بیش از ۲۸ هزار گونه از موجودات زنده در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند

براساس فهرست قرمز گونه‌های تهدیدشده‌ی اتحادیه‌ی بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) بیش از ۲۸ هزار گونه در سرتاسر جهان مورد تهدید قرار گرفته‌اند. این فهرست که به‌تازگی به‌روزرسانی شده است، خطر انقراض تقریبا ۱۰۶ هزار گونه را ارزیابی کرده و دریافته است که بیش از یک چهارم آن‌ها وضعیت نامناسبی دارند.

درحالی‌که اخیرا خبر خطر انقراض یک میلیون گونه از موجودات زنده در صدر اخبار قرار گرفته بود، برآورد مربوطه تنها یک تقریب درنظر گرفته شده است؛ این در حالی است که IUCN از معیاری دقیق برای ارزیابی گونه‌ها استفاده کرده و راهنمایی استاندارد برای ارزیابی خطر انقراض تنوع زیستی مهیا می‌کند. در این به‌روزرسانی، ۱۰۵۷۳۲ گونه از درجه‌ی حداقل نگرانی (عدم خطر انقراض یا خطر انقراض کم)، تا به‌شدت در معرض خطر (خطر بسیار بالای انقراض) و انقراض (آخرین فرد گونه از بین رفته است) رتبه‌بندی شدند. متاسفانه به‌روزرسانی جدید فهرست قرمز حاوی اخبار خوبی نیست. در این گزارش تعداد گونه‌های تهدیدشده ۲۸۳۳۸ (یا ۲۷ درصد از گونه‌های ارزیابی شده) برآورد شده و انقراض ۸۷۳ گونه نیز از سال ۱۵۰۰ تأیید می‌شود. وقتی ما درمورد یک میلیون گونه‌ی در معرض خطر انقراض فکر کنیم، شاید این اعداد ناچیز به‌نظر برسد اما تنها حدود یک درصد از حیوانات، قارچ‌ها و گیاهان جهان رسما در فهرست قرمز IUCN مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. هرچه شمار گونه‌های مورد ارزیابی افزایش پیدا کند، بدون شک تعداد گونه‌های تهدید شده نیزافزایش خواهد یافت.

تصور می‌شود کمتر از ۲ هزار میمون پشت سرخ باقی مانده باشند

بیش از ۷ هزار گونه از سرتاسر جهان در این به‌روزرسانی به فهرست قرمز اضافه شدند. این گونه‌ها شامل ۵۰۱ گونه‌ی استرالیایی از آسیابک‌ها گرفته تا ماهی‌ها هستند. به‌علت مدیریت ضعیف آب و رودخانه، پاک‌سازی زمین، رواناب دارای مواد مغذی و خشکسالی‌های مکرر، مارماهی استرالیایی درحال نزدیک شدن به مرز «گونه‌های تهدید شده» است.

یکی از نگرانی‌های خاص فهرست جدید IUCN وضعیت برخی از ماهی‌های منحصر‌به‌فرد است: گوِه‌ماهیان و گیتارماهیان. این گروه از سفره‌ماهیان که دارای گستره‌ای از استرالیا تا اطلس شرقی هستند، به‌شدت نزدیک خطر انقراض قرار دارند. تمام ۶ گونه‌ی گیتارماهی غول‌پیکر و ۹ گونه از ۱۰ گونه‌ی گوه‌ماهیان در وضعیت بحرانی ازنظر انقراض قرار دارند.

مارماهی استرالیایی به‌علت خشکسالی و پاک‌سازی زمین تحت تهدید قرار گرفته است

درحالی‌که جمعیت‌های سفره‌ماهی‌ها در استرالیا وضعیت نسبتا خوبی دارند اما این وضعیت در محدوده‌ی اندونزی-اقیانوس آرام مناسب نیست و در برخی از محدوده‌های اطلس شرقی آن‌ها درمعرض بهره‌برداری شدید و اغلب غیرقانونی قرار دارند. وضعیت نامساعد سفره‌ماهی‌ها به‌خاطر صید بی‌رویه‌ی آن‌ها برای گوشت و باله ایجاد شده است. گوشت آن‌ها که اغلب خورده شده یا همراه‌با دیگر کوسه‌ها، سفره‌ماهی‌ها و ماهی‌های استخوانی به فروش می‌رسد، نقش مهمی در معیشت ساحلی و امنیت غذایی این کشورهای گرمسیری دارد. باله‌های آن‌ها در سطح بین‌المللی برای مرتفع ساختن تقاضا برای سوپ باله‌ی کوسه تجارت می‌شود. باله‌های سفید سفره‌ماهی‌ها ازنظر تجاری ارزش زیادی داشته و هر کیلوگرم آن هزار دلار به فروش می‌رسد.

گوه‌ماهی پوزه‌دار در بازار ماهی کوتا کینبالو در مالزی

دو گونه از این ماهی‌ها وضعیت بدتری دارند. نخست، گوه‌ماهی دلقک (Rhynchobatus cooki) از مجمع‌الجزایر اندونزی-مالزی طی ۲۰ سال گذشته تنها یک بار دیده شده است، وقتی یک پژوهشگر محلی از یک نمونه‌ی مرده‌ی آن در بازار ماهی سنگاپور عکس گرفت. دوم، سفره‌ماهی کوسه قلابی (Rhynchorhina mauritaniensis) که تنها در یک منطقه از موریتانی در غرب آفریقا دیده می‌شد، اخیرا اصلا مشاهده نشده است. این امر احتمالا به‌علت افزایش صید ماهی بوده است؛ تعداد قایق‌های ماهیگیری کوچک در موریتانی از ۱۲۵مورد در سال ۱۹۵۰ به حدود ۴ هزار قایق در سال ۲۰۰۵رسیده است. این افزایش در فعالیت‌های ماهیگیری در کشورهای گرمسیری هند-آرام غربی که در آن بیشتر گونه‌های سفره‌ماهی‌ یافت می‌شوند، اتفاق افتاده است.

حفاظت مؤثر از سفره‌ماهی‌ها نیازمند مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ است: حفاظت از گونه‌های ملی، مدیریت زیستگاه، کاهش صید ضمنی و محدویت‌های تجاری بین‌المللی. این‌ها راه‌حل‌های سریع و آسانی نیستند و به وضع قوانین مؤثر و پیروی از آن‌ها بستگی دارند. چالش‌های نجات سفره‌ماهیان نشان‌دهنده‌ی وظیفه‌ی بزرگ‌تر ما زمینه‌ی مهار بحران انقراض کنونی است. اما هزینه‌ی بی‌توجهی بزرگ‌تر خواهد بود: کاهش سریع تنوع زیستی و درنهایت فروپاشی اکوسیستم‌هایی که ما به آن‌ها وابسته هستیم .