تغییر داوطلبانه در سیاست‌ها؛ راهکاری بدون هزینه برای حل مشکلات ناشی از انحصارگرایی اپل

اپل اخیراً با مشکلاتی در زمینه‌ی قوانین ضدانحصار (Anti Trust) مواجه شده است و این آشفتگی هر روز وضعیت بدتری پیدا می‌کند که آخرین نمونه‌ی آن در اعلامیه‌ی سرویس پرداخت این شرکت موسوم به Apple Pay دیده می‌شود. شرکت مستقر در کوپرتینو اکنون در بسیاری از جناح‌ها و در بسیاری از کشورها مورد انتقاد قرار گرفته است و نیمی از عمر روابط عمومی خود را صرف دفاع از مواضع خود می‌کند. البته قانون درنهایت این شرکت را به اعمال تغییرات مجبور خواهد کرد.

بن لاوجوی از وب‌سایت 9to5Mac اشاره می‌کند که مشکلات اپل با قوانین ضدانحصار به‌راحتی حل‌شدنی است و دستیابی به این مورد حتی هزینه‌ی زیادی برای این شرکت نخواهد داشت. ابتدا بهتر است سوءتفاهم رایج درمورد قوانین ضدانحصار را برطرف کنیم؛ زیرا بسیاری افراد فکر می‌کنند این قوانین فقط درمورد انحصارها اعمال می‌شوند؛ درحالی‌که این دیدگاه صحیح نیست. درواقع، منشأ این اصلاح چند شرکت بزرگ فعال در یک حوزه‌ی کاری را مدنظر قرار می‌دهد.

در بیشتر حوزه‌های قضایی سراسر جهان، متحدشدن شرکت‌های بزرگ و اقدام به رفتار مشابه غیرقانونی است. به‌عنوان مثال، قانون به این شرکت‌ها اجازه نمی‌دهد با متحدشدن همگی تصمیم بگیرند محصولات خود را با قیمت گران بفروشند. قوانینی که برای غیرقانونی‌کردن این نوع رفتارها طراحی شده است، قوانین ضدانحصار می‌نامند.

بااین‌حال، اصلاح قوانین ضدانحصار به‌طورکلی برای اشاره به قوانینی استفاده می‌شود که به‌منظور جلوگیری از مشارکت شرکت‌ها در هر نوع اقدام ضدرقابتی طراحی شده‌اند. این یعنی قانون موردبحث هر اقدامی را منع می‌کند که باعث شود رقابت در بازار به‌طور مصنوعی مخدوش شود.

بر کسی پوشیده نیست که امروزه بازار بزرگی برای اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند وجود دارد. اپل در سراسر جهان حدود ۲۷ درصد از سهم این بازار را دراختیار دارد و سهم این شرکت در برخی کشورها حتی به ۵۰ درصد نیز می‌رسد. شایان ذکر است سهم اپل در بازار خانگی این شرکت، یعنی ایالات متحده بیش از ۵۰ درصد است. از هر زاویه‌ای که به این آمار نگاه کنیم، مشخص می‌شود که اپل یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌هایی است که بر این بازار تسلط دارد.

اپل در طیف وسیعی از جبهه‌ها با نبردهای ضدانحصار مواجه است. نکته‌ی مهم این واقعیت است که اپل کنترل کاملی بر اپ‌استور دارد. در این فروشگاه، نرخ کمیسیون را اپل تعیین می‌کند و توسعه‌دهندگان iOS چاره‌ای جز پرداخت این کمیسیون ندارند.

بسیاری از سازمان‌های تنظیم‌کننده قصد دارد با مجازکردن فروشگاه‌های اپلیکیشن متعدد، رقابت بیشتری در فروش اپلیکیشن‌های آیفون ایجاد کنند و علاوه‌براین، توسعه‌دهندگان و کاربران بتوانند به‌طور یکسان خود انتخاب کنند که از چه فروشگاه‌هایی استفاده کنند. مشکلات دیگری هم وجود دارد که برخی از آن‌ها با مشکلات اپ‌استور هم‌پوشانی دارد.

دراین‌میان سرویس اپل موزیک درمقابل اسپاتیفای موردی خاص است؛ زیرا اپل موزیک به‌طور مستقیم با اسپاتیفای رقابت می‌کند و اپل برای جذب مشترکان پولی، مزایای زیادی برای این دسته از کاربران درنظر گرفته است.

اپل اپلیکیشن‌های موردنیاز خود را توسعه می‌دهد و بسیاری از آن‌ها به‌طور پیش‌فرض روی آیفون نصب شده‌اند. این مورد مزیت بزرگی برای اپل دارد؛ زیرا باعث می‌شود کاربران بیشتر از اپلیکیشن‌های اپل استفاده کنند تا اپلیکیشن‌های رقیب. اگر دارندگان آیفون مجبور بودند اپلیکیشن‌های مدنظر خود را انتخاب کنند، شرایط رقابت برای اپل و رقبا یکسان بود.

