بابونه و خواص شگفت‌انگیز آن برای سلامتی؛ از آرامش روان تا بهبود عملکرد گوارش

بابونه یکی از شناخته‌شده‌ترین گیاهان دارویی است که خواص گسترده‌ای برای بدن دارد. از بهبود خواب و کاهش اضطراب گرفته تا تسکین مشکلات گوارشی و دردهای قاعدگی، خواص دمنوش بابونه برای مردان و زنان مورد توجه پژوهش‌های علمی قرار گرفته است.

خواص گل بابونه خشک‌شده که در اشکال متنوعی مانند چای و دمنوش، دم کرده و نوشیده می‌شود، همچنین در تنظیم قند خون، کاهش التهاب و افزایش آرامش روانی نیز نقش دارد. این گیاه کهن در طب سنتی ایران و جهان از جایگاهی مهم برخوردار است و مطالعات نوین نیز بسیاری از اثرات آن را تأیید می‌کنند. هرچند، مصرف بابونه نیز مانند دیگر گیاهان دارویی، باید با در‌نظر‌گرفتن شرایط فردی انجام شود.

بابونه به‌راحتی در‌دسترس قرار دارد؛ آماده‌سازی دمنوش بابونه بسیار ساده است و اصلاً زمان‌بر نیست. دمنوش یا همان چای بابونه، چای گیاهی محبوبی است که از گل‌های خشک‌شده‌ی گیاه بابونه تهیه می‌شود. چای بابونه حس دهانی سبک و طعمی گلی دارد و اغلب، پیش از خواب نوشیده می‌شود.

اگرچه نوشیدن چای بابونه به‌طور‌کلی بی‌ضرر است و بیشتر مردم می‌توانند آن را بنوشند، افرادی که به گیاهان خاصی حساسیت دارند، بهتر است از نوشیدنش اجتناب کنند. برای حفظ خواص آنتی‌اکسیدانی بابونه، در تهیه‌ی دمنوش بابونه باید گل خشک بابونه را به‌جای جوشاندن، فقط برای چند دقیقه دم‌ کرد. چای بابونه در‌مقایسه‌با چای‌های دیگر، ملایم و کمی شیرین است و بافتی ابریشمی با رایحه‌ی گُلی دارد.

بابونه یکی از گیاهان دارویی پرکاربرد در طب سنتی است که به دلیل ترکیبات فعال زیستی‌اش، توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. خواص گل بابونه از جمله اثرات آرام‌بخش، ضدالتهاب، آنتی‌اکسیدانی و کمک به بهبود گوارش، در مطالعات علمی مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است.

گیاه بابونه براساس زیستگاه، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. از انواع گل بابونه می‌توان به بابونه آلمانی، بابونه رومی، بابونه انگلیسی و بابونه مصری اشاره کرد. بابونه آلمانی، رایج‌ترین نوع چای دارویی است و طعم نرم‌تر و ملایم‌تری دارد.

گل بابونه خواص بسیاری دارد که کمتر شناخته‌شده و البته، بسیار قدرتمند هستند. بابونه به‌عنوان درمانگر طبیعی، می‌تواند دردهایی فراتر از بی‌خوابی را بهبود بخشد. بابونه با بیش از ۱۰۰ ماده‌ی فعال، منبعی غنی از انواع مختلف آنتی‌اکسیدان‌ها است و خواص ضد‌میکروبی نیز دارد.

همچنین، عصاره و روغن بابونه یکی از مواد طبیعی پرکاربرد در محصولات مراقبت از پوست و مو است. خواص علمی بابونه برای زیبایی و سلامت پوست و مو، بسیار موردتوجه محققان و برندهای آرایشی بهداشتی قرار گرفته است.

برای لذت‌بردن از مصرف بهینه و بهره‌مندی از خواص بابونه، دلایل بسیاری وجود دارد که فراتر از طعم دمنوش و اثرات تسکین‌دهنده‌ی آن هستند. براساس مطالعات علمی، بابونه به روش‌های بسیار می‌تواند به تحولاتی اساسی در روند سلامت انسان منجر شود:

• بابونه چشمه‌ای سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها است

گل بابونه حاوی مقدار زیادی از آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند فلاونوئیدها، فنل‌ها و ترپنوئیدها است. رادیکال‌های آزاد محیط و فرایند سوخت‌و‌ساز طبیعی در‌صورتی‌که توسط آنتی‌اکسیدان‌ها متعادل نشوند، می‌توانند به دی‌ان‌ای آسیب بزنند. آنتی‌اکسیدان‌ها، رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند و از آسیب رساندن آن‌ها به دی‌ان‌ای جلوگیری می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در بابونه باعث جوان‌ماندن سلول‌های بدن می‌شوند و از قلب، مغز و سایر اندام‌های حیاتی در برابر بیماری‌های مزمن محافظت می‌کنند.

