آیا امکان انتشار ویروس کرونا پس از واکسیناسیون وجود دارد؟
در تاریخ ۱۸ دسامبر، سازمان غذا و داروی آمریکا مجوز استفاده‌ی اضطراری واکسن کووید ۱۹ مدرنا را صادر کرد. این واکسن دومین موردی است که در آمریکا تأیید می‌شود و برخی افراد اولین دوز آن روز دوشنبه دریافت کردند. این نقطه عطف تأثیرگذاری است؛ زیرا واکسن‌های مدرنا و فایزر با سرعت بی‌سابقه‌ای ساخته شدند و به نظر می‌رسد در محافظت از افراد در برابر ابتلا به موارد علامت‌دار کووید ۱۹، بیش از ۹۰ درصد مؤثر باشند (حداقل در کارآزمایی‌های بالینی).
اما مسئله‌ی نامشخص آن است که آیا واکسن‌های کووید ۱۹ مانع از این می‌شوند که افراد واکسینه‌شده بدون احساس بیماری، حامل ویروس باشند و ناخواسته آن را به دیگران منتقل کنند. این بدان معنا است که در شرایط فعلی حتی اگر واکسن را دریافت کنید، باید همچنان از ماسک استفاده کنید، فاصله اجتماعی را رعایت کنید و اقدامات احتیاطی دیگر را انجام بدهید. جفری بتنی، استاد میکروبیولوژی، ایمونولوژی و پزشکی گرمسیری دانشکده پزشکی و علوم بهداشتی دانشگاه واشینگتن که روی واکسن‌های بیماری‌های انگلی و HIV کار می‌کند، می‌گوید:
چندان بعید نیست واکسنی داشته باشید که از ابتلای شما به بیماری شدید محافظت کند؛ اما بتوانید عفونی شوید و بدون بیمار شدن آن را منتشر کنید. امیدواریم واکسن‌های ساخته‌شده از انتقال جلوگیری کنند؛ اما هنوز اطلاعات کافی در این مورد نداریم.
یکی از دلایلی که ویروس کرونای جدید (SARS-CoV-2) گسترش فراوانی پیدا می‌کند، این است که افراد ممکن است چند روز پیش از اینکه احساس ناخوشی کنند، بتوانند ویروس را به دیگر انتقال دهند و در مواردی هرگز علائم بیماری را بروز نمی‌دهند. سوزانا ناگی، استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه دوک که متخصص بیماری‌های عفونی است، می‌گوید:
نرخ بالای شیوع بدون علامت کووید ۱۹، تا این حد در عفونت‌های دیگر شایع نیست. در آنفلوانزا بیماری بدون علامت وجود دارد؛ اما نه در سطحی که در SARS-CoV-2 شاهد آن هستیم. این امر موجب افزایش اهمیت درک این موضوع می‌شود که آیا واکسن‌های کووید ۱۹ از عفونت بدون علامت پیشگیری می‌کنند.
بسیاری از واکسن‌ها (از جمله واکسن‌های هپاتیت A و B، سرخک، آبله مرغان و ویروس پاپیلوم انسانی) هم از بیماری و هم از انتقال پاتوژن به دیگران ممانعت می‌کنند. ناگی می‌گوید: «به‌طورکلی معتقدیم اگر واکسنی داشته باشید که از بیماری پیشگیری کند، احتمالا از عفونت نیز پیشگیری می‌کند؛ اما نمی‌توان اطمینان کامل داشت.»
برخی از عوامل بیماری‌زا می‌توانند برای مدت‌زمان کوتاهی بدون ایجاد بیماری فرد واکسینه‌شده را عفونی کنند و در بدن او تکثیر شوند که مثال‌هایی در این مورد عبارتند از باکتری‌هایی که موجب مننژیت و سیاه سرفه می‌شوند. بتنی می‌گوید چنین مشکلی برای واکسن‌های درحال ساخت برای بیماری‌های انگلی نظیر مالاریا، شیستوزمیازیس و عفونت کرم قلابدار وجود دارد. او می‌گوید: «واکسن از مردم در برابر جدی‌ترین علائم بالینی بیماری محافظت می‌کند؛ اما عفونت را کاملا متوقف نمی‌کند. ممکن است فرد به عفونت خفیفی مبتلا باشد؛ اما بتواند بیماری را منتشر کند.»
اینکه آیا واکسن می‌تواند از عفونت پیشگیری کند تا حدودی به مکانیسم عمل آن بستگی دارد. بسیاری از واکسن‌های کووید ۱۹ از جمله واکسن‌های مدرنا و فایزر، پروتئین‌های اسپایک ویروس را هدف قرار می‌دهند که روی سطح ویروس قرار گرفته‌اند و کمک می‌کنند ویروس به سلول متصل و وارد آن شود. ناگی می‌گوید: «ما در مورد ساخت آنتی‌بادی و پاسخ ایمنی مستقیم علیه پروتئین اسپایک صحبت می‌کنیم؛ بنابراین امیدواریم که واکسن بتواند از عفونت پیشگیری کند.»
