وایت پیپر در ارز دیجیتال چیست و چه کاربردی دارد؟
وایت پیپر در ارز دیجیتال سندی جامع است که به جنبه‌های فنی و مالی یک رمزارز می‌پردازد. این سند معمولاً توسط تیم سازنده و اعضای کلیدی رمزارز نوشته می‌شود و مانند راهنمایی برای سرمایه‌گذاران، ماینرها و کاربران عمل می‌کند.
وایت پیپر چیست؟
واژه‌ی وایت پیپر (Whitepaper) برای اولین بار توسط وینستون چرچیل در سال ۱۹۲۲ برای بیان ایده‌ها قبل از تبدیل‌شدن به قانون به کار رفت. وایت‌پیپر بعداً در دهه‌ی ۹۰ میلادی به‌صورت گسترده در بازاریابی و فروش به‌عنوان ابزاری برای ترویج محصولات و جلب توجه کاربران به کار رفت. این سند در رمزارزها نیز کاربردی مشابه دارد.
وایت‌پیپر اهداف، شیوه کارکرد و ویژگی‌های ارزی دیجیتال را معرفی می‌کند. این سند شامل جزئیات فنی مهم مانند سازوکار اجماع، فرآیند استخراج و معماری شبکه است. همچنین اهداف اقتصادی، علت وجودی و توسعه رمزارز در آن بیان شده است.
وایت‌پیپرها برای کسانی که به توکن یا کوین خاص و فناوری زیربنایی آن علاقه دارند، مانند منبع اطلاعات عمل می‌کنند. از طرفی سرمایه‌گذاران از آن برای افزایش دانش و انجام تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر استفاده می‌کنند.
ایجاد وایت‌پیپر قدمی اساسی برای اعتبارسنجی و شناخت حرفه‌ای استارتاپ‌های رمزارزی است، زیرا نشان می‌دهند که پروژه با رقبای فعال در حوزه‌ی خود چه تفاوتی دارد.
وایت پیپر از چه بخش‌هایی ساخته شده است؟
بیشتر وایت‌پیپرهای مدرن الگوی مشابهی دارند. چارچوب کلی آن‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- هدف پروژه
- کاربرد پروژه
- معماری بلاک‌چین زیربنایی
- توزیع توکن و کاربردهای آن
- تیم سازنده
در ادامه هرکدام از موارد گفته‌شده را بیشتر بررسی می‌کنیم.
هدف پروژه
وایت پیپر در این بخش مشکلی را که پروژه در پی حل آن است، معرفی می‌کند. در ادامه به معرفی شیوه‌ی انجام کارها و ارائه‌ی راه‌حل ابداعی می‌پردازیم. برای مثال نگاهی به اولین خط از وایت‌پیپر استلار می‌اندازیم:
« استلار رمزارزی محسوب می‌شود که به‌عنوان جایگزین برای سیستم مالی سنتی ایجاد شده است. »
در ادامه‌ی پروژه مشکلی را که می‌خواهد حل کند، معرفی می‌کند: «زیرساخت مالی کنونی ترکیبی آشفته از سیستم‌های بسته است.»
سپس استلار راه‌حل‌های پیشنهادی خود را ارائه می‌کند.
طول این بخش از وایت‌پیپرها متغیر است. برخی تلاش می‌کنند مشکل را با جزئیات بیشتری توضیح دهند، در حالی که بقیه تنها به‌صورت خلاصه مشکل را شرح می‌دهند و بیشتر روی معیار برتری رمزارز تمرکز می‌کنند.
کاربرد
قسمت بعدی وایت‌پیپر شامل ارائه‌ی راه‌حل برای مشکل است که در حوزه‌ی رمزارزها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بلاک‌چینی جدید که ضعف‌های زنجیره‌های قبلی را بهبود داده است
- پروتکل دیفایی که نسبت که پیشینیان خود بهتر عمل می‌کند
- بازی بلاک‌چینی که به بازی‌کننده‌ها امکان مالکیت اشیای درون بازی را می‌دهد
- پروژه‌ای برای ایجاد زیرساخت‌های بلاک‌چین؛ مانند اوراکل‌ها
وایت‌پیپر در این بخش تلاش می‌کند تمایز پروژه با رقبا، نوآوری و شیوه‌ی استفاده و دلیلی را که به آن پروژه نیاز داریم، بیان کند. این بخش در واقع بخش اساسی وایت‌پیپر است و سند خوب از بد را می‌توان با آن شناخت.
برای مثال در وایت‌پیپر پریسرچ (Presearch) با جزئیات کامل شیوه‌ی رقابت این موتور جست‌وجوی غیرمتمرکز با موتورهای جست‌وجوی متمرکزی مانند گوگل شرح داده شده است.
