نگاهی به تاریخچه زیراکس پارک؛ مهد رابط کاربری گرافیکی، اترنت و چاپ لیزری

عموما پیشرفت‌های دنیای فناوری را با موفقیت‌های تجاری محک می‌زنیم؛ اما اغلب شرکت‌هایی وجود دارند که در پشت پرده تلاش می‌کنند و چرخ پیشرفت را حرکت می‌دهند. در بسیاری از موارد طی ۴۰ سال گذشته، مرکز تحقیقات زیراکس پالو آلتو که امروزه پارک (PARC) نامیده می‌شود، بازیگری پنهان بوده و بسیاری از فناوری‌های امروزی را ابداع کرده یا آن‌ها را از مفاهیم انتزاعی به نمونه‌های قابل دیدن تبدیل کرده است.

به گزارش تک‌اسپات، پارک که به‌عنوان بازوی توسعه زیراکس در سال ۱۹۷۰ راه‌اندازی شد، نقش مهمی در مهندسی چاپ لیزری و بسیاری از فنا‌وری‌های تشکیل‌دهنده رایانه شخصی ایفا کرده است؛ یکی از معروف‌ترین موارد، رابط کاربری گرافیکی (GUI) مورد استفاده در زیراکس 8010 Star سیستم اطلاعات در سال ۱۹۸۱ است. این تیم شامل بسیاری از دانشمندان برجسته کامپیوتر در جهان بود که بعضی از آن کارمندان سابق مؤسسه تحقیقاتی استنفورد بودند.

با وجود مشارکت گسترده در صنعت، این گروه به دلیل استفاده نکردن از نوآوری‌های متعدد مورد انتقاد قرار گرفته است. برخی از خوانندگان قدیمی ما ممکن است با مرکز تحقیقاتی پالو آلتو آشنا باشند؛ اما فکر می‌کنیم دستاوردهای آن تا حد زیادی از دید جوان‌ترها پوشیده است. در این مقاله قصد داریم به گذشته برگشته و درباره بعضی از آن‌ها صحبت کنیم.

بستر شبکه‌ای که تقریباً با هر رایانه مدرن عرضه می‌شود، در سال ۱۹۷۳ در پارک توسط روبرت متکالف و سه نفر از همکارانش اختراع شد. نسخه آزمایشی اولیه اترنت با سرعت ۲٫۹۴ مگابیت بر ثانیه اجرا و در مقاله‌ای با عنوان «اترنت: تعویض بسته‌های توزیع‌شده برای شبکه‌های کامپیوتری محلی» در سال ۱۹۷۶ نام آن ذکر شد. در سال ۱۹۷۹ متکالف زیراکس، اینتل و شرکت تجهیزات دیجیتال را متقاعد کرد تا اترنت ۱۰ مگابیت بر ثانیه را از طریق استاندارد DIX ارتقا بدهند.

اترنت اولیه از کابل‌ کواکسیال استفاده می‌کرد؛ اما سرانجام به نفع کابل‌ فیبر نوری کنار رفتند. پیشرفت‌های بی‌شمار دیگر مرتبط با شبکه در طول ایجاد و بهبود اترنت آشکار شد، از جمله PARC Universal Packetا(PUP)، مجموعه‌ای از پروتکل‌های اینترنتی که بر کارهای اولیه TCP/IP تأثیر گذاشت و به‌عنوان سنگ بنای پروتکل‌های بعدی XNS زیراکس عمل کرد. علاوه بر این، PUP جزء اصلی کانسپت «دفتر آینده» بود.

اینکه چه کسی اولین ماوس را توسعه داد مسئله بحث‌برانگیزی است؛ اما می‌دانیم که پارک نبود. بله، این شرکت موضوع اصلی این مقاله است؛ اما در ادامه متوجه می‌شوید که پارک کجای این ماجرا قرار دارد. یک توپ بولینگ شبیه ماوس به‌عنوان پروژه نظامی مخفی در سال ۱۹۵۲ ایجاد شد؛ ولی داگلاس انگلبارت از استنفورد به‌طور مستقل در اوایل دهه ۶۰ یک ماوس چرخی تولید کرد. تنها چند هفته قبل از اینکه انگلبارت قصد داشت دستگاه خود را در سال ۱۹۶۸ به نمایش بگذارد، شرکت آلمانی تلفونکن از یک ماوس توپی رونمایی کرد؛ البته این دستگاه به‌سختی شبیه طرح‌های مدرن ماوس بود.

