در سال ۲۰۲۳ چه انتظاری از دنیای نجوم و فضا داشته باشیم؟

در آینده‌ی نزدیک، به‌سختی می‌توانیم انتظار داشته باشیم که سالی به شکوه ۲۰۲۲ را دوباره در دنیای نجوم و فضا مشاهده کنیم. سال گذشته‌ی میلادی، ناسا با صحنه‌های کیهانی ثبت‌شده با تلسکوپ فضایی جیمز وب، جهان را شگفت‌زده کرد، مأموریت دارت سیارکی دوردست را در مداری جدید قرار داد، آرتمیس ۱ زمینه را برای بازگشت انسان به ماه فراهم کرد، چین ساخت ایستگاه فضایی جدیدش در مدار نزدیک زمین را به‌پایان برد، اسپیس‌ایکس ۶۱ موشک را در مدت ۱۲ ماه به فضا فرستاد و تهاجم روسیه به اوکراین جایگاه این کشور را به‌عنوان قدرتی فضایی متزلزل کرد.

هرچند فهرست رویدادهای هیجان‌انگیز فضایی ۲۰۲۲ بلندبالا است، سال جدید میلادی آن‌قدرها کم‌فروغ نخواهد بود و قطعاً روی سکوهای پرتاب و سطح ماه و آسمان قدری هیجان را مشاهده خواهیم کرد. در‌ادامه با زومیت همراه باشید تا با برخی از رویدادهای مهمی آشنا شوید که انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳ در عرصه‌ی نجوم و فضا رخ دهند.

ناسا موشک غول‌پیکر اسپیس لانچ سیستم (SLS) را برای نخستین‌بار در سال ۲۰۲۲ از روی زمین بلند کرد. این پرتابگر درحالی‌که فضاپیمای آرتمیس ۱ را به‌سمت ماه می‌فرستاد، آسمان شب‌هنگام فلوریدا را با جریانی خیره‌کننده از شعله‌هایش روشن کرد.

اکنون در سال جدید تمام توجه علاقه‌مندان به پرتاب‌های فضایی به اسپیس‌ایکس معطوف شده است. این شرکت مشغول ساخت موشک نسل بعدی خود به نام استارشیپ است؛ فضاپیمایی که در رساندن فضانوردان ناسا به سطح ماه در مأموریت آرتمیس ۳، نقش اساسی را ایفا خواهد کرد.

پس از آنکه اداره‌ی هوانوردی فدرال آمریکا بررسی زیست‌محیطی محل ساخت استارشیپ را به‌پایان برد، اسپیس‌ایکس اجازه یافت تا درصورت رعایت برخی الزامات، پرواز آزمایشی بدون‌ سرنشین موشک جدیدش را از تگزاس جنوبی انجام دهد.

استارشیپ برای پرواز در سال ۲۰۲۲ آماده نشد و اسپیس‌ایکس هنوز تاریخ نخستین پرتاب آن در سال جاری را اعلام نکرده است. بااین‌حال، آزمایش‌های منظم زمینی تجهیزات استارشیپ نشان می‌دهد که احتمالاً سرانجام امسال بلندشدن موشک عظیم اسپیس‌ایکس از روی زمین را مشاهده خواهیم کرد.

موشک‌های متعدد دیگری ممکن است برای نخستین‌بار در سال ۲۰۲۳ پرواز کنند. ازجمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ولکان قنطورس از ائتلاف پرتاب و راه‌اندازی (ULA) اشاره کرد؛ پرتابگری که درنهایت جایگزین اتلس ۵، یکی از موشک‌های مهم آمریکایی در دو دهه‌ی گذشته، خواهد شد. ولکان از موتور BE-4 ساخت بلو ارجین، شرکت فضایی متعلق به جف بزوس است، استفاده می‌کند. این موتور در نیوگلن، موشک ساخت خود بلو ارجین نیز به‌کار خواهد رفت؛ موشکی که ممکن است اواخر امسال پروازی آزمایش دهد.

