اتوماسیون شغل‌های اداری و خدماتی را نیز تهدید می‌کند
ترکیب عناصری همچون اتوماسیون و جهانیشدن (Globotics) به دوره‌ای می‌انجامد که درنتیجه‌ی آن، ساختارشکنی‌های متعددی در دنیای کسب‌وکار رخ خواهد داد و نیروی انسانی با سرعت سریعی جایگزین فناوری‌های جدید شوند؛ سرعتی که شاید در تاریخ بی‌سابقه باشد. ریچارد بالدوین، استاد اقتصاد بین‌الملل در ژنو و سردبیر وب‌سایت VoxEU، کتاب جدیدی به‌نام The Globatics Upheaval دارد که در آن جهانیشدن و روباتیک و آینده‌ی فضای کاری را بررسی و نقد می‌کند.
بالدوین اعتقاد دارد همان‌طورکه کارگران خطوط تولید در کارخانه‌ها به‌مرور شغل خود را به فناوری‌های اتوماسیون واگذار کردند، کارمندان دفتری و خدماتی نیز امروزه آن تهدید را حس می‌کنند. اخیرا او در برنامه‌ای رادیویی حضور یافت و از مسائل اتوماسیون و نیز روش‌های آمادگی نیروی انسانی برای بقا در آن دوران صحبت کرد. درادامه، خلاصه‌ای از مصاحبه با این استاد دانشگاه را می‌خوانیم.
اتوماسیون، ابتدا کارگران تولیدی را تهدید کرد. آیا تهدید کارمندان دفتری و دیگر بخش‌های نیروی انسانی اجتناب‌ناپذیر نبود؟
بالدوین: تصور می‌کنم با روندی طبیعی روبه‌رو هستیم؛ اما ترجیح می‌دهم بیشتر روی فناوری آن تمرکز کنم. آنچه باعث تهدید شغل‌های دفتری و خدماتی می‌شود، رشد بسیار عالی فناوری‌های دیجیتال است. آن پیشرفت‌ها برای افراد شاغل در فضاهای دفتری هم مهم هستند؛ چراکه مستقیما با اطلاعات سروکار دارند. به‌طور کلی، شما اطلاعات را در بخش‌های مختلف جابه‌جا و آن را پردازش می‌کنید. فناوری دیجیتال فرایندها را به‌صورتی عالی تغییر داد تا در فواصل دورهم به‌خوبی وظایف را انجام دهید. درنتیجه‌ی همین پیشرفت‌ها، افراد می‌توانند از خانه یا حتی از کشورهایی دیگر با حقوق‌های کمتر وظایف خود را انجام دهند.
مزیت اصلی فناوری‌های موجود برای کارفرمایان آن است که استخدام افراد و انجام وظایف کنونی را می‌توانند با هزینه‌ی یک‌دهم هزینه‌ی کنونی انجام دهند. آزادکاران بین‌المللی یا نیروی کار انعطاف‌پذیر کنونی عموما در کشورهای درحال‌توسعه هستند. دراین‌میان، تنها مشکل تفاوت منطقه‌های زمانی است که موجب می‌شود افراد در هر منطقه، بیشتر با کارفرمایان نزدیک به‌خود کار کنند.
نرخ رشد یکی از مسائلی است که به‌طور کلی به آن اشاره می‌کنید. بسیاری از افراد دوره‌ی کوتاه ۱۰ ساله و یادآوری رکود قبلی را مثال می‌زنند؛ اما شما اعتقاد دارید دوران کنونی شبیه به ۱۹۷۰ و کاهش رشد در آن زمان است.
بالدوین: در دهه‌ی ۱۹۷۰، تقریبا در همه‌ی اقتصادهای پیشرفته سرعت رشد به نصف کاهش یافت. به‌عنوان مثال، نرخ رشد آمریکا از ۳ تا ۴ درصد به ۱ تا ۲ درصد رسید. ژاپن از ۶ تا ۸ درصد رشد به ۲ تا ۴ درصد سقوط کرد و کشورهای مشابه نیز چنان وضعیتی داشتند. البته، هیچ‌کس دلیل قطعی آن کاهش را نمی‌داند. در همان سال‌ها، استخدام نیروی انسانی در صنعت تولید آمریکا به‌اوج رسید؛ ولی ازآن‌به‌بعد، روند کاهش شروع شد.
در دهه‌ی ۱۹۷۰، با ظهور اتوماسیون تولید نرخ رشد کاهش یافت
در آن دهه، بازوهای روباتیکی را شاهد بودیم که به‌مرور جایگزین نیروی انسانی می‌شدند. نکتهی مهم آن سال‌ها، اختراع تراشه‌های کامپیوتری بود. مهندسان می‌توانستند کامپیوتر را در بازویی وارد کنند تا بتواند وظایف دست‌های انسان‌ها را انجام دهد. همان فناوری به‌مرور با اتوماسیون، شغل‌ها را از بین برد.
