۱۰ تصویر برتر تلسکوپ هابل در سال ۲۰۱۸

تلسکوپ هابل از سال ۱۹۹۰ مشغول به فعالیت است؛ این تلسکوپ فضایی در طی دوران مشاهداتی‌اش با تصاویری که هر سال از دنیای بیرون از کهکشان راه شیری فراهم کرده، دیدگاه ما را نسبت به جهانی که در آن زندگی می‌کنیم تغییر داده است. می‌توان گفت هیچ ابزار مشاهداتی نتوانسته است به اندازه‌ی هابل درس‌های مفید در مورد جهان به ما بیاموزد.

 تلسکوپ هابل این توانایی را داشته است که با کمک تلسکوپ‌های قدرتمندش خوشه‌های کهکشانی بسیار دور را شکار کند. وجود این کهکشان‌ها می‌تواند این امکان را فراهم کند که بفهمیم آیا انرژی تاریک همان ثابت کیهان‌شناسی است یا نه. در این کهکشان‌های دوردست آهنگ تشکیل ستاره بسیار بیشتر از آهنگ تشکیل ستاره در کهکشان‌هایی است که به ما نزدیک‌تر هستند. تصویر منتشر شده از  این کهکشان‌ها بسیار شگفت‌انگیز است، اما در بین تصاویر هابل در سال ۲۰۱۸، رتبه اول را از آن خود نکرده است.

در این تصویر« استوری موسگارو» را روی EVA در تلسکوپ فضایی هابل می‌بینید. در اوایل سال ۲۰۱۸ ژیروسکوپ تلسکوپ هابل دچارمشکلی شد و از کار افتاد، اما موفق شدند آنرا تعمیر  کرده و دوباره به فعالیت بازگرداند. تلسکوپ هابل حالا دوباره به دقت به رصد اجرام آسمانی مشغول است.

این تصویر عمیق‌ترین تصویری است که تاکنون  از کل جهان گرفته شده و گستره‌ی بسیار وسیعی از آسمان را شامل می‌شود. برای گرفتن این تصویر، مجموعه‌ی از امواج فروسرخ، مرئی و فرابنفش استفاده شده است. در این عکس که تنها ۱٫۳۲٬۰۰۰٫۰۰۰ اُم آسمان را در بر دارد، ۵٫۵۰۰ کهکشانِ قابل شناسایی وجود دارد. همه‌ی این کهکشان‌ها توسط تلسکوپ‌های هابل رصد شده‌اند. برخی این کهکشان‌ها به قدری از ما دور هستند که حتی اگر با سرعت نور هم به سمت آن‌ها حرکت کنید به آن‌ها نخواهید رسید. دلیل این اتفاق انبساط شتابدار جهان پیرامون ما است. این تصویر در سال ۲۰۱۳ منتشر شد و بسیار قابل توجه بود، اما هابل هنوز ناگفته‌های بسیاری به جز این تصویر دارد.

هابل هنوز هم بعد از ۲۸ سال تصاویر بسیار دیدنی، جذاب و یکتایی را برای دانشمندان به ارمغان می‌آورد. در این مقاله فهرستی از ۱۰ تصویر برتری را که هابل در سال ۲۰۱۸ منتشر کرده است، به شما معرفی می‌کنیم.

این عکس تصویر کهکشانی به نام NGC 1277 را نشان می‌دهد که به دلیل ویژگی جالبش مورد توجه است. ویژگی این کهکشان این است که اثراتی از کهکشان‌های عالم آغازین دارد چون بسیار کهنسال است. این کهکشان  از ستاره‌های پیری تشکیل شده که حدود ۱۰ میلیارد سال پیش تشکیل شده‌اند. نکته این است که این کهکشان بر خلاف کهکشان‌های نزدیک ما، دوباره ستاره سازی نداشته است. کهکشان‌هایی مانند NGC 1277 که قرمز و مُرده محسوب می‌شوند، به دلیل اینکه به سمت کهکشان‌های چگال‌تر کشیده می‌شوند، حالت گازی ندارند. در مرکز این کهکشان یک سیاهچاله بزرگ قرار دارد که بسیار جرمدارتر از سیاهچاله‌ی مرکز کهکشان راه شیری است. در مورد این کهکشان و کهکشان پرسیوس هنوز سؤالات بی جواب بسیاری وجود دارد.

یک ستاره‌ی غول پیکر که با درخشندگی ۲۰۰۰۰۰ برابر خورشید در قلب سحابی مرداب می‌درخشد. وجود نور مرئی در تصویر سمت چپ نشان‌دهنده‌ی وجود گاز و غبار و تنوع رنگی نشان‌دهنده‌ی دماهای مختلف آنهاست. از طرف دیگر در تصویر سمت چپ که با نور فرو سرخ گرفته شده است، حضور ستاره‌هایی در پشت این ستاره دیده می‌شود. این ستاره‌ها در طول موج‌هایی که هابل در دسترس دارد به‌طور دقیق قابل بررسی نیستند اما تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Web) که به‌زودی فعال می‌شود می‌تواند این ستاره‌ها را حتی از میان غبارها رصد کند.

امسال نکته‌ی جالبی را در مورد زحل یاد گرفتیم. اصطکاک دینامیکی، گرم شدگی غیر یکنواخت و بر هم کنش گرانشی زحل با ماه باعث تبخیر و واپاشی حلقه‌های زیبای زحل می‌شود. این حلقه‌ها حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش شکل گرفته‌اند و حدود ۱۰۰ میلیون سال دیگر اثری از آن‌ها نخواهد ماند. امسال هابل با دقتی که داشته توانسته علاوه بر حلقه‌ها فاصله‌هایی را که در این حلقه‌ها ایجاد شده، رصد کند.