چندین سازنده واکسن داده‌های اولیه‌ای گزارش کرده‌اند که نشان می‌دهد واکسن کووید آن‌ها عفونت‌های بدون علامت را کاهش می‌دهد. طی کارآزمایی‌های مرحله آخر واکسن کووید دانشگاه آکسفورد و آسترازنکا، برخی شرکت‌کنندگان به‌طور هفتگی تحت آزمایش کووید ۱۹ قرار می‌گرفتند. به یک گروه به‌طور تصادفی دوز اولیه‌ی پایینی از واکسن داده شد و پس از آن دوز دوم را کامل دریافت کردند. عفونت‌های بدون علامت در این گروه واکسینه‌شده نسبت به افرادی که در گروه دارونما قرار داشتند، کمتر بود. پژوهشگران هنوز درحال بررسی این موضوع هستند که چرا گروه با دوز پایین از این نظر بهتر از گروه دوز کامل عمل کردند.
در کارآزمایی‌های مدرنا، پژوهشگران قبل از تزریق هر کدام از دوزهای واکسن، به‌منظور آزمایش کووید از شرکت‌کنندگان نمونه‌گیری کردند. این شرکت در ۱۵ دسامبر گزارش کرد که ۳۸ تن از داوطلبانی که دارونما را دریافت کرده بودند، بدون نشان دادن علائم کووید ۱۹ قبل از دریافت دوز دوم، آزمایش مثبت داشتند که این رقم در گروهی که واکسن را دریافت کرده بودند، فقط ۱۴ نفر بود. ناگی می‌گوید:
این امر احتمالا بدان معنا است که واکسن خطر انتقال را نیز کاهش می‌دهد؛ اگرچه برای تأیید این موضوع به بررسی‌های بیشتری نیاز است. ممکن است واکسن کاملا از عفونت پیشگیری کند یا شاید دوره‌ی عفونت را کوتاه کند و فرد برای مدت کوتاهی ناقل ویروس باشد.
ممکن است با رواج بیشتر کیت‌های تست خانگی کووید ۱۹ پرداختن به این سؤال ساده‌تر شود. ناگی می‌گوید در کارآزمایی‌های بالینی پیگیری، پژوهشگران از افراد می‌خواهند روزانه از خود نمونه‌گیری کنند و سپس ردیابی می‌کنند که دفعات مثبت شدن آزمایش افراد واکسینه‌شده چقدر است و آیا آن‌ها ویروس را به دیگر اعضای خانواده خود منتقل می‌کنند.
چندین سازنده دارو از جمله مدرنا و فایزر در حال برنامه‌ریزی برای آزمایش خون شرکت‌کنندگان برای وجود آنتی‌بادی‌هایی هستند که بخشی از ویروس را تشخیص می‌دهند که هدف واکسن نبوده است. چنین آنتی‌بادی‌هایی نشان می‌دهند که آیا فرد پس از دریافت واکسن، عفونی شده است.
بتنی می‌گوید روش دیگر برای پی بردن به این موضوع که واکسن‌های کووید ۱۹ تا چه حد از انتقال ویروس ممانعت می‌کنند، این است که منطقه‌ای که در آن واکسیناسیون به‌طور گسترده انجام می‌شود، مورد نظارت قرار داد تا مشخص شود آیا عفونت افراد واکسینه‌نشده نیز کاهش پیدا می‌کند. چنین وضعیتی پس از عرضه اولین واکسن فلج اطفال در سال ۱۹۵۵ رخ داد. دانشمندان در سال بعد، موارد کمتری از عفونت را نسبت‌به حد انتظار شاهد بودند؛ زیرا تعداد کافی از کودکان مصونیت کسب کرده بودند که ویروس نمی‌توانست به‌راحتی به کسانی که واکسن را دریافت نکرده بودند، دسترسی پیدا کند.
در آمریکا واکسن کووید ۱۹ فقط چند هفته است که در دسترس قرار گرفته و انتظار نمی‌رود تا بهار آینده به کل جمعیت برسد. رسیدن به ایمنی جمعی مدتی طول خواهد کشید. همچنین مشخص نیست چه درصدی از مردم باید واکسن را دریافت کنند تا به این مرحله برسیم؛ زیرا ایمنی جمعی به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از جمله اینکه سرعت انتشار ویروس در جوامع مختلف چقدر است و واکسن‌ها در پیشگیری از انتشار ویروس جدید چقدر مؤثر هستند. ناگی می‌گوید:
ما تازه به واکسن دسترسی پیدا کرده‌ایم و بنابراین، برای چند ماه آینده احتمالا هنوز در حال بررسی سؤال‌هایی در مورد نقش واکسن در انتقال و نیاز به تداوم اقدامات بهداشت عمومی هستیم. در شرایط کنونی و تا زمانی که به ایمنی کافی در جامعه برسیم و درمورد انتقال دانش بیشتری به دست آوریم، پاسخ مثبت است. بنابراین زمانی که برایتان ممکن است، واکسن را دریافت کنید و همچنان ماسک بزنید.
نظرات