توزیع لینوکس چیست و بهترین انواع آن کدام‌اند؟

اساساً اکثر توزیع‌های لینوکس برای مقاصد و مصارف خاص و توسط جوامع متفاوتی ساخته شده‌اند و از طرفی بیشتر آن‌ها به‌قدری باهم تفاوت دارند که شاید سؤال درباره‌ی بهترین توزیع لینوکس از پایه غلط باشد. براساس کاربرد، ممکن است جواب این سؤال که «بهترین سیستم‌عامل لینوکس کدام است؟»، برای هر شخص متفاوت باشد.

فرقی نمی‌کند که از سیستم‌عامل خود برای چه هدفی استفاده می‌کنید؛ از راه‌اندازی سرور و ایستگاه کاری (workstation) گرفته تا نسخه‌ای برای دسکتاپ و لپ‌تاپ و گیمینگ، توزیعی برای شما وجود دارد. در این مطلب، نگاهی به چند نمونه از توزیع‌های لینوکس می‌اندازیم که با‌‌‌‌توجه‌‌‌به کاربردشان، از بهترین‌ها در زمینه‌ی خود محسوب می‌شوند.

هر توزیع لینوکس (Linux Dsitro) نسخه‌ای از سیستم‌عامل متن‌باز (Open Source) لینوکس است که همراه با دیگر مؤلفه‌ها مثل برنامه‌های نصب، ابزارهای مدیریت و نرم‌افزارها ارائه می‌شود. استفاده از توزیع‌های لینوکس که مبتنی‌بر هسته‌ی لینوکس (Linux kernel) هستند، آسان‌تر از نسخه‌ی متن‌باز لینوکس است.

با اینکه می‌توانید در نسخه‌ی متن‌باز لینوکس تمام این برنامه‌ها را خود جمع‌آوری کنید، این کار زمان‌بر و دشوار است. این‌‌‌جا است که توزیع‌ها به‌‌‌‌‌کار می‌آیند. توزیع‌های لینوکس تمام این کارهای سخت را انجام می‌دهند و از انتخاب نرم‌افزار متن‌باز تا ارائه‌ی آن به فرمتی آماده برای استفاده با حداقل تنظیمات، برعهده‌ی آن‌ها است.

درادامه، به بهترین توزیع‌های لینوکس برای دسکتاپ با سهولت استفاده‌ی چشمگیر اشاره می‌کنیم.

اوبونتو یکی از انعطاف‌پذیرترین توزیع‌های لینوکس با جامعه‌ای فعال و پشتیبانی‌های بلندمدت است. این توزیع به‌دلیل مجموعه‌ی عظیمی از امکانات نرم‌افزاری، در میان تازه‌کارها و کاربران متوسط از محبوبیت فراوانی برخوردار است. کار با واسط کاربری اوبونتو بسیار راحت است و می‌توانید به‌راحتی ظاهر آن را براساس نیازهایتان سفارشی‌سازی کنید. درصورت بروز هرگونه مشکل نیز، می‌توانید از جامعه‌ی عظیم کاربران اوبونتو کمک بگیرید.

اگر به‌تازگی از ویندوز به لینوکس مهاجرت‌ کرده‌اید و به‌دنبال توزیع‌های کاربرپسند هستید، لینوکس مینت (Linux Mint) می‌تواند گزینه‌ی ایدئالی باشد. دسکتاپ Cinnamon پیش‌فرض آن به قالب سیستم ویندوزی شباهت دارد؛ به‌همین‌دلیل، لینوکس مینت یکی از بهترین توزیع‌های لینوکسی مشابه ویندوز است.