اپل به خود اجازه می‌دهد که یک فروشگاه درون‌برنامه‌ای برای بازی‌ها داشته باشد؛ اما شرکت‌های دیگر مثل اپیک گیمز چنین اجازه‌ای ندارند.

اپل امکان دسترسی NFC را فقط برای کیف‌پول موبایلی خود صادر کرده است؛ درحالی‌که رقبا چنین امکانی ندارند. علاوه‌براین، از‌آنجاکه برنامه‌های بانکی به تراشه‌ی NFC دسترسی ندارد، بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌‌دهنده خدمات کارتی موظف هستند؛ درصورتی‌که بخواهند امکان پرداخت‌های بدون تماس با آیفون و اپل واچ را به مشتریان خود ارائه دهند، در سرویس Apple Pay ثبت‌نام کنند. عنصر مشترک تمام موارد بالا این است که اپل ازنظر مالی سود می‌کند درحالی‌که رقبا در محرومیت باقی می‌مانند.

اپل مدعی شده است که اقدامات این شرکت ارتباطی با پول ندارد و صرفاً در راستای هدف محافظت از مشتریان است. اگر بخواهیم منصفانه به موضوع نگاه کنیم و مثلاً نرخ بدافزارهای iOS و اندروید را مقایسه کنیم، فروشگاه اپ‌استور بسیار امن‌تر است؛ به‌خصوص وقتی صحبت از کاربرانی به‌میان آید که علاوه‌بر فروشگاه گوگل پلی، اپلیکیشن‌های مدنظر خود را از فروشگاه‌های شخص‌ثالث دانلود می‌کنند.

اپل به نکته‌ای مشابه درمورد Apple Pay اشاره می‌کند و می‌گوید این سرویس روشی بسیار مطمئن برای پرداخت است. به‌عنوان مثال، اپل برای هر تراکنش شماره کارت یک‌بارمصرف تولید می‌کند و فقط این شماره‌ی منحصر‌به‌فرد را پایانه‌های پرداخت به‌اشتراک می‌گذارد.

شرکت‌های شخص ثالث نیز می‌توانند حفاظتی در سطح اپل ارائه دهند. غول فناوری مستقر در کوپرتینو اطمینان می‌دهد که همه‌ی اپلیکیشن‌های مجاز در اپ‌استور امن هستند. این ادعا کاملاً صادقانه نیست؛ زیرا حفاظت از کاربران با ویژگی‌های امنیتی تعبیه‌شده در iOS ازجمله sanboxing انجام می‌شود و اهمیتی ندارد که برنامه‌ی مدنظر از کدام فروشگاه اپلیکیشن دانلود شده باشد.

البته اپل اعلام کرده است که از کاربران دربرابر برنامه‌های کلاه‌برداری نیز محافظت می‌کند. نکته‌ی مهم این است که هر فروشگاه اپلیکیشن شخص‌ثالثی می‌تواند برای بررسی خود آزادانه عمل کند و هیچ دلیلی وجود ندارد که نتواند عملکرد خوبی در سطح اپل ارائه دهد.

درمورد توکن‌های یک‌بارمصرف Apply Pay نیز وضعیت به‌همین منوال است؛ زیرا این فناوری مختص اپل نیست و درواقع، پروتکلی است که به‌عنوان EMV Payment Tokenisation شناخته می‌شود. EMV در این‌جا مخفف سه شرکت Europay و MasterCard و VisaCard است که به‌طور مشترک این رویکرد را توسعه داده‌اند.

شایان ذکر است که سرویس‌های پرداخت رقیب اپل مثل Google Pay و Samsung Pay نیز همین کار را انجام داده‌اند و بانک‌ها در ایجاد اپلیکیشن‌هایی که از فناوری‌ یکسانی استفاده می‌کنند، آزادی‌عمل دارند. بااین‌حال، فقط Apple Pay می‌تواند از این فناوری در آیفون استفاده کند؛ زیرا بدون دسترسی به تراشه‌ی NFC، امکان استفاده از فناوری توکن یک‌بار مصرف وجود ندارد. بنابراین، شرکت‌های شخص‌ثالث نیز می‌توانند امنیتی مشابه اپل به کاربران خود ارائه دهند که البته هدف ما در این مقاله این مورد نیست.

حتی اگر داستان‌های ترسناک اپل واقعیت داشته باشد، این موضوع که فقط این شرکت می‌تواند به‌درستی از مشتریانش دربرابر خطرها احتمالی بیرون از اکوسیستم خود محافظت کند، چندان منطقی به‌نظر نمی‌رسد.

اگرچه گاهی پیشنهادهایی درمورد تجزیه‌ی اپل ارائه شده است، اکثر سازمان‌ها تنظیم‌کننده‌ی قوانین ضدانحصار اپل را از ارائه‌ی فروشگاه اپلیکیشن، سرویس پخش موسیقی، کیف‌پول موبایلی، اپلیکیشن آب‌وهوا، سرویس اشتراک بازی یا سرویس‌های دیگر این شرکت منبع نمی‌کنند.