انتظار می‌رود شماری از شرکت‌های خصوصی آمریکایی مانند رلتیویتی اسپیس و ABL موشک‌های جدیدی در سال ۲۰۲۳ آزمایش کنند. موشک‌سازان غیرآمریکایی نیز ازجمله صنایع سنگین میتسوبیشی با آزمایش موشک اچ۳ ژاپن در ماه فوریه و آریان‌اسپیس با پرواز آزمایشی موشک اروپایی آریان ۶، ممکن است به جمع آن‌ها پیوندند.

دست‌کم یک فرود روی ماه در سال ۲۰۲۳ تضمین‌شده است. در ماه آذر، شرکت ژاپنی آی‌اسپیس مأموریت M1 را برفراز موشک فالکون ۹ اسپیس‌ایکس به‌سمت ماه پرتاب کرد. فضاپیمای این مأموریت مسیری آهسته و کم‌مصرف را می‌پیماید و قرار است در ماه فروردین به مقصد برسد. در آن زمان فضاپیما ماه‌نوردی ساخت امارات متحده‌ی عربی و رباتی ساخت آژانس کاوش‌های هوافضای ژاپن (جاکسا) و چندین محموله‌ی دیگر را روی سطح ماه مستقر خواهد کرد.

امسال ممکن است پنج فرود قمری دیگر انجام شود. ناسا دو شرکت خصوصی را برای حمل محموله به سطح ماه استخدام کرده است. این شرکت‌ها با نام‌های اینتوئتیو ماشینز و استروباتیک تکنولوژی در سال ۲۰۲۲ با تأخیر مواجه شدند؛ اما احتمالاً در ماه‌های آینده سفرشان به ماه را آغاز خواهند کرد.

در سال ۲۰۲۳، سه مأموریت دولتی به مقصد ماه نیز ممکن است به جمع مأموریت‌های قمری یادشده پیوندند. مأموریت چاندریان ۳ هند که سال گذشته به‌تعویق افتاد، در سال ۲۰۲۳ می‌تواند آماده‌ی پرتاب شود. همچنین، مأموریتی ژاپنی به نام «سطح‌نشین هوشمند برای بررسی ماه» یا به اختصار اسلیم، قصد دارد فناوری‌های فرود قمری این کشور را بیازماید. درنهایت، مأموریت لونا ۲۵ روسیه که سپتامبر گذشته به‌تأخیر افتاد، ممکن است امسال با تلاش روسکاسموس از روی زمین برخیزد.

تلسکوپ جیمز وب با نمایش چشم‌اندازهای خیره‌کننده‌ی جدید از کیهان اخترشناسان و علاقه‌مندان به نجوم را شگفت‌زده کرده است. بااین‌حال، در سال جدید ممکن است با مجموعه‌ای از رصدخانه‌های مداری، دید تازه‌ی دیگری از جهان به‌دست آوریم.

مهم‌ترین تلسکوپ فضایی سال ۲۰۲۳ احتمالاً شان‌تیان خواهد بود؛ فضاپیمایی چینی که به نسخه‌ای پیچیده‌تر از تلسکوپ فضایی هابل شباهت دارد و اواخر امسال پرتاب خواهد شد. تلسکوپ فضایی چینی‌ها از مداری به دور زمین در نزدیکی ایستگاه فضایی تیان‌گونگ، جهان را در طول موج‌های مرئی و فرابنفش نظاره خواهد کرد.

مأموریتی به‌رهبری ژاپن به نام کریسمس (XRISM) نیز احتمالاً اوایل امسال پرتاب خواهد شد. این فضاپیمای ژاپنی از طیف‌سنجی پرتو ایکس برای مطالعه‌ی ابرهای پلاسما استفاده خواهد کرد تا بتواند به دانشی تازه درباره‌ی ترکیب کیهان دست یابد.