لینوکس مینت مبتنی‌بر اوبونتو است؛‌ ازاین‌رو، تمام برنامه‌های اوبونتو را دارد. سادگی و سهولت استفاده این توزیع را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای کاربران جدید لینوکس تبدیل می‌کند. همچنین، لینوکس مینت توزیعی متن‌باز است که از پلتفرم‌های x86 و x64 پشتیبانی می‌کند. لینوکس مینت سه طعم دارد که هرکدام برای اولویت‌های مختلف طراحی شده‌اند و محیط دسکتاپ متفاوتی دارند:

• Cinnamon: نوآورانه‌ترین محیط با دسکتاپی با امکانات کامل
• MATE: سازگار با انواع مشخصات سخت‌افزاری
• Xfce: سبک‌ترین و پایدارترین محیط دسکتاپ

المنتری او‌اس را شاید بتوان یکی از زیبا‌ترین سیستم‌‌‌عامل‌ها در نظر گرفت که محیط دسکتاپ آن شباهت زیادی به مک او‌اس دارد؛ بنابراین، اگر قبلا با سیستم مک کار کرده باشید، به‌راحتی می‌توانید با آن کنار بیایید. این توزیع هم مبتنی‌بر اوبونتو و متمرکز بر محیط کاربرپسند لینوکس است. المنتری او‌اس بسیار سبک است و از پکیج‌های ابتدایی مثل مرورگر و یک کلاینت ایمیل بهره می‌برد. از اپ استور آن می‌توانید مجموعه‌ی وسیعی از اپلیکیشن‌ها را نصب کنید. امکانات المنتری او اس ازاین‌قرار است:

• Multitasking view: فضای کاری براساس وظایف سازمان‌دهی می‌شود. تمام پنجره‌های باز و فضاهای کاری را نمایش می‌دهد؛ به‌طوری‌که کاربر بتواند بین آن‌ها جابه‌جا شود.
• Picture in Picture: تب‌ها در یک سمت صفحه‌‌نمایش قرار می‌گیرند؛ درحالی‌که کاربر می‌تواند روی صفحه‌ی دیگری کار کند.
• Do not disturb: این گزینه برای کمک به تمرکز کاربر تمام نوتیفیکیشن‌ها را غیرفعال می‌کند.

بااین‌حال، این توزیع محدودیت‌هایی نیز دارد. برای مثال، نمی‌توانید ظاهر دسکتاپ را بدون نصب اپلیکیشن‌های دیگری مثل Elementary Tweaks یا Pantheon Tweaks تغییر دهید.

پروژه‌ی Zorin OS در سال ۲۰۰۸ با تمرکز بر توسعه‌ی لینوکس کاربرپسند آغاز شد. هدف توسعه‌دهندگان فراهم‌کردن دسترسی کاربران عادی به لینوکس بود. این توزیع مبتنی‌بر اوبونتو و یکی از زیباترین سیستم‌عامل‌های دسکتاپ است که پس از نسخه‌ی Zorin OS 16، به‌ویژه به تازه‌کارها توصیه می‌شود.

زورین تجربه‌ی کاربری بی‌نقصی ازنظر فنی و زیبایی‌شناسی دارد. زورین را روی پی‌سی‌های قدیمی‌تر هم می‌توانید نصب کنید؛ بااین‌حال، مطمئن شوید نسخه‌ی Lite را نصب می‌کنید. به‌طورکلی، Zorin OS در چهار نسخه منتشر شده است که هرکدام امکانات متفاوتی دارند:

• Zorin Core: نسخه‌ی رایگان شامل مجموعه‌ی LibreOffice، امکانات پیشرفته‌ی دسکتاپ، Zorin Connect و لی‌اوت‌های استاندارد است.
• Zorin Education: از اپلیکیشن‌های آموزشی برای تسهیل خودآموزی پشتیبانی می‌کند.
• Zorin Lite: بهترین گزینه برای دستگاه‌های قدیمی. این نسخه دسکتاپی سبک و مجموعه‌ی LibreOffice و گزینه‌های لی‌اوت استاندارد دارد
• Zorin Pro: نسخه‌ی پولی با امکانات پیشرفته‌ای مثل لی‌اوت‌های پریمیوم دسکتاپ و پشتیبان نصب همراه است.

زورین از محیط دسکتاپ پیش‌فرض GNOME 3 و Avant Window Navigator نیز برخوردار است. این سیستم‌عامل اپلیکیشن‌های Wine و PlayOnLinux را دارد که امکان اجرای برنامه‌های ویندوزی را به کاربران می‌دهد.