همه‌ی سازمان‌های تنظیم‌کننده می‌گویند اپل باید فضا را برای رقابت برابر با شرکت‌های شخص‌ ثالث فراهم کند. به‌عبارت‌دیگر، اپل باید درکنار فروشگاه اپلیکیشن رسمی خود به شرکت‌های شخص‌ ثالث نیز اجازه دهد پلتفرم‌هایی مشابه را برای کاربران iOS توسعه دهند. در چنین شرایطی، کاربران می‌توانند به اختیار خود از فروشگاه اپلیکیشن مدنظرشان استفاده کنند. همچنین، این شرکت می‌تواند درکنار ارائه‌ی سرویس Apple Pay به برنامه‌های بانکی اجازه دهد از تراشه‌ی NFC استفاده کنند.

چنین اقدامی احتمالاً هزینه‌ی زیادی برای اپل نخواهد داشت؛ زیرا بیشتر کاربران عادی در همه‌ی موارد اشاره‌شده، اپل را انتخاب می‌کنند. کافی است فروشگاه اپل را درکنار فروشگاه اپیک گیمز به این دسته از کاربران ارائه دهید و مطمئناً اکثر آن‌ها اپل را انتخاب خواهند کرد. علاوه‌براین، حتی افرادی که به‌نوعی بیشتر با دنیای فناوری سروکار دارند، همچنان به اپل پایبند هستند.

یکی از دلایل اصلی انتخاب اپل این است که بسیاری از کاربران اکوسیستم این شرکت را دوست دارند و از آن راضی هستند. اکوسیستم شرکت مستقر در کوپرتینو یکپارچگی بسیار خوبی ارائه می‌دهد که باعث شده است مشتریان این شرکت همچنان از آن استفاده کنند. بنابراین، حتی افرادی که گزینه‌های جایگزین را مدنظر قرار می‌دهد، مسلماً جنبه‌های مختلف مثل یکپارچگی را نیز بررسی خواهند کرد و در این شرایط، انتخاب آن‌ها به‌احتمال زیاد اپل خواهد بود.

با‌‌توجه‌‌به آنچه گفته شد، سرسختی اپل در مواجه‌شدن با مسائل ضدانحصار کمی گیج‌کننده به‌نظر می‌رسد؛ زیرا حل‌شدن این مشکلات عملاً هزینه‌ای برای این شرکت ندارد؛ ولی انجام‌ندادن آن باعث ایجاد خطرهای درخورتوجهی خواهد شد.

اگر اپل به‌طور داوطلبانه سیاست‌های خود را در راستای قوانین ضدانحصار تغییر دهید، می‌تواند همچنان شرایط مدنظر خود را نیز ارائه دهد؛ زیرا تا زمانی که کارها به‌شیوه‌ی منطقی و منصفانه پیش رود، دلیل کمی برای سیاست‌مداران وجود خواهد داشت تا فشارهای بیشتری به این شرکت وارد کنند.

البته اگر قانون‌گذاران بخواهند شرایط را خودشان تعریف کنند، امکان دارد اپل با وضعیت آشفته‌تری مواجه شود. به‌عنوان مثال، درحال‌حاضر بسیاری از مردم استدلال می‌کنند کمیسیون ۳۰ درصدی اپل برای توسعه‌دهندگان بسیار زیاد است.

اگر اپل صبر کند تا قانون‌گذاران در این زمینه اقدام کنند، شاید مجبور شود درصد کمیسیون بسیار کمی درمقایسه‌با درصد کنونی از توسعه‌دهندگان دریافت کند و اگر اپل به فروشگاه‌های شخص‌ ثالث اجازه دهد تا بستر مدنظرشان را در iOS ارائه دهند، بعید به‌نظر می‌رسد تعداد درخورتوجهی از کاربران از آن‌ها استفاده کنند. در چنین شرایطی، این شرکت می‌تواند به قانون‌گذاران اعلام کند که توسعه‌دهندگان و کاربران آزاد هستند از فروشگاه مدنظر خود استفاده کنند.

اپلِ امروز، اپل استیو جابز نیست که شرکتی تازه‌کار بود با شرکت‌های باسابقه‌تر مبارزه می‌کرد. اپل دیگر آن شرکت کوچکی نیست که شجاعانه دربرابر شرکت‌های بزرگ آن زمان قد علم می‌کرد. اپل اکنون خود یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان است که بسیاری از شرکت‌های دیگر از شیوه‌ی عملکرد آن پیروی می‌کنند.

درهرحال، اپل باید این واقعیت را بپذیرد که فشارهای قوانین ضدانحصار خود‌به‌خود از بین نخواهد رفت. تغییر داوطلبانه در برخی سیاست‌های این شرکت درمقایسه‌با پافشاری بر قوانین کنونی آن، گزینه‌ی بهتری به‌نظر می‌رسد. این شرکت اکنون یکی از رهبران حوزه‌ی فناوری است و باید مثل یک رهبر عمل کند.