دانشمندان پیغامی جدید برای فرازمینی‌ها طراحی کرده‌اند

اولین پرسشی که در تلاش برای کشف وجود حیات هوشمند فرازمینی به‌وجود می‌آید، این است: چگونه با آن‌ها ارتباط برقرار کنیم؟ با نزدیک‌شدن به پنجاهمین سالگرد پیام آرسیبو (۱۹۷۴) که اولین تلاش بشر برای ارسال پیام قابل‌درک برای حیات هوشمند فرازمینی بود، اهمیت این پرسش بیش‌ازپیش آشکار می‌شود.

پیشرفت در فناوری‌های ارتباط از راه دور نشان داده‌ است بخش زیادی از ستاره‌های کهکشان راه شیری میزبان سیاره هستند. بسیاری از این سیاره‌ها ممکن است از آب مایع سطحی برخوردار باشند که یکی از پیش‌نیازهای ضروری حیاتی شناخته‌شده است. شاید دست‌کم یکی از این میلیاردها سیاره، میزبان تمدن هوشمندی باشد که بخواهد با دیگران ارتباط برقرار کند.

اوایل ماه مارس، تیمی از پژوهشگران به هدایت جاناتان جیانگ از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، مقاله‌ای منتشر کردند که جزئیات طراحی پیامی جدید برای گیرنده‌های فرازمینی را شرح داده بود. این رساله‌ی ۱۳ صفحه‌ای به مفهومی به نام «فانوس دریایی کهکشان» اشاره می‌کند که معرفی پایه‌ای بر ریاضیات و شیمی و زیست‌شناسی است و به‌شدت بر طراحی پیام آرسیبو و دیگر تلاش‌های گذشته برای برقراری ارتباط با فرازمینی‌ها تأکید می‌کند.

پژوهشگران بهترین زمان سال را برای ارسال پیام در نظر گرفتند و حلقه‌ای متراکم از ستاره‌های نزدیک به مرکز کهکشان را به‌عنوان مقصد امیدبخش خود انتخاب کردند. از همه مهم‌تر، انتقال پیام شامل آدرس بازگشتی است که به شنوندگان فرازمینی کمک می‌کند موقعیت ما در کهکشان را شناسایی و احتمالاً بتوانند گفت‌وگویی میان‌ستاره‌ای را آغاز کنند. جیانگ می‌گوید:

انگیزه‌ی طراحی این پیغام انتقال حداکثر اطلاعات درباره‌ی جامعه و گونه‌های انسانی در پیامی با کمترین حجم ممکن است. با‌‌توجه‌‌‌به پیشرفت‌های فناوری دیجیتال، می‌توانیم بهتر از پیام آرسیبو در سال ۱۹۷۴ عمل کنیم.

هر پیغام میان‌ستاره‌ای باید بر دو پرسش بنیادی تأکید کند: ۱. چه بگوید؛ ۲. چگونه بگوید. تقریباً تمام پیغام‌هایی که انسان تاکنون به فضا ارسال کرده است، درس بنیادی علمی و ریاضی در خود دارند؛ دو موضوعی که به‌صورت پیش‌فرض بین ما و فرازمینی‌ها مشترک هستند. اگر تمدنی فرازمینی بتواند تلسکوپ رادیویی برای دریافت پیغام بسازد، حداقل با مبانی بنیادی فیزیک آشنا است.

پرسش دیگر این است که چگونه این مفاهیم را به‌شکل رمزی تبدیل کنیم. زبان‌های انسانی به‌دلایل واضح قابل‌مخابره نیستند؛ اما می‌توان به‌جای آن‌ها از سیستم‌های عددی استفاده کرد. گرچه مفهوم اعداد تقریباً جهانی هستند، می‌توان به‌شیوه‌ای دلخواه اعداد را نمایش داد. به‌همین‌دلیل، بسیاری از تلاش‌ها، از جمله «فانوس دریایی کهکشان» به‌دنبال طراحی نامه‌ای به‌شکل تصویر بیتی (Bitmap) هستند که در آن کد دودویی به عکسی دارای پیکسل تبدیل می‌شود.

نمونه‌ای از پیام جدیدی که قرار است به فرازمینی‌های احتمالی در کهکشان ارسال شود.