در سال ۲۰۱۸ زمانی که مریخ در نزدیکترین حالت خود نسبت به زمین قرار داشت یک طوفان غبار فضایی رخ داد و سطح سیاره‌ی مریخ را پوشاند و در نتیجه سطح سیاره قابل دیدن نبود، مخصوصا در بخش شمالی. این اتفاق باعث یادآوری طوفان غبار سال ۲۰۰۱ شد و چنین به نظر می‌رسد که این طوفان نمی‌خواهد اجازه رصد مریخ در نزدیکترین فاصله را بدهد. در نتیجه می‌توان یکی از بزرگ‌ترین حقایق نجومی را یادآور شد: حتی وقتی به مطالعه‌ی دیگر سیاره‌ها می‌پردازیم، باز هم باید تابع وقایع هواشناسی طبیعی باشیم.

دو خوشه کهکشانی سنگین (Abell S1063 در سمت چپ و MACS J0416-2403 در سمت راست) که رنگ آبی ملایمی را نشان می‌دهند. این رنگ آبی نور میان کهکشانی نام دارد و  درمیان کهکشان‌های خوشه قرار دارد. منشأ این نور آبی ستاره‌هایی هستند که عضوی از این خوشه‌ی کهکشانی هستند اما دیگر به هیچ یک از کهکشان‌ها تعلق ندارند. این ستاره‌ها در اثر بر هم کنش‌های شدید درون خوشه‌‌ای از کهکشان‌ها جدا شده‌اند و حالا آزادانه در بین کهکشان‌ها حرکت می‌کنند. نقشه‌ی این نورهای آبی برای هر خوشه‌ی کهکشانی در واقع نمایی از توزیع جرم در خوشه‌ی مورد نظر است چون توزیع جرم متفاوت باعث نقشه‌ی توزیع متفاوت این ستاره‌ها می‌شود. بنابراین این نور آبی معیار مناسبی برای تشخیص میزان ماده‌ی تاریک در خوشه‌های کهکشانی است. از آنجا که ماده تاریک به خودی خود قابل دیدن نیست این نور آبی بسیار کمک کننده است و می‌تواند نمایش دهنده‌ی حضور آن باشد.

تصویر سمت چپ عکسی از جرم شماره ۱۰۰ مسیه است که نتیجه‌ی تصویر برداری هابل با دوربین شماره ۱ در سال ۱۹۹۰ را نشان می‌دهد. این عکس زمانی گرفته شد که برای اولین توانستند آینه‌های نصب شده در هابل را به درستی جایگذاری و مشکلات آن را حل کنند. در تصویر سمت راست آخرین تصویر جرم شماره ۱۰۰ مسیه را نشان می‌دهد که اخیراً با دوربین شماره ۳  هابل گرفته شده است. هدف از کنار هم گذاشتن این دو تصویر نشان دادن میزان پیشرفت عکس برداری هابل و افزایش وضوح تصاویر است.

هابل تصویری از سحابی شبح منتشر کرده است که در آن حالتی شبیه به یک پرده‌ی نیمه شفاف از گاز و غبار در سحابی پیدا است به طوریکه به نظر می‌رسد از یک سو به سوی دیگر کشیده شده است. این سحابی عجیب در صورت فلکی ذات الکرسی و در فاصله‌ی ۵۵۰ سال نوری از ما قرار دارد. غبار موجود در سحابی به دلیل وجود یک ستاره‌ی بسیار درخشان به نام گاما ذات الکرسی، حالت درخشنده پیدا می‌کند. این ستاره در بالای تصویر و در سمت راست مشخص است.

در این شش تصویر شش منطقه‌ای نشان داده شده‌اند که در کهکشان‌های نزدیک کهکشان ما قرار دارند و در آن‌ها تولد ستاره‌ها در حال وقوع است. تصویر این کهکشان‌ها در واقع بخشی از پروژه ی بزرگ تصویر برداری فرا کهکشانی فرابنفش توسط تلسکوپ هستند (LEGUS). این پروژه‌ی تصویر برداری جامع‌ترین رصد با طول موج فرابنفش از کهکشان‌هایی است که در آن‌ها ستاره‌ها در حال شکل گیری هستند. هدف از انجام آن این است که به ما بیاموزد ستاره‌های جوان چطور تابش می‌کنند و این تابش به چه صورت به ما می‌رسد.

کهکشان Abell 370 که در این تصویر دیده می‌شود یکی از شش کهکشان پرجرمی بود که در پروژه‌ی Hubble Frontier Fields  مورد رصد قرار گرفت. اما از آنجا که در رصد‌های بسیاری این منطقه از آسمان رصد شده است، هزاران کهکشان با فاصله‌های بسیار زیاد در این منطقه مشخص شده‌اند. در پروژه‌ی جدید هابل به عنوان هابل بوفالو (Beyond Ultra-deep Frontier Field And Legacy Observation)، از طریق مطالعه‌ی لنز‌های گرانشی می‌توانند فاصله‌ی این کهکشان‌ها را تا کهکشان راه شیری مشخص کنند. این نتیجه این امکان را به دانشمندان می‌دهد که بتوانند بفهمند کهکشان‌ها چطور شکل گرفته‌اند، تغییر یافته اند و رشد کرده‌اند.

هابل در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۸ و پس از سه هفته استراحت، به سمت یک منطقه‌ی کهکشانی که در آن شکل گیری ستاره‌ها در حال وقوع بود، نشانه رفت. این کهکشان‌ها حدود ۱۱ میلیارد سال نوری با ما فاصله داشتند. چنین مشاهداتی به ما می‌آموزد که شکل گیری ستاره‌ها در طول تاریخ کیهان به چه صورتی رخ داده است.

 نظر شما در مورد این تصاویر چیست؟