اگر واکسن کووید را دریافت کنید، هنوز ممکن است دیگران را عفونی کنید؟

سباستین دتوما سال گذشته به کارآزمایی بالینی فایزر پیوست و تزریق‌های خود را در ماه‌های آگوست و سپتامبر دریافت کرد. این روزنامه‌نگار آرژانتینی هنوز نمی‌داند که آیا واکسن واقعی کووید ۱۹ را دریافت کرده یا دارونما به او تزریق شده است؛ اما اخیرا پزشکان کارآزمایی با پیشنهاد جدیدی با او تماس گرفتند. پیشنهاد آن‌ها این بود که آیا تمایل دارد برای آزمایش منظم ویروس مرتبا ازطریق بینی نمونه‌گیری شود؟

به‌گزارش مجله‌ی ‌ام‌آی‌تی تکنولوژی ریویو، آزمایش‌های اضافی ویروس کرونا که به برخی از داوطلبان در آرژانتین و آمریکا ارائه می‌شود، بخشی از طرح شرکت فایزر برای پی‌بردن به یکی از ناشناخته‌های مهم کووید است؛ مثلا اینکه افراد واکسینه‌شده چقدر دچار عفونت‌های بدون علامت ویروس کرونا می‌شوند و با اینکه واکسن را دریافت کرده‌اند، هنوز ویروس را منتشر می‌کنند یا خیر.

این موضوع که آیا واکسن‌ها انتقال ویروس را متوقف می‌کنند یا نه، متغیر مهمی در تعیین این موضوع است که دنیاگیری چگونه به‌پایان می‌رسد و زندگی چه زمانی به روال عادی برمی‌گردد. درحال‌حاضر، بهترین حدس پژوهشگران این است که واکسن‌ها انتقال را کاهش می‌دهند؛ اما ممکن است کاملا از آن پیشگیری نکنند.

لورنس کوری، مدیر عملیات شبکه‌ی پیشگیری از کووید ۱۹، چندین کارآزمایی واکسن در آمریکا انجام داده است. وی می‌گوید: «نمی‌دانیم؛ اما این سؤال مهمی است؛ زیرا پاسخ آن روی موارد مختلفی مانند زدن ماسک، رفتارها، رفتن با خیال راحت به رستوران‌ها و سینماها و مزایایی کلی ارتباط دارد که می‌توانیم از واکسن‌ها انتظار داشته باشیم.»

جفری شمن، پژوهشگر بهداشت عمومی دانشگاه کلمبیا می‌گوید: «واکسن سه کار می‌تواند انجام دهد: ۱. پیشگیری کامل از ابتلا به بیماری؛ ۲. توقف انتقال؛ ۳. توقف علائم.» واکسن کامل ایمنی خنثی‌کننده فراهم می‌کند؛ یعنی ویروس اصلا نمی‌تواند در بدن جایی برایش پیدا کند؛ اگرچه برخی از واکسن‌ها اجازه می‌دهند فرد دچار عفونت‌های خفیفی شود که سیستم ایمنی بدون هیچ علامتی با آن مبارزه می‌کند. در بدن این افراد، مقداری ویروس تجمع پیدا می‌کند که ممکن است بتوانند آن را به دیگران منتقل کنند.

علت اینکه نمی‌دانیم عملکرد واکسن‌ها در توقف این انتقال چگونه است، این است که اندازه‌گیری آن گران و پیچیده است. هنگامی‌که شرکت‌هایی مانند فایزر و نواواکس و مدرنا سال گذشته مطالعات مهمی درباره‌ی واکسن‌های کووید ۱۹ خود آغاز کردند، در حال آزمایش این موضوع بودند که آیا واکسن می‌تواند از بیماری یا مرگ افرادی مانع ‌شود که دچار عفونت می‌شوند. نتایج حاصل از این مطالعات چشمگیر بود: کسی که واکسن را دریافت کرده بود، به‌ندرت در بخش مراقبت‌های ویژه قرار می‌گرفت و به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز پیدا می‌کرد.

آنچه اندازه‌گیری نشد، اثر غیرمستقیم واکسن‌ها در پیشگیری از شیوع بیشتر ویروس بود. این در حالی است که برخی از مدل‌های کامپیوتری پیش‌بینی کرده‌اند مهار انتقال می‌تواند جان افراد بیشتری را نجات دهد. مدلی که ماه آگوست گروهی از پژوهشگران دانشگاه اموری منتشر کردند، نشان می‌داد واکسنی که در توقف انتشار موفق عمل می‌کند؛ اما در توقف بیماری عملکردش چندان رضایت‌بخش نیست، به‌طورکلی به مرگ‌ومیر کمتری منجر می‌شود؛ زیرا به‌اندازه‌ی کافی شیوع را کاهش می‌دهد که تعداد کل افراد عفونی‌‌شده کاهش پیدا کند.

فایزر در حال تلاش برای درک این موضوع است که افراد واکسینه‌شده چقدر ویروس را منتشر می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند بدانند آیا افرادی که واکسن را دریافت کرده‌اند، بدون احساس بیماری عفونی می‌شوند.

