انقراض‌های بزرگ، تا کنون چند بار زندگی به پایان رسیده است

در طول عمر زمین چندین بار و به دلایل مختلف شرایط به گونه‌ای رقم خورده که نسل اکثر موجودات ساکن بر روی این سرزمین از بین برود و پس از آن زمین به آن‌هایی که توانایی تطابق بیشتری داشته‌اند به ارث برسد. تاکنون انقراض‌ها به دلایل طبیعی مانند آتشفشان‌ها و شرایط آب و هوایی سخت و یا تغییر در سطح اکسیژن و برخورد سیارک به وقوع پیوسته است، اما آیا زمان این فجایع تمام شده است و زمین به خانه تکانی دیگری دست نخواهد زد. با افزایش روز افزون جمعیت انسانی و تغییر شرایط اقلیمی، انسان نسل بسیاری از جاندران را به سمت نابودی کشیده است و بسیار غیر محتمل خواهد بود که با نابود شدن باقی گونه‌ها نسل انسان در امان بماند. آیا در میانه‌ی انقراض مصنوعی بزرگی قرار گرفته‌ایم و همانند دایناسورها انسان نیز زمین را به گونه‌ای دیگر از موجودات خواهد سپرد. تاریخ زمین در دل خاک و در میان فسیل‌ها نوشته شده است، دانشمندان با بررسی آثار به جای مانده از آن دوران بر رخ دادن پنج انقراض بزرگ تاکنون توافق دارند و شواهد بحث برانگیزی از یک انقراض دیگر نیز به دست آورده‌اند.

اولین انقراض بزرگ در تاریخ زمین در ۴۴۰ تا ۴۵۰ میلیون سال پیش دو اوج مرگبار به فاصله‌ی صدها هزار سال داشته است. در این زمان اکثر موجودات در دریاها زندگی می‌کردند، پس تعداد زیادی از موجودات دریایی آن زمان مانند تریلوبیت‌ها، براکیوپودها و گراپتولیت‌ها نابود شدند. در طی این مرگبارترین انقراض سوم، ۶۰ تا ۷۰ درصد از تمام گونه‌های جانداران از بین رفته‌اند.

در ۳۶۰ تا ۳۷۰ میلیون سال پیش تا سه چهارم از تمام گونه‌های زنده به کام مرگ فرو رفتند، هرچند ممکن است این انقراض مجموعه‌ای از چندین فاجعه در امتداد یکدیگر بوده باشد اما به دلیل نزدیکی زمانی آن را یک انقراض می‌شناسند. زندگی در آب‌های کم عمق بیشترین صدمه را از این چکش مرگ دریافت کرده است به نحوی که تا صد میلیون سال پس از آن هیچ گونه‌ی جدیدی از مرجان‌ها تکامل پیدا نکرده است.

به این فاجعه مرگ بزرگ گفته می‌شود که نامی است برازنده‌ی بزرگترین انقراض تاریخ زمین؛ ۲۵۱ میلیون سال پیش بر اثر انقراض پرمین-تریاسه تا ۹۷ درصد از کل موجودات زنده‌ی زمین از بین رفتند و تنها سه درصد باقی مانده توانستند چرخه‌ی تکامل را ادامه داده و زمین را زنده نگه دارند، و از این زمان به بعد هرچه بر روی زمین زیسته از این سه درصد نشأت گرفته است.

۲۰۰ میلیون سال پیش و در طول ۱۸ میلیون سال پایانی دوره‌ی تریاسه، دو یا سه تغییر در شرایط اقلیمی باعث رقم خوردن این فاجعه‌ی بزرگ شده است. تغییرات آب و هوایی، فوران آشتفشانی، سیل گدازه و سرانجام برخورد یک سیارک از متهمان پدید آمدن این فاجعه که به انقراض نسل سه چهارم از موجودات زنده منتهی شد شناخته می‌شوند.

انقراض کرتاسه سوم که به انقراض K/T نیز شناخته می‌شود در ۶۵.۵ میلیون سال پیش رخ داده است. این فاجعه به علت منقرض شدن نسل دایناسورها مشهورترین انقراض تاریخ به شمار می‌آید، با این حال فقط دایناسورها قربانی این رویداد مرگبار نبوده‌اند و موجودات بسیاری از جمله آمونیت‌ها، بسیاری از گیاهان گلدار و آخرین پتروزاروس‌ها در طی این واقعه از بین رفته‌اند. در این انقراض ۷۵ درصد از کل جانداران زمین نابود شده‌اند.

حدود ۲۰ سال است که دانشمندان به شواهدی از وجود یک رویداد مرگبار در دوران پرمین میانه (۲۶۲ میلیون سال پیش) دست پیدا کرده‌اند. انقراض کاپیتانیان (Capitanian) پس از به دست آمدن شواهد فسیلی از مرگ دسته‌جمعی موجودات در صخره‌های کشور چین مطرح شد، تاکنون این رویداد مورد بحث باقی‌مانده بود زیرا فسیل‌ها تنها از نواحی گرمسیری جمع آوری شده بودند و این شک را مطرح می‌کند که شاید این مرگ و میر فاجعه‌ای محلی بوده و در تمام زمین رخ نداده باشد. همچنین عده‌ای بر این عقیده‌اند که این فسیل‌ها به شروع روند رو به انقراض پرمین در ۱۰ میلیون سال پس از آن مربوط می‌شود.

با امید به ارائه‌ی توضیحی مناسب برای این موضوع دانشمندان به جمع آوری اطلاعات از گذشته‌ی زمین ادامه دادند، محققان دانشگاه Hull و Leeds به شواهدی از این انقراض در نزدیکی مجمع الجزایر اسوالبارد نروژ دست یافته‌اند، به دنبال یافتن آثار فسیلی از پراکیوپودها (بی مهرگان دریایی که در آغار دوره‌ی کامبرین یعنی حدود ۵۷۰ میلیون سال پیش ظاهر شده‌اند بودند) آن‌ها با دیواره‌ای از اسکلت اسفنج‌ها در آب‌های سرد اقیانوس آرام شمالی مواجه می‌شوند. با بررسی اطلاع جمع آوری شده مشخص می‌شود که فسیل‌های بازوپایان در دوره‌ای از تاریخ زمین کاملاً ناپدید می‌شود و تا در حدود هشت میلیون سال پیش از مرگ بزرگ بعضی از گونه‌های آن‌ها بهبود می‌یابند. وجود بهبود در شرایط زندگی مستقل بودن این فاجعه از انقراض پرمین را تایید می‌کند. از نظر گستردگی و بزرگی می‌توان گفت این انقراض به انقراض کرتاسه‌ی سوم شباهت دارد، اما این فاجعه چرا به وجود آمده است؟ به عقیده‌ی دانشمندان کمبود سطح اکسیژن نقش عمده‌ای در بروز این فاجعه داشته است، همچنین کاهش سطح کربونات آن زمان در ارتفاعات بالا می‌تواند نشان دهنده‌ی اسیدی شدن اقیانوس‌ها در کنار تشدید کاهش سطح اکسیژن باشد.