همچنین، برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم دمنوش بابونه ممکن است با کاهش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی مرتبط باشد. این اثر نیز ممکن است به‌دلیل خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی بابونه باشد.

• خواص دمنوش بابونه در کاهش اضطراب و تسکین اعصاب

بابونه دارای اثر آرام‌بخشی ملایمی‌ست و می‌تواند در کاهش اضطراب و تسکین اعصاب در مواجهه با استرس، بسیار مفید باشد. در مطالعه‌ای روی ۵۷ شرکت‌کننده‌ی مبتلا به افسردگی و اضطراب، ثابت شد که مصرف ۲۲۰ میلی‌گرم از گیاه بابونه به شکل کپسول در یک روز، علائم افسردگی و اضطراب را به‌طور چشمگیری بهبود می‌بخشد.

• خواص دمنوش بابونه برای بهبود خواب

کیفیت خواب، یعنی مدت زمانی که برای به‌خواب‌رفتن صرف می‌کنید (این زمان در حالت ایده‌آل کمتر از ۲۰ دقیقه است) و مدت زمانی که در خواب هستید. مشکلاتی از جمله افسردگی و اضطراب، کیفیت خواب راحت را با مشکل جدی مواجه می‌کنند. البته، حتی اگر از بی‌خوابی رنج نمی‌برید، مصرف بابونه باعث می‌شود که خواب شبانه راحت‌تر و باکیفیت‌تری را تجربه کنید.

یکی از شناخته‌شده‌ترین خواص دمنوش بابونه، تأثیر آن در کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب است. ترکیب آپیژنین، نوعی فلاونوئید موجود در گل بابونه، به گیرنده‌های GABA در مغز متصل می‌شود و اثری مشابه داروهای آرام‌بخش، البته با شدت کمتر، ایجاد می‌کند. بررسی‌های بالینی روی افراد مبتلا به اضطراب عمومی، نشان داده است که مصرف دمنوش بابونه می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. همچنین، در برخی مطالعات، استفاده‌ی منظم از چای بابونه در بهبود کیفیت خواب، به‌ویژه در نومادران، مؤثر بوده است.

• خواص گل بابونه بر التهاب و دردهای خفیف

از خواص گل بابونه، می‌توان به خاصیت ضدالتهابی اشاره کرد. بر اساس یافته‌های منتشرشده در نشریه اسپاندیدوس، بابونه به گیرنده‌هایی متصل می‌شود که التهاب را در بدن کاهش داده و تنظیم می‌کنند. در طب سنتی نیز از گل بابونه برای ساختن مرهم پوستی و درمان بیماری‌های التهابی، مانند راش و اگزما، استفاده می‌شود.

خواص روغن بابونه و عصاره‌ی گل آن در کاهش التهاب نیز در پژوهش‌های متعددی به اثبات رسیده است. این گیاه به‌ویژه در تسکین التهابات پوستی یا تحریک‌های جزئی، کاربرد دارد. همچنین برخی شواهد نشان می‌دهد که دمنوش یا مکمل بابونه می‌تواند در کاهش درد قاعدگی مؤثر باشد؛ موضوعی که به‌ویژه در بررسی‌های انجام‌شده در میان زنان جوان مشاهده شده است. بنابراین، خواص بابونه در تسکین دردهای التهابی رحم نیز کاربردی است.

• خواص بابونه برای بهبود عملکرد گوارش

در طب سنتی، بابونه به عنوان دارویی طبیعی برای اسهال تجویز می‌شود و یافته‌های علمی نیز اثربخشی آن را تایید می‌کنند. خواص چای بابونه در تسکین مشکلات گوارشی، از جمله نفخ، سوءهاضمه و اسپاسم‌های معده و روده، از دیرباز مورد توجه بوده است. مطالعات آزمایشگاهی و بالینی نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در بابونه می‌توانند به کاهش انقباض عضلات صاف دستگاه گوارش کمک کنند و علائم آزاردهنده‌ای مانند اسهال را کاهش دهند.

