یافته هیجان‌انگیز مدارگرد امید: کوچک‌ترین قمر مریخ احتمالا آن چیزی نیست که به نظر می‌آید

دیموس، کوچک‌ترین قمر از بین دو قمر مریخ، ممکن است دراصل تکه‌ای از سیاره‌ی مادر خود باشد. این نتیجه‌ای است که دانشمندان امارات متحده عربی به لطف داده‌های مدارگرد مریخی امید بدان رسیده‌اند. امید که به‌عنوان نخستین فضاپیمای میان‌سیاره‌ای امارات در فوریه ۲۰۲۱ به مدار مریخ وارد شد، به‌تازگی بهترین تصاویر ثبت‌شده تاکنون از دیموس را گرفته است.

حسا المتروشی، دانشمند ارشد ماموریت امید در مرکز فضایی محمد بن راشد در دبی به‌نقل از نیویورک تایمز می‌گوید اماراتی‌ها پروضوح‌ترین تصاویر ثبت‌شده تاکنون را از کوچک‌ترین قمر مریخ به‌دست آورده‌اند.

مریخ صاحب دو قمر با شکل نامنظم است که هیچ‌کدام اندازه‌ی چندان بزرگی ندارند. فوبوس به‌عنوان بزرگترین قمر در پهن‌ترین قسمت خود تقریبا ۲۷ کیلومتر قطر دارد و در ارتفاع نزدیک به ۶ هزار کیلومتری به دور سیاره سرخ می‌چرخد. دیموس در بزرگ‌ترین سمت خود، فقط ۱۴ کیلومتر قطر دارد و از ارتفاع تقریبا ۲۴ هزار کیلومتری، هر ۳۰ ساعت یک‌بار مدارش به دور مریخ را کامل می‌کند.

اندازه‌ی کوچک و ابعاد عجیب و غریب قمرهای مریخ این فرضیه را مطرح کرده است که آن‌ها احتمالا سیارک‌هایی هستند که از مدت‌ها پیش در دام گرانش سیاره افتاده‌اند. بااین‌حال پژوهشگرانی که مشغول تجزیه‌وتحلیل داده‌های ثبت‌شده به‌وسیله‌ی مدارگرد امید هستند، این سناریو را رد می‌کنند.

مدارگرد امید در وهله‌ی اول برای مطالعه‌ی جو مریخ درنظر گرفته شده بود؛ اما فضاپیما در سال ۲۰۲۳ با افزایش دامنه‌ی فعالیت خود، مجموعه‌ای از پروازهای نزدیک را از کنار دیموس انجام داده است. امید در ماه مارس تا ارتفاع حدود ۹۶ کیلومتری به سطح مینی‌قمر مریخ نزدیک شد؛ رکوردی که تاکنون فقط مدارگرد وایکینگ ۲ ناسا موفق به شکستن آن شده است. فضاپیمای ناسا در سال ۱۹۷۷ به فاصله‌ی تقریبا ۳۰ کیلومتری از سطح دیموس رسید؛ اما ابزارها و دوربین‌هایش در مقایسه با امید بسیار ابتدایی‌تر بودند.

سه ابزار علمی امید با بررسی ترکیب دیموس توانستند دریابند که این قمر از نظر مقدار کربن و مواد آلی موجود بیش از آنکه به سیارک‌های نوع D (طبقه‌ای از سیارک‌ها که پیش‌تر به‌عنوان منشاء قمر پیشنهاد شده بود) شبیه باشد، با مریخ، سیاره‌ی مادر خود همسان است. المتروشی می‌گوید: «دیموس بیشتر به مریخ شبیه است تا یک سیارک. بااین‌حال، چگونگی تشکیل این قمر هنوز مشخص نیست.»

مدارگرد امید همچنین نخستین نماها از سمت پنهان دیموس را ثبت کرده؛ نیمه‌ای از قمر که مانند سمت ناپیدای ماه از روی زمین، همواره پشت به مریخ است. پژوهشگران هنوز تفاوت بین سمت پیدا و پنهان دیموس را تجزیه‌وتحلیل نکرده‌اند.

امید ماموریت خود را تا سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد داد و دیموس را درطول سال جاری در کنار مریخ زیر نظر خواهد گرفت. در اواخر دهه‌ی ۲۰۲۰، ماموریتی ژاپنی به نام اکتشاف قمرهای مریخی یا به اختصار MMX، اقمار مریخ را مطالعه و تلاش خواهد کرد تا نمونه‌هایی از فوبوس را به زمین آورد. این نمونه‌ها سرانجام می‌توانند منشاء قمرها را مشخص کنند.

فضاپیمای بعدی که امارات قصد دارد بسازد، در سال ۲۰۲۸ به سمت کمربند سیارکی پرتاب خواهد شد. موفقیت مدارگرد امید می‌تواند نویدبخش دستیابی به دانش هیجان‌انگیز بیشتر در سال‌های پیش‌رو باشد. المتروشی عملکرد امید را بسیار فراتر از انتظار اماراتی‌ها می‌داند.