شواهدی که تاکنون به‌دست آمده است، نشان می‌دهد واکسن‌ها احتمال انتقال را کاهش می‌دهند؛ اما ممکن است آن را به‌کلی حذف نکنند. برای مثال، میمون‌های واکسینه‌شده‌ی قرارگرفته درمعرض ویروس عفونی شدند؛ اما بیمار نمی‌شدند. به‌طورکلی، آن‌ها ویروس‌های کمتری در مجاری هوایی‌شان داشتند. شمن می‌گوید: «شواهد محکمی وجود دارد که نشان می‌دهد مسری‌بودن با علائم ارتباط دارد. اگر بتوانید علائم را کاهش دهید، احتمالا انتقال نیز کم می‌شود.»

این بدان‌معنا نیست که هیچ انتشاری وجود ندارد. پژوهشگران در اوایل دنیاگیری کشف کردند برخی افراد دچار ویروس کرونا هرگز احساس بیماری نمی‌کردند؛ اما همچنان بیماری را منتشر می‌کردند. شواهد نشان می‌دهد نقش این ناقلان خاموش حتی اگر به‌طورمتوسط افراد کمتری را آلوده کنند، مهم است.

مدرنا، سازنده‌ی یکی دیگر از واکسن‌های کووید، به سؤالات مجله‌ی ام‌آی‌تی تکنولوژی ریویو درباره‌ی این موضوع پاسخ نداد که آیا درباره‌ی انتقال مطالعه می‌کنند یا نه‌. البته داده‌های اولیه‌ای که این شرکت در دسامبر به سازمان غذا و داروی آمریکا داده‌، حاوی سرنخ‌هایی است؛ ازجمله احتمال مثبت‌شدن آزمایش ویروس کرونای دریافت‌کنندگان یک دُز از واکسن درمقایسه‌با دریافت‌کنندگان دارونما ۶۶ درصد کمتر بود.

درحالی‌که جست‌وجوی ویروس در بینی افراد می‌تواند عفونت‌های خاموش را مشخص کند، اثبات نمی‌کند که این افراد می‌توانند دیگران را آلوده کنند. برای پی‌بردن به این موضوع، پژوهشگران شبکه‌ی پیشگیری از کووید آمریکا سال گذشته پیشنهاد مطالعه‌ی بیش از بیست‌هزار نفر دانشجو از دانشگاه‌ها آمریکا را ارائه دادند. آن‌ها پیشنهاد نمونه‌گیری تقریبا روزانه از بینی را برای نظارت بر این موضوع مطرح کردند که ویروس دقیقا چه زمانی ظاهر می‌‌شود و مقدار آن در مجاری هوایی دانشجویان واکسینه‌شده و واکسینه‌نشده چقدر است‌. آن‌ها امیدوار بودند که با ردیابی دقیق تماس‌ها بتوانند مشخص کنند که دانشجویان واکسینه‌شده چه میزان ویروس را منتشر می‌کنند. ۳۱ دسامبر، مجله‌ی Wall Street Journal گزارش کرد که مطالعه‌ی پیشنهادی به‌‌دلیل هزینه‌ی هنگفت و تردیدهایی درباره‌ی امکان‌پذیر‌بودن آن موفق نشد بودجه‌ای به‌دست آورد.

پژوهشگران می‌دانند تنها راه برای رهایی همیشگی از ویروس کرونا توقف انتقال است. یکی از راه‌های پایان دنیاگیری ازطریق رسیدن به ایمنی جمعی است؛ یعنی وقتی تعداد کافی از مردم واکسینه یا عفونی می‌شوند که شیوع به‌خودی‌خودی فروکش می‌کند؛ زیرا دیگر افراد کافی وجود ندارد که ویروس بتواند آن‌ها را آلوده کند. تصور می‌شود این آستانه حدود ۷۰ درصد از جمعیت باشد؛ اما اگر افراد واکسینه‌شده در مواردی بتوانند ویروس را منتشر کنند، آستانه‌ی مذکور افزایش می‌یابد.

درحقیقت، اگر واکسن کمتر از دوسوم از رویدادهای انتقال را متوقف کند، رسیدن به ایمنی گله اصلا ممکن نیست. علاوه‌بر‌این، بسیاری از افراد از دریافت واکسن امتناع می‌کنند و شواهدی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد ایمنی ممکن است دربرابر گونه‌های جدید ویروس دوامی نداشته باشد. به‌گفته‌ی کوری، اگر واکسن‌ها تقریبا انتقال را کاملا متوقف نکنند، ویروس همچنان در گردش خواهد بود و ایمنی جمعی چندانی وجود نخواهد داشت. در این وضعیت، ویروس برای مدت زمان طولانی در جامعه باقی خواهد ماند.

جودی لنارد که با سازمان جهانی بهداشت کار می‌کند، می‌گوید تا وقتی به این سؤالات درباره‌ی انتقال واکسن پاسخ داده نشود، احتمالا مقام‌های بهداشت عمومی پیام‌های متناقضی ارسال می‌کنند. تشویق مردم برای ادامه‌ی زدن ماسک حاکی از آن است که فرد واکسینه‌شده هنوز می‌تواند ویروس را منتقل کند. در همین حین، تشویق همه برای دریافت واکسن حتی کسانی که در گروه درمعرض خطر زیاد قرار ندارند، به‌شدت متکی بر این مفهوم است که واکسیناسیون احتمال انتقال را کاهش می‌دهد.