بیل انگلیش که انگلبرت را در طرح اولیه خود یاری کرد، بعداً ماوس توپی آلتو را هنگام همکاری با پارک در سال ۱۹۷۲ ساخت؛ ما بیشتر با این مدل از ماوس آشنا هستیم. شکل مستطیلی، مکان دکمه‌ها و سیم بیرون زده آن، استانداردی است که ما هنوز آن را دنبال می‌کنیم. این ماوس برای دستگاه اولیه Alto machine ایجاد شده بود؛ اما هرگز به بازار خرده‌فروشی نرسید. ریچارد لیون از پارک اولین ماوس نوری را در سال ۱۹۸۱ ساخت.

داشتن رابط point-and-click هنگامی که نمی‌توانید اشاره و کلیک کنید، بی‌فایده است. پارک مجبور بود پیشگام بسیاری از محیط‌های گرافیکی باشد که ما اکنون در اختیار داریم؛ این شرکت کارهای زیادی در این زمینه انجام داده است. رابط کاربری گرافیکی اولیه این گروه دارای آیکون‌، منوی بازشو، چک باکس و پنجره‌هایی بود که یکدیگر را همپوشانی می‌کردند و با ماوس کنترل می‌شدند. این امر راه را برای برخی از نرم‌افزارهای ابتکاری، از جمله بسیاری از اولین اپلیکیشن‌های WYSIWYG باز کرد.

در میان آن اپ‌های جدید، Bravo اولین پردازنده کلمه WYSIWYG بود که MS Word را پایه‌گذاری کرد. پارک همچنین اولین ویرایشگر مدار یکپارچه WYSIWYG، ویرایشگر گرافیکی بردار Sil، ویرایشگر bitmap Markup (یک برنامه رنگ‌آمیزی) و همچنین زبان‌های برنامه‌نویسی مانند Interlisp ،InterPress و Smalltalk را توسعه داده است؛ مورد دوم بعدها C++ ،Objective C ،CLOS، جاوا و موارد دیگر را تحت تأثیر قرار داد. در اواخر دهه ۷۰، شرکت پارک فناوری‌های زبانی را برای بررسی سینتکس ابداع و یکی از اولین بازی‌های چندنفره تحت شبکه را ایجاد کرد که Alto Trek نام داشت.

اولین نمونه چاپگر لیزری که توسط گری استارک ودر در مرکز تحقیقاتی وبستر زیراکس در سال ۱۹۶۹ اختراع شد، با اصلاح دستگاه کپی ژروگرافی ساخته شده بود. از نظر فنی این دستگاه درست قبل از تأسیس پارک متولد شد، استارک ودر چند سال بعد با تیم پالو آلتو همکاری کرد تا طرح اصلی خود را اصلاح کند. اولین نمونه تجاری این محصول در سال ۱۹۷۵ معرفی شد (IBM 3800)؛ اما سال ۱۹۸۱ بود که بازار، اولین چاپگر لیزری مخصوص دفاتر (زیراکس استار ۸۰۱۰) ‌را دریافت کرد.

HP 71lb LaserJet در سال ۱۹۸۴ وارد بازار اصلی شد و سرعت بالای چاپ خود را به رخ کشید. شرکت‌های رقیب از جمله آی‌بی‌ام، اپل و دیگران شروع به ساخت محصولاتی برای دنبال کردن موفقیت این چاپگر کردند؛ اما حتی پیاده‌سازی طراحی اولیه «مصرف‌کننده» با استانداردهای مدرن فوق‌العاده گران بود. LaserJet به قیمت ۳۵۰۰ دلار (معادل تقریباً ۸۵۰۰ دلار امروز) فروخته شد. چاپ لیزری تبدیل به یک تجارت چند میلیارد دلاری برای زیراکس شد و به‌راحتی تمام پروژه‌های دیگر آن را تأمین کرد.

بسیاری از فناوری‌های فوق در رایانه آزمایشی آلتو پارک وجود داشت؛ اما این سیستم برای زمان اولیه در نظر گرفته نشده بود و بیشتر در دهه ۷۰ به‌صورت داخلی استفاده می‌شد. آلتو در سال ۱۹۸۱، هنگامی که زیراکس اولین ایستگاه کاری اداری خود را که با عنوان «زیراکس استار» یا سیستم اطلاعات زیراکس ۸۰۱۰ شناخته‌ می‌شد برپا کرد، بسیار تغییر کرد و تجاری‌تر شد. این شرکت قصد داشت چشم‌انداز «دفتر آینده» زیراکس را به واقعیت بدل کند؛ به همین دلیل سرویس‌های جدید آن به‌عنوان بخشی از یک «سیستم اداری شخصی» کامل که شامل ورک‌استیشن‌های دیگر و سرورهای فایل/چاپ بودند، به بازار عرضه شدند.

