بیماران کاملا واکسینه‌شده (که دومین دوز واکسن را حداقل دو هفته پیش از آمدن به مرکز تریاژ دریافت کرده بودند)، ۸۱ درصد بود (اثربخشی در زنان کمی بهتر از مردان بود: ۸۴ درصد درمقابل ۷۶ درصد).

تعداد شرکت‌کنندگان مطالعه برای تشخیص مزیت‌های معنادار ازنظر آماری واکسیناسیون ناقص خیلی کم بود. بارچوک می‌گوید داده‌ها نشان‌دهنده‌ی مزیت واکسیناسیون در کاهش شدت بیماری در مواردی است که عفونت پس از واکسیناسیون رخ می‌دهد.

اگرچه مطالعه تأیید نکرد که بیماران دچار کدام گونه ویروسی بودند، مقامات بهداشتی روسیه ۹۵ درصد از موارد کووید ۱۹ را در ماه‌های جولای تا آگوست یعنی زمان اجرای مطالعه، به گونه دلتا نسبت داده‌اند. پژوهشگران همچنین دریافتند که اثربخشی اسپوتنیک وی در محافظت دربرابر آسیب شدید ریه ناشی‌از کووید، ۷۶ درصد است (آسیب شدید: بیش از ۵۰ درصد ریه روی سی‌تی‌اسکن به‌وضوح تحت‌تأثیر قرار گرفته باشد). بارچوک می‌گوید: «توانستیم این داده‌های نسبتا منحصر‌به‌فرد را به‌دست آوردیم، زیرا به‌نظر نمی‌رسد در هیچ جایی در جهان به اندازه‌ی روسیه، بیماران مبتلا به موارد خفیف تحت سی‌تی‌اسکن قرار گیرند.»

مطالعه‌ی جدید محافظت دربرابر عفونت SARS-CoV-2 یا اشکال خفیف بیماری را اندازه‌گیری نکرد؛ اما محاسبات نویسندگان براساس آمار واکسیناسیون در سطح شهر، برآورد غیرمستقیمی از اثربخشی حدود ۵۰ درصد را دربرابر بیماری دارای علامت ارائه می‌دهد.

پرستاری در مرکز واکسیناسیونی در مسکو در ۴ آگوست واکسن اسپوتنیک وی را تزریق می‌کند. فقط حدود ۲۲ درصد از جمعیت روسیه کاملا واکسینه شده‌اند و موارد کووید ۱۹ در این کشور درحال افزایش است.

جان مور، ایمنی‌شناس پزشکی وایل کرنل می‌گوید نتایج مطالعه معتبر به‌نظر می‌رسد و مطابق انتظارات است. او می‌افزاید ۸۱ درصد محافظت دربرابر بستری‌شدن اندکی کمتر از اثربخشی اخیر واکسن‌های mRNA است که در آمریکا و مناطق دیگر مشاهده شده، اما هنوز بسیار خوب است.

اسپوتنیک V که به‌وسیله‌ی مؤسسه تحقیقات همه‌گیرشناسی و میکروب‌شناسی گامالیا ساخته شده است، به همان شیوه‌ای عمل می‌کند که واکسن‌های آسترازنکا و جانسون اند جانسون عمل می‌کنند: نوعی آدنوویروس فاقد قدرت تکثیر، قطعه‌ای از DNA را که حاوی کد پروتئین اسپایک SARS-CoV-2 است، به سلول‌های گیرنده می‌رساند.

درحالی‌که آسترازنکا برای هر دو دوز واکسن از آدنوویروس یکسانی استفاده می‌کنند، اسپوتنیک وی از دو نوع مختلف استفاده می‌کند تا مانع از این شود که آنتی‌بادی‌هایی که علیه دوز اول ساخته شده است، دوز دوم را بی‌اثر کند. (جانسون اند جانسون فقط یک دوز استفاده می‌کند؛ کارآزمایی رژیم دو دوزی درحال انجام است.) مور در ایمیلی به مجله‌ی ساینس نوشت:

اصل طراحی اسپوتنیک وی همیشه به‌عنوان طرح خوبی درنظر گرفته می‌شود و به‌نظر من، از طرح واکسن‌های آسترازنکا/آکسفورد و جانسون اند جانسون بهتر است. بعضی از مردم درمورد اعتبار داده‌های منتشرشده تحت کنترل دولت روسیه ابراز نگرانی کرده‌اند.

مطالعه سن پترزبورگ مستقل از دولت و گامالیا انجام شد.

تأیید سازمان جهانی بهداشت به این معنا خواهد بود که واکسن می‌تواند تحت برنامه جهانی دسترسی به واکسن توزیع شود؛ برنامه‌ای که هدف آن دسترسی کشورهای دارای درآمد متوسط و کم به واکسن‌های کووید ۱۹ است.

عرضه جهانی واکسن اسپوتنیک وی به تأخیر افتاده است، زیرا سازمان دولتی که بودجه تولید واکسن را تأمین می‌کند و آن را در سطح بین‌المللی توزیع می‌کند، موفق نشد دوز دوم را به آرژانتین، فیلیپین و کشورهای دیگری که دوز اول را دریافت کرده بودند، برساند. این سازمان گفته بود در آگوست کمبودها را برطرف خواهد کرد.

جودی توئیگ، استاد علوم سیاسی دانشگاه ویرجینیا کامن ولث که ساخت اسپوتنیک وی را دنبال می‌کند، می‌گوید علت شکست دیپلماسی واکسن روسیه نه به‌علت مشکلات در خصوص کیفیت درک‌شده محصول، بلکه به‌علت نقض وعده‌ها برای تحویل آن است.

در روسیه که بیش از یک سال پیش اسپوتنیک وی را تأیید کرد و واکسیناسیون عمومی را از ماه ژانویه آغاز کرد، اجرای واکسیناسیون به کندی پیش رفته است. براساس آمارهای دولتی، با وجود دستور واکسن برای مشاغل خاص در بسیاری از مناطق، فقط حدود ۲۲ درصد از جمعیت این کشور به‌طور کامل واکسینه شده‌اند.

نظرسنجی‌ها حاکی از آن است که بی‌اعتمادی به دولت و پیام‌های ضدو‌نقیض رسانه‌های دولتی تردیدها را تشدید می‌کند. روسیه اکنون در چنگال موج سوم عفونت‌ها گرفتار شده است و در این کشور روزانه بیش از ۲۰۰۰۰ مورد جدید شناسایی می‌شود.

فقط تعداد معدودی مطالعه درمورد اثربخشی اسپوتنیک وی انجام شده است. بارچوک امیدوار است که خصوصا با توجه به شیوع جهانی گونه دلتا مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود. او می‌گوید:

متاسفانه کمبود آشکاری درزمینه‌ی مطالعات انجام‌شده روی اسپوتنیک وی نسبت‌به واکسن‌های دیگر وجود دارد که فقط بر جنجال‌ها پیرامون این واکسن چه در روسیه و چه در سطح جهان، می‌افزاید.