فلسفه‌ی طراحی تصویر بیتی برای برقراری ارتباط میان‌ستاره‌ای به پیغام آرسیبو بازمی‌گردد و روشی منطقی است؛ زیرا به‌نظر می‌رسد فرازمینی‌های هوشمند بتوانند ماهیت خاموش و روشن یا حاضر و غایب دوتایی را درک کنند؛ اما این روش هم بدون نقص نیست.

وقتی فرانک دریک، دانشمند پیشتاز جست‌وجوی هوش فرازمینی (SETI)، نمونه‌ای اولیه از پیغام آرسیبو را طراح کرد، آن را ازطریق پست برای تعدادی از همکاران خود، ازجمله برندگان جایزه‌ی نوبل ارسال کرد. بااین‌حال، هیچ‌کدام از آن‌ها نتوانستند محتوای پیغام را درک کنند و تنها یکی از آن‌ها متوجه شد معنی دوتایی‌ها یک تصویر تصویر بیتی است؛ درنتیجه اگر حتی باهوش‌ترین انسان‌ها از درک و رمزنگاری چنین پیغامی عاجز باشند، به‌نظر بعید می‌رسد که فرازمینی‌ها بتوانند آن را درک کنند.

علاوه‌بر‌این، حتی مشخص نیست موجودات فرازمینی در‌صورت دریافت پیغام بتوانند تصاویر آن را ببینند. داگلاس وکوش، رئیس METI (پیام‌رسانی به هوش فرازمینی)، سازمانی غیرانتفاعی فعال درزمینه‌ی پژوهش درباره‌ی شیوه‌های برقراری ارتباط با دیگر شکل‌های حیات، دراین‌باره می‌گوید:

یکی از نکات مهم بینایی گونه‌ها است؛ زیرا بینایی چند مرتبه به‌صورت مستقل روی زمین به‌تکامل رسیده است. درنتیجه، ممکن است تکامل آن برای گونه‌ها نیز متفاوت باشد. بااین‌حال، اگر آن‌ها بتوانند ببینند‌، مفاهیم زیادی درباره‌ی شیوه‌ی نمایش اشیاء وجود دارد. پس آیا باید تصاویر را حذف کرد؟ قطعاً خیر. در‌واقع، نباید این‌طور فرض کرد که ارائه‌هایمان مفهوم هستند.

نمونه‌ای از پیغامی جدید که قرار است به فرازمینی‌های هوشمند احتمالی در کهکشان ارسال شود.

واکوش و همکارانش در سال ۲۰۱۷ اولین پیام میان‌ستاره‌ای حاوی اطلاعات علمی خود را به ستاره‌ای در مجاورت زمین ارسال کردند. این پیام به‌صورت دودویی رمزنگاری شد؛ اما از نمایش تصویر بیتی برای طراحی آن اجتناب شده بود.

جیانگ و همکاران او مسیر دیگری را در پیش گرفتند و بخش زیادی از طراحی خود را روی تماس کیهانی ۲۰۰۳ از تلسکوپ یِوپاتوریا در اوکراین قرار دادند. این پیغام حامل الفبای سفارشی تصویر بیتی است که فیزیکدانانی به نام ایوان دوتیل و استفان دوماس به‌عنوان زبانی فرازمینی ایجاد کردند و دربرابر خطاهای ارسال هم مقاوم است.

پس از ارسال اولیه‌ی یک عدد اول برای تشخیص پیام در قالب مصنوعی، پیغام جیانگ از الفبای فرازمینی یکسانی برای معرفی سیستم عددی پایه‌ی ۱۰ و ریاضیات پایه استفاده می‌کند. بر همین اساس، این پیام حامل گذار اتم هیدروژن برای توصیف زمان و نشانه‌گذاری زمان ارسال از زمین است و عناصر رایج جدول تناوبی را معرفی و ساختار و مواد شیمیایی DNA را توصیف می‌کند.