زیراکس استار به قیمت ۱۶ هزار دلار فروخته شد؛ اما دفتر کل زیراکس بیش از ۵۰ هزار دلار هزینه داشت و نه‌تنها گران، بلکه یک سیستم کاملاً بسته بود؛ به این معنی که تمام سخت‌افزار و نرم‌افزار باید توسط زیراکس ساخته می‌شد. تنها حدود ۲۵ هزار دستگاه فروخته شد و بسیاری زیراکس استار را یک شکست تجاری می‌دانند. دیگران استدلال می‌کنند که این سرویس از زمان خود جلوتر بوده و برای همین جامعه آن را درک نکرده است. چند سال بعد، اپل مکینتاش را عرضه کرد که مفاهیم زیادی را از پارک وام گرفته بود و اولین رایانه تجاری مجهز به رابط کاربری گرافیکی/ماوس محسوب می‌شود.

نمونه اولیه پارک تب در سال ۱۹۹۱ ساخته شد و ابعاد آن ۱۱ در ۱۹ اینچ بود، پنج پوند وزن داشت، دارای پردازنده موتورولا، ۴ مگابایت رم، رابط قلم، صفحه‌کلید و میکروفون یکپارچه بود. هپارک تب از فناوری ارتباطات نزدیک به میدان NFC که امروزه به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، پشتیبانی می‌کرد. یک دستگاه مشابه نیز به نام پارک تب وجود داشت که درواقع رایانه‌ای به اندازه کف دست بود و به محققان اجازه می‌داد از اینترنت استفاده کنند، ایمیل بخوانند، آب‌و‌هوا را بررسی کنند و به بسیاری دیگر از عملکردهای اصلی گوشی دسترسی داشته باشند.

با توجه به سال‌های زیادی که این شرکت برای بهبود دنیای فناوری تلاش کرده است، راهی وجود ندارد که بتوانیم تمام دستاوردهای آن را لیست کنیم. در ادامه چند مورد دیگر از موفقیت‌های این شرکت را نوشته‌ایم:

• سیلیکون بی‌شکل (در فناوری‌های مختلف، از جمله صفحه پشتی LCD استفاده می‌شود.)
• فناوری لیزری با قدرت بالا که ستون فقرات شبکه مخابراتی ما است.
• کرم رایانه‌ای (ایجادشده هنگام آزمایش محاسبات توزیع‌شده)
• فناوری‌های ذخیره‌سازی غیر قابل پاک شدن مغناطیسی-نوری
• یک سیستم کدگذاری ۱۶ بیتی که منجر به ISO/IEC 10646 و استاندارد یونیکد می‌شود.
• LambdaMOO، یکی از قدیمی‌ترین محیط‌های وب چندکاربره در زمان واقعی
• پروتکل‌های IPv6 و HTTP-NG که نحوه عملکرد اینترنت را کنترل و تعریف می‌کنند

پارک ممکن است هرگز به یک شرکت بزرگ تبدیل نشود؛ اما نمی‌توان انکار کرد که دهه‌ها نیروی محرکه‌ای در صنعت محاسبات بوده است. هنگامی که این شرکت در ابتدا تأسیس شد، گروه تحقیقاتی وظیفه طراحی «دفتر آینده» را بر عهده داشت و از هر نظر، این مأموریت و موارد دیگر به انجام رسیده‌اند.

این بخش در سال ۲۰۰۲ منحل شد؛ اما همچنان زیرمجموعه مستقل زیراکس باقی مانده است. بسیاری از کارکنان سابق پارک شرکت‌های خود را تشکیل داده‌اند، از جمله ادوبی، 3Com (خریداری‌شده توسط HP در سال ۲۰۱۰) و Spectra Diode. سه‌ تن از محققان برجسته پارک برنده جایزه تورینگ شده‌اند که نوبل دنیای محاسبات محسوب می‌شود.

پارک همچنان با فناوری‌های پیشرفته، از هوش مصنوعی (AI) و همکاری انسان و ماشین گرفته، تا اینترنت اشیا، تولید دیجیتال و محل کار دیجیتال سروکار دارد.