در مقابل صدها مثال از وایت‌پیپرهای ضعیف وجود دارد، بسیاری از میم کوین‌ها و پروژه‌های «زود ثروتمند شو» در این دسته قرار می‌گیرند؛ زیرا کاربردی واقعی و اطلاعاتی در مورد چیستی پروژه ارائه نمی‌کنند.
معماری بلاک چین زیربنایی
اگر محصول بلاک چین باشد، وایت‌پیپرِ خوب توضیح می‌دهد که آن بلاک‌چین چگونه کار می‌کند، سازوکار اجماع به چه صورت است و برتری آن نسبت به بلاک‌چین مشابه در چیست.
اگر صحبت از بازی بلاک‌چین یا اپلیکیشن غیرمتمرکز (دَپ) است، در سند باید ذکر شود که دپ روی کدام بلاک چین اجرا می‌شود و چرا تیم سازنده، این بلاک چین را انتخاب کرده‌اند.
توزیع توکن و کاربرد آن
این بخش از وایت‌پیپر نیز برای یافتن پروژه‌های بد به درد می‌خورد. وایت‌پیپر خوب، شفاف است، شیوه‌ی توزیع توکن را توضیح می‌دهد، دوره‌ی تفویض توکن را مشخص می‌کند و اعلام می‌کند که فروش خصوصی با چه قیمتی انجام می‌شود. منظور از دوره‌ی تفویض، بازه‌ی زمانی‌ای به‌حساب می‌آید که پس از آن مالکیت توکن به خریدار داده می‌شود. در مقابل، وایت‌پیپر ضعیف، تمامی این اطلاعات را حذف می‌کند.
همچین در وایت‌پیپر باید گفته شود که کاربرد آن چیست و سازوکار افزایش سقف موجودی و توکن‌سوزی چگونه است. چه اتفاقی باشد یا عمدی، حتی پروژه‌های بزرگ بلاک‌چینی نیز اطلاعات کمی در مورد توکنومیکس (اقتصاد رمزارزی) خود ارائه می‌کنند.
ازآنجاکه توزیع توکن بخشی کلیدی از موفقیت آینده و حتی مهم‌تر از کاربرد آن است، همیشه باید بادقت جزئیات این بخش را مطالعه کنید. بیشتر وایت‌پیپرهای مدرن می‌دانند که شیوه‌ی توزیع توکن برای سرمایه‌گذاران اهمیت دارد، بنابراین بخشی را به آن اختصاص می‌دهند.
نقشه راه (Roadmap)
تقریباً تمامی وایت‌پیپرها اطلاعاتی در مورد نقشهی راه خود ارائه می‌کنند. نقشهی راه خوب شامل جزئیات و اهداف واقعی است که باعث افزایش کاربرد پروژه می‌شود.
در مقابل، اسناد ضعیف به لیست شدن در صرافی‌ها، کمپین‌های بازاریابی و به‌روزرسانی‌های وب‌سایت اشاره می‌کنند. اگرچه این موارد می‌توانند موجب پیشرفت پروژه شوند، در مورد طولانی مدت بودن رویکرد تیم سازنده‌ی پروژه شک ایجاد می‌کنند.
اسناد بسیار بد نیز مبهم هستند و در آن‌ها به هدفی اشاره نمی‌شود. مثالی از نقشهی راه بد، شبکه پای یا همان پای نتورک است. نقشهی راه این پروژه تنها از سه پاراگراف تشکیل می‌شود و اطلاعاتی در مورد آینده‌ی آن در اختیار نمی‌گذارد.
تیم سازنده
بخشی نهایی‌ای که هر وایت پیپری باید داشته باشد، اطلاعاتی در مورد تیم سازنده‌ی آن است. برای مثال بیت کوین توسط ساتوشی ناکاموتو ساخته شد؛ اما هیچ‌گونه اطلاعاتی در مورد خودش ارائه نمی‌کند.
بااین‌حال بیت‌کوین استثنا است. همیشه به اطلاعات افراد سازنده‌ی پروژه دقت کنید، حتی اگر ناشناس باشند. توسعه‌دهندگان ناشناس نیز می‌توانند با ارائه‌ی برخی اطلاعات در مورد پیشینه‌ی خود اعتماد ایجاد کنند. اطلاعات بسیار کم یا نبود اطلاعات در مورد کسی که توکن را می‌سازد، معمولاً ریسک آن را بالا می‌برد.
تفاوت وایت پیپر و لایت پیپر در ارز دیجیتال
وایت پیپر با لایت پیپر (Litepaper) تفاوت دارد؛ زیرا لایت پیپر کوتاه‌تر، با جنبه‌ی فنی کمتر و امکان درک راحت‌تر است.