توزیع Pop!_OS که System76 آن را توسعه داده است، یکی از بهترین گزینه‌ها برای توسعه‌دهندگان و دیگر کاربران حرفه‌ای است. البته این توزیع به کدنویس‌ها محدود نمی‌شود و می‌تواند گزینه‌ی بسیار مناسب و منحصر‌به‌فردی برای دسکتاپ باشد.

Pop!_os مبتنی‌بر اوبونتو است؛ اما واسط کاربری روان‌تری دارد. این توزیع گزینه‌ی مناسبی برای گیمینگ است و مجموعه‌‌ابزارهای زیادی برای تسهیل توسعه و کدنویسی دارد. همچنین، مجهز به محیط دسکتاپ GNOME و دو تم تعبیه‌شده‌ی Light و Dark است.

درادامه، به چند نمونه از سبک‌ترین و بهترین توزیع‌های لینوکس برای سیستم‌های ضعیف اشاره می‌کنیم:

لوبونتو توزیع متن‌باز مبتنی‌بر اوبونتو محسوب می‌شود. سرعت این توزیع زیاد و بسیار سبک است و روی پلتفرم‌های ۳۲ و ۶۴ بیتی دردسترس قرار دارد. لوبونتو یکی از بهترین توزیع‌های لینوکس برای کامپیوترهای قدیمی‌تر است. توصیه می‌شود حداقل از رم ۲۵۶ مگابایت برای این توزیع استفاده کنید و دست‌کم ۸ گیگابایت فضای دیسک آزاد داشته باشید تا بتوانید محیط دسکتاپ ابتدایی لوبونتو را اجرا کنید.

با اینکه لوبونتو بسیار سبک است، توزیع لینوکسی قدرتمندی است و سازگاری بسیاری با نرم‌افزار و منابع اوبونتو دارد. بدین‌ترتیب، کاربرها می‌توانند ازطریق Lubuntu Software Center به هزاران اپلیکیشن و پکیج‌ نرم‌افزاری ‌دسترسی پیدا کنند. لوبونتو از مجموعه‌ای از اپلیکیشن‌های سبک و پیش‌فرض مثل Trojita و Skanlite نیز برخوردار است. این توزیع از محیط‌های سبک دسکتاپ مثل LXDE و LXQt استفاده می‌کند که مصرف منابع را به حداقل می‌رساند.

لینوکس لایت سیستم‌عامل متن‌باز مبتنی‌بر مجموعه‌‌های پشتیبانی بلندمدت اوبونتو (TLS) است. این توزیع سبک به آن دسته از کاربران ویندوز توصیه می‌شود که به‌دنبال مهاجرت به سیستم‌عامل لینوکسی هستند. محیط دسکتاپ لینوکس لایت مشابه ویندوز است و از اپلیکیشن‌های آشنای از‌پیش‌نصب‌‌شده مثل Spotify و Skype و Firefox پشتیبانی می‌کند.

علاوه‌براین، اجرای لینوکس لایت به منابع زیادی نیاز ندارد؛ چراکه از محیط دسکتاپ سبک Xfce استفاده می‌کند. همچنین، ابزار فشرده‌سازی حافظه به نام zRam دارد که امکان عملکرد سریع روی دستگاه‌های قدیمی‌تر را می‌دهد. علاوه‌براین، لینوکس لایت اپلیکیشنی تعبیه‌شده به نام Lite Tweaks دارد که برای پاک‌سازی و رفع مشکلات سیستم‌عامل به‌کار می‌رود.

