پیوستن ژاپن به مسابقه جدید فتح ماه؛ کاوشگر قمری اسلیم با موفقیت پرتاب شد

تنها دو هفته پس از تاریخ‌سازی هند با فضاپیمای چاندرایان ۳، ژاپن با ماموریتی جدید قصد دارد به پنجمین کشوری تبدیل شود که فرود نرم موفقیت‌آمیز روی سطح ماه انجام می‌دهد. بامداد امروز پنجشنبه در ساعت ۰۳:۱۲ به وقت ایران، موشک ژاپنی H-2A از مرکز فضایی تانگاشیما پرتاب شد و دو محموله به نام‌های SLIM و XRISM را به فضا فرستاد. این مأموریت پس از تأخیری تقریبا ۱۰ روزه به‌دلیل شرایط نامساعد هوا انجام شد.

هردو فضاپیما طبق برنامه به ترتیب کمتر از یک ساعت پس از برخاست در مدار رها شدند و به سمت مقصدهای متفاوتی در کیهان حرکت کردند. اگر همه چیز به خوبی پیش برود، اسلیم تا چند ماه دیگر تلاش خواهد کرد تا اولین فرود نرم ژاپن روی ماه را انجام دهد. این فرود بسیار دقیق، می‌تواند مسیر را برای موفقیت‌های بلندپروازانه‌تر در زمینه‌ی کاوش ماه در آینده هموار کند.

اسلیم (مخفف سطح‌نشین هوشمند برای بررسی ماه)، فضاپیمای ماه‌نشینی کوچک با طول فقط ۲٫۴، ارتفاع ۲٫۷ و عرض ۱٫۷ متر است. این کاوشگر قمری درهنگام پرتاب برفراز موشک ۷۰۰ کیلوگرم وزن داشت؛ اما تقریبا ۷۰ درصد این وزن را ماده پیشران تشکیل می‌دهد.

اسلیم مسیری طولانی، پرپیچ‌وخم و بهینه از نظر مصرف سوخت را می‌پیماید و درنهایت سه تا چهار ماه دیگر به مدار ماه خواهد رسید. سپس به‌مدت یک ماه دیگر مشغول بررسی سطح ماه خواهد بود و سرانجام درون دهانه‌ی شیولی که عارضه‌ای برخوردی با قطر ۳۰۰ متر در عرض ۱۳ درجه جنوبی ماه است، فرود خواهد آمد.

سامانه‌های بینایی در بسیاری از فضاپیماهای ماه‌نشین محدود هستند؛‌ زیرا تراشه‌های کامپیوتری مقاوم‌شده برای فعالیت در فضا فقط حدود یک‌صدم تراشه‌های پیشرفته‌ی مورد استفاده در زمین قدرت دارند. درنتیجه جاکسا (آژانس کاوش‌های هوافضای ژاپن)، برای مأموریت اسلیم الگوریتم‌هایی را به‌منظور پردازش تصویر ابداع کرد که می‌توانند روی تراشه‌های فضایی کندتر، به‌سرعت اجرا شوند. هنگام نزدیک‌شدن ماه‌نشین ژاپنی به فرود، یک دوربین به هدایت فضاپیما به سمت سطح ماه کمک می‌کند و رادار و لیزر، ارتفاع و سرعت نزول را اندازه می‌گیرند.

به‌گفته‌ی مقام‌های جاکسا، موفقیت اسلیم به انسان‌ها امکان می‌دهد تا در آینده نه در مکان‌هایی که راحت است، بلکه در هر جایی که می‌خواهند فرود بیایند. مثلا ماه‌نشین‌های آتی با سامانه ناوبری دقیق‌تر، می‌توانند به‌طور مستقیم در دهانه‌های حاوی آب یخ‌زده در نزدیکی قطب جنوب ماه بنشینند.

اسلیم همچنین دو مینی‌کاوشگر را حمل می‌کند که پس از فرود روی سطح ماه مستقر خواهند شد. این دو فضاپیمای کوچک به تیم مأموریت کمک می‌کنند تا بر وضعیت ماه‌نشین بزرگ‌تر نظارت کنند، از محل فرود عکس می‌گیرند و سامانه‌ی ارتباطی مستقلی برای ارتباط مستقیم با زمین ارائه می‌دهند.

اسلیم اولین ماه‌نشین ساخت جاکسا محسوب نمی‌شود. فضاپیمای اوموتناشی یکی از ۱۰ کیوب‌ستی بود که آبان سال گذشته به‌عنوان بخشی از ماموریت آرتمیس ۱ ناسا، به‌همراه فضاپیمای اوراین پرتاب شد. هرچند آرتمیس ۱ با موفقیت همراه بود، اوموتناشی شکست خورد و اپراتورها نتوانستند به‌موقع برای فرود روی ماه، با این کاوشگر کوچک ارتباط برقرار کنند.

فرود نرم اسلیم موفقیتی تاریخی را برای ژاپن رقم خواهد زد. تاکنون فقط چهار کشور اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده، چین و هند به باشگاه فاتحان ماه وارد شده‌اند. هند همین تازگی با نشاندن فضاپیمای چاندرایان ۳ در نزدیکی قطب جنوب ماه، به چهارمین کشور فرودآمده روی سطح قمری تبدیل شد.

ماه‌نشین اسلیم هرچند فضاپیمایی هیجان‌انگیز است، صرفا محموله‌ی دوم پرتاب امروز محسوب می‌شود. تلسکوپ پرتو ایکس کریسم، محموله‌ی اصلی است که در مدار نزدیک زمین، در ارتفاع تقریبا ۵۶۰ کیلومتری از سطح زمین مستقر خواهد شد. این تلسکوپ درواقع بازسازی مأموریتی به نام هیتومی است که ژاپن در سال ۲۰۱۶ پرتاب کرد؛ اما چند هفته بعد ارتباط خود را با آن از دست داد.

کریسم (مخفف مأموریت تصویربرداری و طیف‌سنجی پرتو ایکس)، محصول مشترک جاکسا، ناسا و آژانس فضایی اروپا است و همان‌طور که از نامش برمی‌آید، تلسکوپی برای مطالعه‌ی اجرام پرانرژی و محیط‌های بیگانه‌ای است که تابش پرتو ایکس از خود ساطع می‌کنند. برخلاف دیگر طول موج‌های نور، پرتوهای ایکس کیهانی را صرفاً می‌توان از فراز جو زمین مطالعه کرد.

کریسم تنها تلسکوپ پرتو ایکس نخواهد بود که آسمان‌ها را از مدار زمین مطالعه می‌کند. رصدخانه پرتو ایکس چاندرا ناسا و فضاپیمای ایکس‌ام‌ام-نیوتون از آژانس فضایی اروپا که هردو در سال ۱۹۹۹ پرتاب شدند، به‌همراه فضاپیمای نیوستار ناسا که در سال ۲۰۱۲ در فضا قرار گرفت، ازجمله دیگر تلسکوپ‌هایی هستند که جهان را در پرتو ایکس رصد می‌کنند.