شما تهدید ازدست‌رفتن شغل را بیشتر در چه حوزه‌هایی پیش‌بینی می‌کنید؟
بالدوین: در کتابم به شغل‌های خدماتی و حرفه‌ای و عواقب جهانیشدن یا حداقل کارمندان و کارگران دورکار اشاره می‌کنم. برای درک اولیه‌ی چنان تهدید‌هایی، می‌توانید به همکاران و محل کار خود نگاه کنید و افراد دورکار را تشخیص دهید. چه بخش‌هایی از چه شغل‌هایی را می‌توان بدون حضور واقعی در دفترکار انجام داد؟ آن‌ها همان شغل‌هایی هستند که زودتر از همه از بین می‌روند. فراموش نکنید منظور کل شغل نیست؛ بلکه وظایف خاصی در هر شغل مدنظر است.
به‌عنوان مثال، تراکتور را در نظر بگیرید. آن ماشین طبیعت شغل کشاورزان را تغییر داد و به آن معنی بود که کشاورزان کمتری برای انجام کارها نیاز خواهیم داشت؛ اما آن ابزار اشتغال کشاورزان را از بین نبرد. وقتی افراد شاغل در صنعت حسابداری یا IT را بررسی می‌کنید، برخی از وظایف آن‌ها را می‌توان با فرایندهای اتوماسیون با سرعت بیشتری انجام داد. بسیاری از تیم‌ها نیروهای دورکار دارند. آن‌ها همان‌هایی هستند که زودتر از همه حذف خواهند شد.
شما در کتاب خود می‌گویید روندهای کنونی نه‌تنها اقتصاد، بلکه سیاست را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. چگونه؟
بالدوین: منظور من این نیست که حتما انقلابی بزرگ یا تغییراتی اساسی رخ خواهد داد؛ بلکه می‌گویم چنان رخدادی دورازذهن نخواهد بود. به‌عنوان مثال، تخمین اینکه چه تعداد شغل از بین خواهد رفت، در ابتدا ترسناک و خطرناک محسوب می‌شود؛ اما به‌مرور امری عادی و منطقی خواهد شد. به‌بیانِ‌دیگر، ما فقط داریم آن آینده‌ی پیچیده را با حدس و گمان پیش‌بینی می‌کنیم.
جایگزینی آتی با سرعت بیشتری رخ خواهد داد
نکتهی مهم آن است که جایگزینی شغل‌ها، احتمالا با سرعت بیشتری رخ خواهد داد. درنتیجه‌ی آن، همین نیروهای حرفه‌ای و کارمندهای دفتری با کارگرانی متحد خواهند شد که به‌‌دلیل تهدیدهای اقتصادهای دیگر (همچون چین) و اتوماسیون ضربه خوردند. درنتیجه، احتمال انقلاب و شورش شبیه افزایش می‌‌یابد؛ درست شبیه آنچه در فرانسه جلیقه‌‌زردها رقم زدند. شورش احتمالی این‌چنینی با سرعت و ابعاد بزرگ‌تری رخ خواهد داد. من نگران چنین آینده‌ای هستم.
آمازون یکی از کارفرمایان بزرگ و گسترد‌ه‌‌ی جهان است. آیا در آن شرکت هم کارگران جایگزین خواهند شد؟
آمازون نمونه‌ی جذابی محسوب می‌شود. آن‌ها به‌صورت کلی در کسب‌وکاری تقریبا قدیمی، یعنی سفارش و تحویل آنلاین فعالیت می‌کنند. بخش بزرگی از آن خصوصیت‌های فیزیکی دارد و البته، آن‌ها از هوش مصنوعی به‌اندازه‌ی بسیار زیادی استفاده کرده‌اند تا مشتریان و موارد دیگر را بهتر شناسایی کنند. کارگران آن‌ها در بخش انبارداری، درمعرض جایگزینی هستند. آن شغل‌ها مانند کارهای کارخانه‌ای هستند و جایگزینی در آن‌ها آن‌چنان ساختارشکنی جدیدی محسوب نمی‌شود. هدف اصلی من از کتاب و صحبت‌ها کارمندانی هستند که در دفاتر کار می‌کنند که ازآن‌میان، می‌توان به تلفنچی‌ها و افراد مشابه اشاره کرد.
به‌عنوان مثال، اگر بخواهم تعرفه‌ی تماسی سیم‌کارت خود را در اپراتورم در کشور سوئیس تغییر دهم، به‌‌آن‌ها ایمیل ارسال می‌کنم. در آن سو، فردی ایمیل من را باز و جزئیات را مطالعه می‌کند. سپس، با مراجعه به مرکزداده‌ی مشخصی تعرفه را تغییر می‌دهد.
مثال بالا، تا گذشته‌ی بسیار نزدیک انجام می‌شد؛ اما اکنون کامپیوترها توانایی مطالعه و درک نیاز من را دارند و به‌نوعی فرایندها را به‌صورت اتوماسیونی تغییر داده‌اند. درواقع، کارگران دیجیتالی امروز آن وظایف را انجام می‌دهند. کامپیوتر ایمیل را بازمی‌کند، آن را می‌خواند، نیاز من را درک و درنهایت تغییرات را در تعرفه لحاظ می‌کند. تمام آن فرایند بدون نیاز به انسان‌ها و با سرعت چندین‌برابری انجام می‌شود. چنین جایگزینی‌هایی منظور اصلی من هستند که با سرعت سریعی هم رخ می‌دهند.
دیدگاه شما چیست؟ کدام دسته از افراد شاغل باید نگران ازدست‌دادن کار خود براثر اتوماسیون دیجیتال باشند؟