حداقل سخت‌افزار لازم برای این توزیع شامل رم یک‌گیگابایتی و سی‌پی‌یو یک‌گیگاهرتزی با دو یا بیش از دو هسته است. این توزیع از معماری ۳۲ بیتی پشتیبانی نمی‌کند و فقط روی پلتفرم‌های ۶۴ بیتی موجود است.

antiX توزیعی سریع و سبک مبتنی‌بر دبیان برای سیستم‌های سازگار با سیستم‌های Intel-Amd x86 است. این توزیع با قابلیت antiX Magic و منابع سازگار با دبیان از دستگاه‌های قدیمی و جدید پشتیبانی می‌کند. antiX همچنین از SpaceFM به‌عنوان محیط پیش‌فرض دسکتاپ استفاده می‌کند. واسط کاربری آنتیکس روی رم ۲۵۶ مگابایت به‌صورت روان اجرا می‌شود و حداقل به ۵ گیگابایت فضای خالی دیسک نیاز دارد. آنتیکس در چهار نسخه‌ منتشر شده است:

• Full‌: شامل مجموعه‌ی کاملی از برنامه‌ها
• Base: به کاربران اجازه می‌دهد مجموعه‌نرم‌افزارهای خود را انتخاب کنند.
• Core: امکان کنترل کامل روی نصب را فراهم می‌کند.
• Net: مشابه نسخه‌ی Core است؛ اما محیط دسکتاپ پیش‌فرض ندارد

با‌این‌حال، آخرین نسخه‌ی آنتیکس صفحه‌‌نمایش تزیینی ندارد؛ بلکه واسطه‌ی کاربری ملایمی دارد که اغلب تاریک است. اگر صفحه‌‌نمایش ساده را ترجیح می‌دهید، می‌تواند آنتیکس گزینه‌ی مناسبی برایتان باشد.

انتخاب بهترین توزیع لینوکس برای سرور به معیارهایی مثل ثبات، عملکرد و پشتیبانی سازمانی وابسته است. درادامه، چند نمونه از بهترین توزیع‌های لینوکس موجود برای سرور را معرفی می‌کنیم.

بی‌شک اوبونتو سرور به‌دلیل انعطاف و مقیاس‌پذیری چشمگیر و مراکز داده‌ای سازمانی امن، محبوب‌ترین توزیع لینوکس به‌شمار می‌رود. جدیدترین نسخه‌ی اوبونتو سرور روی تمام معماری‌های اصلی، به‌ویژه ARM ،x86 ،Power ،s390x و RISC-V اجرا می‌شود. نکته‌ی دیگر اینکه اوبونتو سرور با استفاده از واسطه‌ی کاربری خط فرمان (CLI) کار می‌کند.

علاوه‌براین، به‌دلیل ماهیت متن‌باز اوبونتو سرور می‌توانید تا ۱۰۰ گره (node) را به‌‌رایگان روی یک سرور اوبونتو اضافه کنید. اوبونتو سرور نیز نرم‌افزارهای تعبیه‌شده‌ای مثل Apache Hadoop و Inktank Ceph و 10genMongoDB دارد. بسته به هدف شما، اوبونتو گزینه‌های متنوعی برای سرور ارائه می‌کند. همچنین، اوبونتو سرور محبوب‌ترین توزیع لینوکس درزمینه‌ی توسعه‌ی ابری است.

RHEL یکی از امن‌ترین و قدرتمندترین توزیع‌های لینوکس مبتنی‌بر فدورا است. این توزیع روی پلتفرم‌های ابری و IoT دردسترس قرار دارد و از یکپارچه‌سازی تعبیه‌شده‌ی مدیریت نرم‌افزاری Red Hat، خودکارسازی، میان‌افزار و ابزارهای مصورسازی داده‌ای بهره می‌برد.

این توزیع خدمات پشتیبانی ده‌ساله نیز دارد. در طول این دوره، کاربران به‌روزرسانی‌ها، ارتقای امکانات، رفع باگ‌ها و بسته‌های به‌روزرسانی امنیتی و کرنل را دریافت می‌کنند. علاوه‌براین، RHEL از معماری‌های مختلفی مثل x86 ،ARM64 ،Power ،IBM Z و s390x پشتیبانی می‌کند. این توزیع با انواع پلتفرم‌های سخت‌افزاری اصلی و هزاران بخش تجاری و سفارشی نرم‌افزاری نیز سازگار است.