صفحات آخر احتمالاً بیشترین جذابیت را برای فرازمینی‌ها دارند؛ اما احتمال درک شدنشان اندک است. این صفحات عبارت‌اند از: طرحی از بدن مرد و زن، نقشه‌ای از سطح زمین، نمودار منظومه‌ی شمسی، فرکانس رادیویی که فرازمینی‌ها باید برای پاسخ‌گویی به پیغام استفاده کنند و مختصات منظومه‌ی شمسی در کهکشان دربرابر موقعیت خوشه‌های ستاره‌ای کروی. این خوشه‌ها گروه‌های فشرده و پایداری شامل هزاران ستاره‌ هستند که احتمالاً فرازمینی‌های سراسر کهکشان آن‌ها را می‌شناسند. جیانگ می‌افزاید:

موقعیت بیش از ۵۰ خوشه‌ی ستاره‌ای کروی را می‌دانیم. در‌صورتی‌که تمدن گیرنده پیشرفته باشد، قطعاً با اخترفیزیک آشنایی دارد و موقعیت خوشه‌های کروی را به‌خوبی می‌شناسد؛ درنتیجه می‌توانیم از این اطلاعات به‌عنوان مختصاتی برای نمایش موقعیت خود در منظومه‌ی شمسی استفاده کنیم.

جیانگ و همکارانش ارسال پیغام از آرایه‌ی تلسکوپی آلن در کالیفرنیای‌شمالی یا رادیوتلسکوپ FAST در چین را پیشنهاد دادند. به‌دلیل خرابی تلسکوپ آرسیبو در پورتوریکو، دو تلسکوپ یادشده تنها راه پژوهشگران SETI برای مخابره‌ی پیغام هستند. البته فعلاً هر دو تلسکوپ تنها می‌توانند پیام‌ها بشنوند و نمی‌توانند آن‌ها را مخابره کنند. جیانگ تأکید می‌کند قرار‌دادن تجهیزات موردنیاز ارسال پیغام روی تلسکوپ ساده نیست اما انجامش امکان‌پذیر است. وی معتقد است با ادامه‌ی بحث با پژوهشگران FAST این امکان فراهم خواهد شد.

نمونه‌ی پیغام جدید که قرار است به فرازمینی‌های هوشمند در کهکشان ارسال شود.

اگر جیانگ و همکارانش فرصت ارسال پیغامشان را داشته باشند، طبق محاسبات بهترین زمان برای انجام این کار بین ماه مارس تا ماه اکتبر است؛ یعنی وقتی که زمین در زاویه‌ی ۹۰ درجه بین خورشید و مقصد آن‌ها در مرکز کهکشان قرار دارد. بدین‌ترتیب، احتمال گم‌نشدن پیام در نویز پس‌زمینه‌ی خورشید به‌حداکثر می‌رسد؛ اما پرسش اساسی‌تر این است: اصلاً باید چنین پیامی را ارسال کرد یا خیر؟

ارسال پیام به فرازمینی‌ها همیشه موضوع بحث داغی در میان انجمن SETI بوده است؛ چراکه این جامعه بر گوش‌دادن به ارسال‌های فرازمینی متمرکز است، نه ارسال پیام. منتقدان SETI فعال این کار را در بهترین حالت اتلاف وقت و در بدترین حالت قماری خطرناک می‌دانند. میلیاردها هدف برای ارسال پیام وجود دارد و احتمال ارسال پیام به سیاره‌ی صحیح در زمان مناسب به‌طور ناامید‌کننده‌ای ناچیز است.‌

علاوه‌بر‌این، هیچ ایده‌ای از گیرندگان پیام نداریم. اگر آدرس ما به گونه‌هایی از فرازمینی‌ها برسد که به رژیم غذایی نخستی‌سان‌های دوپا عادت دارند، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ شری ولز جنسن، استادیار انگلیسی در دانشگاه ایالتی بولینگ گرین و کارشناس زبان‌شناسی و مسائل فرهنگی مرتبط با طراحی پیام میان‌ستاره‌ای، درباره‌ی این موضوع می‌گوید:

من با ترس حمله زندگی نمی‌کنم؛ اما افراد دیگر می‌ترسند. تنها به این دلیل که در احساس آن‌ها سهیم نیستم، نمی‌توانم نگرانی‌شان را نامربوط بدانم. همچنین، تنها به این دلیل که رسیدن به توافق جهانی بر سر ارسال شدن یا نشدن پیام دشوار است، نباید از ارسال آن دست برداشت؛ بلکه این مسئولیت ما است که با این مسئله کنار بیاییم و مردم را با خود همراه کنیم.

جیانگ درپایان می‌افزاید:

این مقاله دعوت‌نامه‌ای به تمام افراد روی زمین برای مشارکت درباره‌ی بحث بر سر ارسال این پیام است. امیدواریم با انتشار این مقاله، بتوانیم افراد را به تفکر درباره‌ی این موضوع تشویق کنیم.