روایت انقراض؛ بحران جمعیت چگونه نئاندرتال‌ها را به آستانه نابودی کشاند؟

نئاندرتال‌ها تا حدود ۴۰ هزار سال پیش در اوراسیا زندگی می‌کردند، اما یافته‌های جدید نشان می‌دهد که تقریباً ۷۰ هزار سال پیش از انقراضشان، جمعیت آن‌ها ناگهان با کاهش شدیدی روبه‌رو شد. کاهش چشمگیر در جمعیت نیز باعث شد که تنوع ژنتیکی و فیزیکی در میان این گونه از انسان‌تباران باستانی به حداقل برسد و آخرین بازماندگان آن‌ها، از ویژگی‌های یکسانی برخوردار باشند.

یکی از پرسش‌های اساسی در مطالعه‌ی نئاندرتال‌ها، این است که چگونه به شکل نهایی خود تکامل یافتند. به نظر می‌رسد که آن‌ها از شرایط پیچیده‌ای به نام «آشفتگی در میانه» بیرون آمدند، دوره‌ای در پلیستوسن میانه که گونه‌های مختلف انسانی، ویژگی‌های مشترک پیچیده و همپوشانی زیادی داشتند و مرزهای میان آن‌ها چندان مشخص نبود.

در نهایت، دسته‌ای که امروزه آن‌ها را «پیشانئاندرتال‌ها» می‌نامیم، در میان گروه‌های متنوع انسانی ظاهر شدند. بهترین نمونه‌های اسکلتی این گروه در محوطه‌ی باستان‌شناسی سیما د لوس اوئسوس در اسپانیا کشف شده و قدمتشان به حدود ۴۳۰ هزار سال پیش بازمی‌گردد. به مرور، ویژگی‌های مشخص این گروه تثبیت شد و در نهایت به شکل‌گیری «نئاندرتال‌های اولیه» انجامید. نمونه‌هایی از این گروه در بقایای ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار ساله‌ای که در کراپینا در کرواسی یافت شده، مشاهده می‌شود.

اما زمان دقیق رخداد، همچنان مورد بحث است. برخی پژوهشگران معتقد هستند که رویداد در مراحل اولیه‌ی شکل‌گیری نئاندرتال‌ها رخ داده است، در حالی که برخی دیگر آن را هم‌زمان با ظهور نئاندرتال‌های کلاسیک می‌دانند. مشکل اینجاست که دی‌ان‌ای سالمی از نئاندرتال‌های اولیه باقی نمانده و این امر، بازسازی کامل تاریخچه‌ی ژنتیکی آن‌ها را دشوار کرده است.

گروهی از پژوهشگران در مطالعه‌ای جدید برای غلبه بر محدودیت‌ها، ساختار استخوانی گوش داخلی گروه‌های مختلف نئاندرتال را بررسی کردند. آن‌ها نمونه‌های پیشانئاندرتال از سیما د لوس اوئسوس را با نئاندرتال‌های اولیه کراپینا و نئاندرتال‌های کلاسیک مقایسه کردند تا مشخص شود که تنوع ظاهری گونه در طول زمان چگونه تغییر کرده است.

نتایج نشان داد که نئاندرتال‌های کراپینا از نظر ظاهری، متنوع‌تر از نمونه‌های سیما د لوس اوئسوس بودند. این بدان معناست که بین ۴۳۰ تا ۱۲۰ هزار سال پیش، تنوع ژنتیکی گونه افزایش یافته بود. از این‌رو، پژوهشگران وقوع بحرانی شدید در مراحل اولیه‌ی تاریخ نئاندرتال‌ها را بعید می‌دانند.

با این وجود، بررسی نئاندرتال‌های کلاسیک نشان داد که این گروه، در مقایسه با نئاندرتال‌های اولیه، کاهش چشمگیری در تنوع ظاهری داشتند. این یافته نشان می‌دهد که بحران جمعیتی نئاندرتال‌ها پس از دوره‌ی کراپینا رخ داده است. بااین‌حال، هنوز مشخص نیست که کاهش جمعیت دقیقاً در چه زمانی و تحت چه شرایطی اتفاق افتاد. برخی پژوهش‌ها این بحران را به حدود ۱۱۰ هزار سال پیش نسبت می‌دهند، اما شواهد قطعی دراین‌باره وجود ندارد.

مرسیدیس کنده والورده، یکی از پژوهشگران مطالعه‌ی جدید، می‌گوید: «بررسی فسیل‌هایی از نقاط مختلف و دوره‌های زمانی متفاوت، به ما امکان داد تا تصویری جامع از روند تکامل نئاندرتال‌ها به دست آوریم. کاهش تنوعی که بین نمونه‌های کراپینا و نئاندرتال‌های کلاسیک مشاهده می‌شود، بسیار واضح است و شواهد محکمی از وقوع بحرانی جمعیتی را ارائه می‌دهد.»

الساندرو اورچولی، نویسنده‌ی اصلی پژوهش، دراین‌باره توضیح می‌دهد: «ما انتظار نداشتیم که پیشانئاندرتال‌های سیما د لوس اوئسوس چنین سطحی از تنوع ظاهری را نشان دهند، آن هم در حد نئاندرتال‌های اولیه در کراپینا.»

اورچولی در ادامه می‌افزاید: «یافته‌های جدید فرضیه‌ی رایج مبنی بر وقوع بحران جمعیتی در آغاز تکامل نئاندرتال‌ها را به چالش می‌کشد.»

یافته‌های مطالعه در نشریه‌ی نیچر کامیونیکیشنز منتشر شده است.