راکی لینوکس یکی از بهترین جایگزین‌های CentOS و توزیع‌های لینوکس برای سرور خصوصی مجازی (VPS) است. علاوه‌براین، راکی لینوکس به‌دلیل پایداری یکپارچه و به‌روزرسانی‌های منظم و پشتیبانی ده‌‌ساله‌اش معروف است. افزون‌براین، روی هر دو معماری x86_64 و ARM64 می‌توان آن را اجرا کرد.

بهترین توزیع‌‌های لینوکس برای برنامه‌نویسی، محیطی امن و باثبات و ساده را برای کد‌نویسی و برنامه‌نویسی اپلیکیشن‌های اینترنتی و اندرویدی و ابری فراهم می‌کنند. علاوه‌بر اوبونتو که در بخش اول مقاله درباره‌اش صحبت کردیم، درادامه، به چند نمونه از بهترین توزیع‌های دیگر لینوکس برای برنامه‌نویسی و توسعه‌ی نرم‌افزار اشاره می‌کنیم.

مانجارو یکی از بهترین توزیع‌های مبتنی‌بر Arch برای توسعه‌دهندگان است. Arch هم توزیع قدرتمندی است که برای ساخت محیط‌های سفارشی به‌کار می‌رود. نصب این توزیع دشوار است؛ اما می‌توانید با استفاده از توزیع مانجارو از دردسر نصب آرک خلاص شوید. مانجارو به‌کمک مجموعه ابزار و امکانات، دردسر نصب و مدیریت سیستم Archمحور را ندارد.

مانجارو در نسخه‌های مختلف با محیط‌های دسکتاپ متفاوتی دردسترس قرار دارد. اگر توسعه‌دهنده‌ی Qt هستید، می‌توانید از نسخه‌ی KDE این توزیع استفاده کنید که ابزارهایی مثل Qt Designer و Qt Assistant دراختیارتان قرار می‌دهد.

همچنین، مانجارو مدعی است که این توزیع ابزار ضروری کامپایل و توسعه‌ی نرم‌افزار را برای دیگر توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند. به‌نقل از وب‌سایت این پروژه، می‌توانید از پکیج منیجر مانجارو برای نصب IDEهایی مثل Qt Creator و KDevelop یا Netbeans و کتابخانه‌هایی همچون libnoise یا boost یا matplotlib استفاده کنید. البته علاوه‌بر منابع خود، می‌توانید به منابع کاربری جامع Arch یا AUR دسترسی پیدا کنید که منبع انواع ابزارها و کتابخانه‌‌ها است.

دبیان یکی از قدیمی‌ترین توزیع‌های لینوکس است که ثبات بسیار زیادی دارد. تمام برنامه‌های دبیان منطبق با راهبردهای نرم‌افزار رایگان دبیان هستند. بسته‌ها با دقت انتخاب و آزمایش شده‌اند؛ به‌طوری‌که احتمال ناپایداری سیستم بسیار کاهش می‌یابد؛ به‌همین‌دلیل، این سیستم‌عامل گزینه‌ی ایدئالی برای برنامه‌نویسان است.

وب‌سایت دبیان از دستورالعمل‌های گسترده‌ای مثل فصلی درباره‌ی برنامه‌نویسی مقدماتی و کامپایل آن و استفاده از Autoconf بهره می‌برد که اجازه می‌دهد اسکریپت‌ها روی دیگر توزیع‌های لینوکس هم کامپایل شوند. علاوه‌براین، دبیان به یکی از بزرگ‌ترین منابع نرم‌افزاری متن‌باز مجهز است؛ به‌گونه‌ای که دردسری برای پیدا‌کردن و نصب ابزارها و کتابخانه‌های برنامه‌نویسی دلخواه خود نخواهید داشت. اگر به‌دنبال سیستمی یکپارچه هستید، گزینه‌ی بهتری از دبیان وجود ندارد.

