جهش ویروس کرونا در مینک‌ها هنوز خطرناک نیست
چند روز پس از اعلام اینکه جهش ویروس می‌تواند اثربخشی واکسن بالقوه‌ی کووید ۱۹ را به خطر بیندازد، مقامات بهداشتی دانمارک داده‌های ژنتیکی و آزمایشی خوشه‌ای از جهش‌های SARS-CoV-2 را که در مینک‌های پرورشی و انسان در گردش است،، منتشر کرده‌اند.
اخبار جهش‌ها نخست‌وزیر دانمارک یعنی مته فردریکسن را بر آن داشت تا در تاریخ ۴ نوامبر اعلام کند قصد دارد برای آینده‌ی قابل پیش‌بینی صنعت پرورش مینک را تعطیل کند و حدود ۱۷ میلیون جانور را از بین ببرد. این تصمیم موجب ایجاد بحث جدی در این‌باره شد که آیا چنین عملی قانونی است. اما دانشمندان مراقب بودند که قبل از مشاهده‌ی داده‌ها، زنگ خطر را به صدا درنیاورند.
اکنون دانشمندانی که داده‌ها را بررسی کرده‌اند، می‌گویند جهش‌ها نگران‌کننده نیستند؛ زیرا شواهد کمی وجود دارد که جهش به ویروس کمک می‌کند تا در میان انسان‌ها آسان‌تر منتشر شود؛ یا اینکه موجب کشندگی بیشتر آن شود و درمان‌ها و واکسن‌ها را به خطر بیندازند. استرید آیورسن، ویروس‌شناس دانشگاه آکسفورد بریتانیا می‌گوید: «جهش‌های مرتبط با مینک که تاکنون شناسایی شده است، با انتشار سریع ویروس یا با تغییر در مرگ‌و‌میر و بیماری‌زایی همراه نیستند.» اما پژوهشگران می‌گویند با توجه به شیوع سریع و کنترل‌نشده ویروس در راسوهای مینک که از ماه جون، در بیش از ۲۰۰ مزرعه شناسایی شده است، این حیوانات به منبع بزرگی از ویروس تبدیل می‌شوند که به‌آسانی می‌توانند انسان را آلوده کنند و به این‌خاطر، احتمالا کشتن مینک‌ها لازم است. آیورسن می‌گوید در مناطق دارای مزارع آلوده‌ی مینک، تعداد افراد مبتلا به کووید ۱۹ افزایش زیادی پیدا می‌کند. در دانمارک شمار مینک‌ها سه برابر تعداد انسان‌ها است. بر این اساس، از بین بردن مینک‌ها ضرورت دارد.
جانیک فونجر، ویروس‌شناس مؤسسه سرم دانمارک، می‌گوید شیوع کنترل‌نشده در مینک‌ها فرصت تکامل و ایجاد جهش‌های نگران‌کننده در ویروس را افزایش می‌دهد؛ دانشمندان نگرانی‌های خود را با دولت در میان گذاشتند و دولت تصمیم گرفت مینک‌ها را از بین ببرد.
جهش‌های مربوط به مینک
فونجر می‌گوید پژوهشگران در دانمارک با توالی‌یابی نمونه‌های ویروسی ۴۰ مزرعه‌ی پرورش مینک، حدود ۱۷۰ واریانت ویروس کرونا را شناسایی کردند. آن‌ها در نمونه‌های ویروسی انسان‌ها (نمایانگر حدود یک‌پنجم از کل موارد تأییدشده کووید در کشور) تقریبا ۳۰۰ واریانت پیدا کردند که می‌توان آن‌ها را در مینک‌ها ردیابی کرد؛ یعنی دارای جهش‌هایی هستند که تصور می‌شود ابتدا در مینک‌ها ظاهر شده باشند.
پژوهشگران در نمونه‌های ویروسی مربوط به انسان و مینک، چندین جهش را در ژنی پیدا کردند که پروتئین اسپایک ویروس را رمزگذاری می‌کند و ویروس آن را برای وارد شدن به سلول‌ها به کار می‌برد. این مسئله موجب نگرانی پژوهشگران می‌شود؛ زیرا تغییر در این منطقه می‌تواند روی توانایی سیستم ایمنی بدن برای تشخیص عفونت تأثیر بگذارد. علاوه‌براین، بسیاری از واکسن‌ها سیستم ایمنی را در جهت مهار پروتئین اسپایک آموزش می‌دهند. یکی از نگرانی‌های خاص، مربوط به واریانتی از ویروس است که با داشتن ترکیب منحصر‌به‌فردی از جهش‌ها که خوشه‌ی ۵ نامیده می‌شود، در ۵ مزرعه و ۱۲ فرد در منطقه‌ی ژوتلند شمالی دانمارک یافت شده است.