علاوه‌براین، تلسکوپ فضایی اروپایی به نام اقلیدس که به‌دنبال تهاجم روسیه به اوکراین بلیت موشک روسی سایوز را از دست داد، احتمالاً برفراز موشک اسپیس‌ایکس پرتاب خواهد شد. اقلیدس انرژی تاریک و ماده تاریک جهان را مطالعه خواهد کرد.

امسال فضاپیمایی جدید با هدف تبدیل‌شدن به نخستین ماهواره‌ای که تاکنون به دور قمر جهانی دیگر گردش کرده است، رهسپار مشتری خواهد شد. کاوشگر قمرهای یخی مشتری یا به‌اختصار JUICE که متعلق به آژانس فضایی اروپا است، احتمالاً در ۱۶ فروردین برفراز موشک آریان ۵ به‌سمت منظومه مشتری پرتاب خواهد شد.

وقتی فضاپیما در سال ۲۰۳۱ به مشتری برسد، انجام ۳۵ پرواز گذری را از کنار سه قمر این غول گازی به‌ نام‌های کالیستو و اروپا و گانیمد آغاز خواهد کرد؛ جهان‌هایی که به‌باور دانشمندان اقیانوس‌های زیرسطحی در آن‌ها وجود دارد. در سال ۲۰۳۴، جوس گردش به دور گانیمد، بزرگ‌ترین قمر منظومه‌ی شمسی را آغاز خواهد کرد.

شرکت راکت‌لب، ارائه‌دهنده‌ی کوچک خدمات پرتاب در نیوزیلند، در سال جدید به خورشید نزدیک خواهد شد. هدف راکت‌لب این است که از موشک الکترون خود برای ارسال فضاپیمایی کاوشگر به زهره استفاده کند. ماهواره‌ی فوتون این شرکت تلاش خواهد کرد تا کاوشگر کوچک ساخت پژوهشگران مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست (ام‌آی‌تی) را در جوً زهره رها کند.

سپس، کاوشگر پیش از آنکه روی سطح زهره سقوط کند، چند دقیقه فرصت خواهد داشت تا جوّ سمّی این سیاره را به‌طور‌مختصر مطالعه کند. این مأموریت برای پرتاب در ماه می (اردیبهشت یا خرداد) برنامه‌ریزی شده است؛ اما ازآن‌جا‌که راکت‌لب مأموریت‌های سایر مشتریانش را در اولویت قرار داده، انتظار می‌رود با تأخیر مواجه شود.

در سال ۲۰۲۳، شاهد دو خورشیدگرفتگی خواهیم بود. کسوف کامل در ۲۰ آوریل (۳۱ فروردین) عمدتاً در نیم‌کره‌ی جنوبی رؤیت‌پذیر خواهد بود و ماه خورشید را فقط در مناطق دورافتاده‌ی استرالیا و اندونزی محو خواهد کرد. در آن زمان، قایق‌سواری در بخش‌هایی از اقیانوس‌های هند و آرام برای علاقه‌مندان به نجوم لذتی دوچندان خواهد داشت.

خورشیدگرفتگی بعدی در ۱۴ اکتبر (۲۲ مهر)، رویدادی هیجان‌انگیز برای آمریکایی‌ها خواهد بود. در آن زمان، ساکنان آمریکای‌شمالی می‌توانند شاهد خورشیدگرفتگی حلقوی در آسمان باشند. خورشیدگرفتگی‌هایی از این نوع گاهی‌ اوقات کسوف‌های «حلقه آتش» نیز نامیده می‌شوند؛ زیرا ماه از زمین بسیار دور است و نمی‌تواند خورشید را به‌طورکامل مسدود کند؛ اما وقتی به منطقه‌ی تمامیت برسد، اثری حلقه‌مانند به‌وجود می‌آورد.

اگر می‌خواهید درباره‌ی رویدادهای نجومی هر ماه با جزئیات بسیار بیشتر بدانید، می‌توانید ابتدای هر‌ماه مجموعه‌مقاله‌های راهنمای رصد آسمان شب زومیت را مطالعه کنید.