فدورا دو نسخه‌ی مجزا را منتشر می‌کند: یکی برای دسکتاپ و لپ‌تاپ و دو نسخه‌ی دیگر برای سرورها، یعنی Fedora Workstation و Fedora Server. اگر به‌دنبال سیستم‌عامل دسکتاپی کاربرپسند هستید، فدورا گزینه‌ی مطلوبی است؛ اما براساس ادعای سازندگان، Fedora workstation برای توسعه‌دهندگان ساخته شده است. این توزیع یکی از انتخاب‌های سازنده‌ی کرنل لینوکس، لینوس تروالد است.

فدورا علاوه‌بر نصب و راه‌اندازی آسان، پورتال توسعه‌دهنده‌ی اختصاصی دارد. به‌سادگی با کلیک روی Start a Project می‌توانید راهبردهای اختصاصی را درباره‌ی توسعه‌ی اپلیکیشن‌های وب، خط فرمان، دسکتاپ و موبایل ببینید. همچنین، بخش برجسته‌ای برای کار با دستگاه‌های سخت‌افزاری مثل Arduino دیده می‌شود. فدورا از منابعی نظیر Eclipse و یک IDE چندزبانه و کامل نیز برخوردار است. Eclipse شاید بیشتر برای جاوا شناخته شده باشد؛ اما یک IDE برای C/C++ و PHP هم دارد. قابلیت‌های آن را با پلاگین‌ها می‌توانید گسترش دهید.

اوپن‌سوزه به‌اندازه‌ی اوبونتو و فدورا در مرکز توجه قرار ندارد؛ اما این پروژه یکی از بهترین توزیع‌های لینوکس برای توسعه‌دهندگان است. پروژه‌ی اوپن‌سوزه دو توزیع دارد: یکی openSUSE Leap و دیگری openSUSE Tumbleweed. براساس نوع محیطی که در آن کار می‌کنید، می‌توانید هرکدام از این توزیع‌ها را انتخاب کنید.

هر دو توزیع از پیکربندی و ابزار نصب برجسته‌ی YaST اوپن‌سوزه استفاده می‌کنند که امکان نصب براساس پیش‌نیازها را فراهم می‌کند. اوپن‌سوزه دراصل برای ادمین‌های سیستم و برنامه‌نویسان طراحی شده و متمرکز بر پلتفرمی پایدار است. جدیدترین نسخه‌های اوپن‌سوزه را می‌توان در محیط ویندوز ۱۱ اجرا کرد؛ گرچه این کار به تازه‌کارها توصیه نمی‌شود.

تعداد توزیع‌های لینوکس بسیار زیاد است؛ اما لازم است بهترین توزیع لینوکس را براساس نیازهای خود انتخاب کنید. برای این کار معیارهای زیر را در نظر بگیرید:

• هدف استفاده: توزیع‌های مختلف لینوکس براساس نیازهای متفاوتی طراحی شده‌اند؛ بنابراین، توزیعی را انتخاب کنید که امکانات آن منطبق با نیازهایتان باشد. انتخاب توزیع اشتباه می‌تواند به قیمت صرف وقت زیاد برای سفارشی‌سازی آن تمام شود.
• پیش‌نیازهای سخت‌افزاری و معماری مجموعه‌ی دستورالعمل (ISA): مطمئن شوید سیستم شما از حداقل مشخصات توزیع دلخواهتان پشتیبانی می‌کند. علاوه‌براین، به ISA تحت‌پشتیبانی دقت کنید. برای مثال، antiX با سیستم‌های Intel-AMD x86 سازگار است و در هر دو پلتفرم ۳۲ و ۶۴ بیتی دردسترس قرار دارد.

از دیدگاه شما کاربران زومیت، کدام‌یک از توزیع‌های لینوکس مناسب و مقرون‌به‌صرفه هستند که در فهرست این مقاله‌ نیامده‌اند؟ آن‌ها را در قسمت نظرات به ما و سایر کاربران معرفی کنید.

این مقاله را ابتدا مسعود توکلی در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۹۴ نوشته و سارا ارجمند در تاریخ ۱۶ آبان ۱۴۰۱ آن را به‌روزرسانی کرده است.