• خواص چای بابونه برای برطرف‌سازی نفخ

خواص چای بابونه در تسکین مشکلات گوارشی، از جمله نفخ، سوءهاضمه و اسپاسم‌های معده و روده، از دیرباز مورد توجه بوده است. مطالعات آزمایشگاهی و بالینی نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در بابونه می‌توانند به کاهش انقباض عضلات صاف دستگاه گوارش کمک کرده و علائم آزاردهنده را کاهش دهند.

نوشیدن یک یا دو فنجان چای بابونه می‌تواند به کاهش علائم ناراحتی‌های گوارشی کمک کند؛ به همین دلیل است که بابونه اغلب در ترکیبات داروهای گیاهی برای درمان سندرم روده تحریک‌پذیر گنجانده می‌شود. اگر گاهی دچار معده درد می‌شوید یا با بیماری‌های گوارشی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنید، بابونه می‌تواند مفید باشد. از بابونه برای تسکین قولنج در نوزادان نیز استفاده می‌شود.

• اثرات آنتی‌اکسیدانی چای بابونه و تنظیم قند خون

در مطالعاتی روی بیماران دیابت نوع ۲، مشاهده شد که مصرف چای بابونه به‌طور منظم، ممکن است باعث کاهش خفیف در سطح قند خون شود. همچنین، خواص بابونه به‌دلیل وجود ترکیباتی مانند آپیژنین و لوتئولین، از نظر آنتی‌اکسیدانی مورد توجه قرار گرفته‌اند. این ترکیبات می‌توانند به کاهش استرس اکسیداتیو در بدن کمک کنند، هرچند این اثرات مکمل درمان‌های اصلی هستند و نباید به‌تنهایی به آن‌ها اتکا کرد.

بر اساس یافته‌ها، نوشیدن سه فنجان چای بابونه در روز باعث کاهش سطح قند خون در عرض هشت هفته می‌شود. نوشیدن چای بابونه به همراه وعده‌های غذایی می‌تواند از افراد سالم نیز در برابر افزایش قند خون و خطر ابتلا به بیماری‌های سوخت‌و‌سازی مانند دیابت، محافظت کند.

• خواص روغن بابونه برای سلامت پوست

از خواص روغن بابونه، می‌توان به سلامت پوست اشاره کرد. روغن بابونه ممکن است در بهبود زخم‌ها و کاهش التهاب‌های پوستی مؤثر باشد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که استفاده‌ی موضعی از روغن بابونه می‌تواند به تسریع فرآیند بهبود زخم کمک کند.​

روغن بابونه در مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که می‌تواند فعالیت ویروس‌هایی مانند هرپس سیمپلکس را نیز کاهش دهد. بر اساس یافته‌های پژوهش، روغن بابونه توانست تا ۹۹٫۹ درصد از فعالیت ویروس را کاهش دهد.

• خواص بابونه برای سلامت مو

استفاده از عصاره‌ی بابونه در شامپو یا روغن‌های مو، می‌تواند به تسکین پوست سر تحریک‌شده و کاهش خارش یا شوره کمک کند، به‌ویژه در افرادی که پوست سر خشک و حساس دارند. بابونه به‌ویژه برای موهای روشن، مانند بلوند یا قهوه‌ای، درخشندگی طبیعی ایجاد می‌کند و در طب سنتی نیز گاهی برای روشن‌کردن ملایم مو بدون مواد شیمیایی قوی، از گیاه بابونه استفاده می‌شود. روغن بابونه می‌تواند به‌عنوان نرم‌کننده‌ی طبیعی، موها را خوش‌حالت‌تر و از گره‌خوردن مو نیز جلوگیری کند.

خواص بابونه برای زنان، عمدتاً در دو حوزه‌ی تسکین دردهای سندرم پیش از قاعدگی، دردهای دوره‌ی قاعدگی و بهبود کیفیت خواب مورد بررسی قرار گرفته است. نوشیدن دمنوش بابونه می‌تواند به کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی، مانند درد و نوسانات خلقی کمک کند. افزون‌بر‌این، برخی شواهد علمی از خواص بابونه برای رحم​، نشان می‌دهند که نوشیدن منظم دمنوش بابونه، می‌تواند باعث کاهش دردهای ناشی از انقباض رحم شود. همچنین، به کاهش اختلالات خواب ناشی از تغییرات هورمونی نیز کمک می‌کند.