فونجر می‌گوید واریانت خوشه‌ی ۵ موجب سه تغییر آمینواسیدی و دو حذف در پروتئین اسپایک می‌شود. آزمایش‌های سلولی اولیه نشان می‌دهند که تشخیص واریانت خوشه‌ی ۵ نسبت به ویروس‌هایی که دارای جهش‌های خوشه‌ی ۵ نیستند، برای آنتی‌بادی‌های برخی افراد بهبودیافته از کووید ۱۹، دشوارتر است. طبق نامه‌ای از رئیس دامپزشکی دانمارک به سازمان جهانی بهداشت حیوانات، این امر نشان می‌دهد این واریانت می‌تواند در برابر درمان آنتی‌بادی یا واکسن‌ها پاسخ‌دهی کمتری داشته باشد. موگنس جنسن، وزیر غذا و شیلات دانمارک در بیانیه‌ای عمومی در ۵ نوامبر گفت: «در شرایط کنونی، واکسن که نور امیدی محسوب می‌شود به خطر افتاده و از بین بردن مینک‌ها کار درستی است.»
اما پژوهشگرانی که داده‌های موجود را بررسی کرده‌اند، می‌گویند این ادعاها در حد حدس و گمان هستند. آیورسن می‌گوید به نظر می‌رسد واریانت خوشه‌ی ۵ در انسان‌ها یک بن‌بست باشد؛ زیرا به‌طور گسترده منتشر نشده است. بسیاری از افرادی که عفونی بودند، در مزارع کار می‌کردند و احتمالا در معرض مقادیر بالایی از ویروس قرار گرفته بودند. او می‌گوید با وجود توالی‌یابی گسترده و به اشتراک‌گذاری داده‌ها، واریانت مذکور از ماه سپتامبر دیده نشده است. آیورسن با اشاره به این موضوع که پژوهش‌های انجام‌شده برای نتیجه‌گیری در مورد پیامدهای این جهش‌ها برای درمان‌ها و ویروس‌ها بسیار محدود است، می‌گوید: «در این شرایط واقعا مهم است که به تفسیر افراطی داده‌های ابتدایی نپردازیم.»
گسترش در انسان‌ها
یکی از جهش‌های مرتبط با مینک‌ها به‌طور گسترده‌تری در میان انسان‌ها منتشر شده است. این جهش Y453F نام دارد و کدکننده‌ی یک تغییر آمینواسیدی در پروتئین اسپایک است و در تقریبا ۳۰۰ توالی از مردم دانمارک و نیز توالی‌هایی از مینک‌ها و افرادی در هلند پیدا شده است. مطالعه‌ای تجربی نشان می‌دهد نوعی آنتی‌بادی مونوکلونال تجاری قادر به تشخیص واریانت‌هایی از ویروس که حاوی جهش Y453F هستند، نیست. اما آیورسن می‌گوید این بدان معنا نیست که این جهش مانع اثر درمانی دارو در بدن می‌شود.
دیوید رابرتسون ویروس‌شناس دانشگاه گلاسگو در بریتانیا می‌گوید همچنین مشخص نیست که آیا تمامی جهش‌های مرتبط با مینک‌ها در انسان واقعا از مینک‌ها منشا گرفته باشد زیرا همه‌ی داده‌ها منتشر نشده است. اما کاسپر لیج، متخصص زیست‌شناسی محاسباتی در بیمارستانی عمومی ماساچوست، می‌گوید نمونه‌هایی از جهش‌هایی که از مینک‌ها منشا گرفته و به انسان منتقل شده‌اند، وجود دارد. بسیاری از پژوهشگران نگرانند که انتشار کنترل‌نشده‌ی ویروس ازطریق میلیون‌ها مینک ممکن است درنهایت به جهش‌های مشکل‌ساز منجر شود.
شیوع کنترل‌نشده
در کشور دانمارک، بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی پوست مینک در جهان، مقامات با وجود اقدامات کنترلی گسترده، همچنان در تقلا برای کنترل شیوع‌های مزارع هستند. در بسیاری از مزارع آلوده، تقریبا تمامی حیوانات آنتی‌بادی‌هایی علیه ویروس دارند. شیوع همچنین در مزارع مینک هلند، سوئد، اسپانیا، ایتالیا و آمریکا مشاهده شده است. هلند قصد دارد کل جمعیت مینک خود را تا سال ۲۰۲۱ از بین ببرد.
آنته بوکلوند، همه‌گیرشناس و دامپزشک دانشگاه کپنهاگ، می‌گوید دانشمندان هنوز نمی‌دانند ویروس چگونه وارد مزارع می‌شود. گروه او سطوح پایینی از RNA ویروسی را روی مگس‌های خانگی و نیز نمونه‌های مو و هوای نزدیک قفس مینک‌ها پیدا کرده است. آن‌ها همچنین حیوانات وحشی آن منطقه از جمله روباه، گورکن، گربه و سمور سنگی را آزمایش کرده‌اند. تنها نمونه مثبت حیوانات وحشی از پای یک مرغ دریایی بود. بوکلوند می‌گوید: «محتمل‌ترین منبع انتشار ویروس، کارگران آلوده‌ی مزارع هستند.»
نظرات