وایت‌پیپرها طولانی هستند و در مورد مشخصات فنی و جزئیات رمزارزی خاص اطلاعات ارائه می‌کنند. اطلاعات فنی این اسناد بیشتر شامل پروتکل، معماری و مشوق‌های اقتصادی است.
از آن طرف، لایت پیپرها کوتاه هستند و اطلاعاتی کلی ارائه می‌کنند. در این اسناد بار فنی کمتر است و تمرکز بیشتر روی ویژگی‌های کلیدی و مزایای ارز دیجیتال قرار دارد. از لایت پیپر برای آگاهی‌بخشی سریع به افراد برای تصمیم‌گیری درباره‌ی سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.
مثال‌هایی از وایت‌پیپرهای معروف
معروف‌ترین وایت پیپر رمزارزها بدون شک مربوط به بیت کوین است که با نام «بیت کوین: سیستم پول الکترونیک همتا به همتا» توسط ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۸ نوشته شد. وایت‌پیپر بیت‌کوین موارد زیر را پیشنهاد می‌دهد:
- سیستمی همتا به همتا برای انتقال پول توسط شبکه‌ای آنلاین
- حذف واسطه‌ها و جایگزین کردن آن‌ها با فرایند تأییدیه (غیرمتمرکزسازی)
- تراکنش‌هایی غیرقابل بازگشت
سایر وایت‌پیپرهای معروف
- وایت‌پیپر اتریوم نوشته‌ی ویتالیک بوترین: در این وایت‌پیپر توضیحاتی فنی در مورد شبکه اتریوم نوشته شده است که دومین شبکه‌ی رمزارزی برتر کنونی به‌حساب می‌آید.
- وایت‌پیپر بیت کوین کش نوشته‌ی آمائوری سِچِت: در این وایت‌پیپر ویژگی بیت کوین‌کش توضیح داده شده است که اندازه‌ی بلوک بزرگ‌تر و سیستم کارمزد بهبودیافته را شامل می‌شود.
- وایت‌پیپر لایت کوین نوشته‌ی چارلی لی: لایت‌کوین جایگزینی محبوب برای بیت‌کوین محسوب می‌شود و در وایت‌پیپر آن نیز توضیحاتی فنی در مورد لایت کوین ارائه شده است.
نشانه‌های خطر کلاهبرداری در وایت پیپر
یکی از کاربردهای مهم رمزارزها، تشخیص کلاهبرداری‌های گسترده در حوزه‌ی کریپتو است. اگر هرکدام از موارد زیر را در وایت‌پیپری یافتید، شاید بهتر باشد در مورد سرمایه‌گذاری در آن بیشتر دقت کنید:
- اشتباهات املایی و گرامری: برخی وایت‌پیپرها توسط افرادی نوشته شده‌اند که به زبان انگلیسی مسلط نیستند، از این رو ممکن است اشتباهاتی املایی یا گرامری در آن دیده شود.
- وجود ابهام: بسیاری از وایت‌پیپرهای ضعیف ادعای «ایجاد انقلاب در سیستم پرداخت» یا «بخشی از جنبش وب ۳ بودن» را دارند. اگر پروژه‌ای به‌طور واضح شرح ندهد که چه کاری می‌خواهد انجام دهد، به احتمال زیاد قصد دارد گمراهتان کند.
- وعده‌های پرزرق و برق: اگر پروژه‌ای وعده‌ی زیر و رو کردن فضای بلاک‌چین و «بیت‌کوین بعدی» را بدهد، باید مراقب بود. شرکت‌های رمزارزی در وعده دادن و عمل نکردن تخصص دارند؛ بنابراین انتظار قول‌های غیرواقعی با هدف بازاریابی داشته باشید.
- بخش‌های حذف‌شده یا بدون اطلاعات مفید: به‌صورت کلی هرچه اطلاعات بیشتر باشد، بهتر است. اگر پروژه‌ای اطلاعات کافی ارائه نکند، به احتمال زیاد خطری وجود دارد و باید از آن پرهیز کرد.
- وایت پیپر جایی مخفی شده است: امروزه بیشتر پروژه‌ها لینکی به اسناد (Documentation) در وب‌سایت خود دارند. اگر نتوانید اطلاعات را به‌آسانی پیدا کنید، به احتمال زیاد تیم سازنده‌ی آن نمی‌خواهد دستتان به آن برسد.
تجربه‌ی شما در هنگام بررسی وایت‌پیپرهای ارزهای دیجیتال چگونه بوده و کدام وایت‌پیپر برایتان جذاب‌تر است؟ آیا با مطالعه‌ی وایت‌پیپر می‌توان در مورد رمزارزهایی چون پای نتورک و نات کوین قضاوت کرد؟
نظرات