زنان به‌ویژه در دوران قاعدگی، ممکن است دچار اختلالات خواب یا اضطراب شوند. مصرف دمنوش بابونه در این دوره می‌تواند نقش آرام‌بخش را ایفا کند. بر اساس یافته‌های علمی، مصرف روزانه ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی‌گرم بابونه در دوره‌ی قاعدگی، درد و حجم خونریزی را نیز کاهش می‌دهد. در واقع، بابونه در تسکین درد مؤثرتر از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن‌ها، عمل می‌کند. خونریزی شدید قاعدگی می‌تواند ناشی از تولید بیش از حد پروستاگلاندین‌ها باشد، بابونه با متعادل‌سازی تولید پروستاگلاندین در بدن، خونریزی و درد ناشی از انقباض رحم را کاهش می‌دهد.

یکی دیگر از خواص بابونه برای رحم، کاهش التهاب‌های رحمی یا عفونت‌های جزئی است. بابونه به دلیل خاصیت ضدالتهابی، ممکن است به کاهش التهاب و عفونت‌های جزئی رحم کمک کند. برخی منابع طب سنتی نیز از آن به عنوان گیاهی مفید برای تقویت رحم یاد کرده‌اند، اگرچه تأیید علمی این ادعاها هنوز نیازمند پژوهش‌های دقیق‌تری است.

در‌حالی‌که بیشتر مطالعات درباره‌ی تأثیر بابونه بر سلامت زنان متمرکز بوده‌اند، برخی تحقیقات اولیه نشان داده‌اند که خواص بابونه برای مردان نیز بسیار چشمگیر است؛ خاصیت‌هایی از جمله بهبود کیفیت خواب، کاهش استرس و کمک به تنظیم قند خون. این اثرات می‌توانند به‌ویژه برای مردانی که با اضطراب یا بی‌خوابی مزمن مواجه هستند، مفید باشند.

علاوه‌بر‌این، در پژوهش‌های علمی مشخص شده است که فلاونوئیدهای موجود در بابونه، دارای اثرات ضدالتهابی هستند. این خاصیت بابونه می‌تواند به بازیابی سریع‌تر عضلات پس از ورزش یا فعالیت بدنی کمک کند، به‌ویژه برای مردانی که ورزشکار هستند یا سبک زندگی فعالی دارند.

برخی مطالعات اولیه نیز نشان داده‌اند که ترکیبات آنتی‌اکسیدانی بابونه، ممکن است با کاهش التهاب مزمن، به سلامت عمومی پروستات کمک کنند. هرچند، این موضوع نیز به بررسی بیشتری نیاز دارد.

• تداخلات دارویی: بابونه ممکن است با برخی داروها، مانند داروهای رقیق‌کننده خون تداخل داشته باشد.​
• واکنش‌های آلرژیک: افرادی که به گیاهان خانواده‌ی کاسنیان (مانند گل داوودی یا گل آفتابگردان) حساسیت دارند، ممکن است به بابونه نیز حساسیت نشان دهند.​
• مصرف در دوران بارداری و شیردهی: اطلاعات کافی در مورد ایمنی مصرف بابونه در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد؛ بنابراین، بهتر است پیش از مصرف با پزشک مشورت شود.​

بابونه، گیاهی دارای کاربردهای متنوع در حوزه‌ی سلامت است که به‌صورت دمنوش و چای، عصاره، پودر یا روغن استفاده می‌شود. در حالی‌که بسیاری از خواص بابونه در مطالعات علمی بررسی و تأیید شده‌، همچنان استفاده از آن باید با در‌نظر‌گرفتن شرایط فردی و مشورت با پزشک انجام شود. به‌ویژه، در صورت مصرف داروهای خاص، وجود بیماری‌های زمینه‌ای و یا حساسیت‌های فردی، پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.

در نهایت، با توجه به فواید و خواص گسترده‌ی بابونه، این گل یکی از پرکاربردترین داروهای طبیعی برای نگهداری در خانه است.