پژوهشگران ارتباط آدنوویروس را با موارد ناشناخته هپاتیت کودکان بررسی می‌کنند

ماه‌ها است دانشمندان در سراسر جهان درحال بررسی موارد شدید و ناشناخته هپاتیت یا التهاب کبد هستند که در کودکانی بروز کرده بود که قبلا سالم بودند.

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، از ماه اکتبر حداقل ۹۲۰ مورد احتمالی در ۳۳ کشور شناسایی شده است. حدود ۵ درصد از موارد به پیوند کبد نیاز پیدا کردند و ۱۸ مورد مرگ گزارش شده است. تاکنون توضیح دقیقی برای این موارد پیدا نشده است.

بخش قابل‌توجهی از موارد هپاتیت در کودکان همیشه بدون توضیح باقی می‌ماند. هنوز اتفاق‌نظری در‌این‌باره که آیا واقعاً چنین مواردی شایع‌تر شده است یا نه، وجود ندارد و مشخص نیست که آیا مواردی که اخیراً گزارش شد، بخشی از پدیده پزشکی جدیدی هستند یا علت پشت‌صحنه‌ی مشترکی دارند. اما بررسی‌ دقیق‌تر این موارد سرنخ‌هایی در این زمینه ارائه می‌کند.

تصویری از آدنوویروس که به کمک میکروسکوپ الکترونی عبوری تهیه شده است. آدنوویروس‌ها که معمولاً موجب علائم شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفلوانزا می‌شوند، به‌طور معمول در کودکان سالم با التهاب کبد در ارتباط نیستند.

دو مطالعه جدید که اخیراً در مجله‌ی New England Journal of Medicine منتشر شد، گزارش می‌دهند که در ماه‌های اخیر، دو مرکز پزشکی (یکی در بیرمنگام ایالت آلاباما در ایالات متحده و دیگری در بیرمنگام انگلستان) شاهد افزایش در تعداد کودکان مبتلا به هپاتیت حاد با علت ناشناخته بوده‌اند. این پژوهش‌ها همچنین شواهد غیرمستقیم بیشتری را ارائه می‌دهد که آدنوویروس ۴۱ که اغلب موجب علائم گوارشی می‌شود، ممکن است در این موارد نقش داشته باشد.

در هر دو مطالعه، عفونت‌های آدنوویروس در حدود ۹۰ درصد از کودکان مورد آزمایش تشخیص داده شد و سطوح ویروس در خون کودکانی که دچار نارسایی حاد کبدی شده بودند یا به پیوند نیاز پیدا کرده بودند، بالاتر از سطوح ویروس در خون کودکان مبتلا به موارد خفیف‌تر بود. دکتر هلنا گوتیرز سانچز، مدیر پزشکی برنامه پیوند کبد کودکان در دانشگاه آلاباما در بیرمنگام و یکی از نویسندگان مقاله‌های جدید، می‌گوید: «فکر می‌کنم آدنوویروس می‌تواند نقش داشته باشد. به‌نظر می‌رسد که این سیگنال مشترکی نه فقط در گروه مورد مطالعه ما، بلکه در سراسر جهان باشد.»

اما شواهد موجود قطعی نیستند. علاوه‌بر‌این، هیچ‌یک از مطالعات شواهد روشنی مبنی‌بر وجود ویروس مذکور در سلول‌های کبد کودکان مبتلا پیدا نکردند. این امر نشان می‌دهد ارتباط احتمالی بین عفونت‌های آدنوویروس و هپاتیت ممکن است مستقیم نباشد.

هپاتیت علت‌های مختلفی دارد ازجمله برخی داروها و شرایط پزشکی، سموم، مصرف زیاد الکل و ویروس‌های هپاتیت A تا E.

آدنوویروس‌ها، خانواده‌ای از ویروس‌ها که معمولاً موجب علائمی شبیه علائم سرماخوردگی و آنفلوانزا می‌شوند، معمولاً در کودکانی که دچار بیماری خاصی نیستند، با التهاب کبد در ارتباط نیستند. اما پزشکان در بسیاری از موارد اخیر ازجمله در گروهی از کودکان در آلاباما (اولین خوشه موارد که در ایالات متحده گزارش شد)، عفونت‌های آدنوویروس را شناسایی کرده‌اند.

یکی از مقاله‌های جدید جزئیات بیشتری را دررابطه‌با موارد هپاتیت در بیمارستان کودکان آلاباما ارائه می‌دهد. در طول دوره پنج ماهه از اکتبر ۲۰۲۱ تا فوریه ۲۰۲۲، بیمارستان ۹ کودک مبتلا به هپاتیت حاد ناشناخته را پذیرش کرد که سه برابر کل مواردی است که در طول سال گذشته پذیرش شده بود. دکتر گوتیرز گفت: «حداقل در مرکز خود، شاهد افزایش موارد بودیم.»

نمونه خون هشت کودک از ۹ کودک ازنظر آدنوویروس مثبت بود. نمونه‌های ویروسی پنج کودک توالی‌های ژنومی خوبی را حاصل کرد که برای تجزیه‌و‌تحلیل بیشتر مناسب بود و مشخص شد همه آدنوویروس ۴۱ هستند. (طی همان دوره، بیمارستان همچنین شش کودک را پذیرش کرد که هپاتیت آن‌ها علت مشخصی داشت. از پنج مورد آزمایشی که برای آدنوویروس انجام شد، همه منفی بودند و بررسی سوابق آزمایشگاه نیز نشان داد که در آن زمان عفونت‌های آدنوویروس در جمعیت کلی بیماران بیمارستان شایع نبوده است).

در بریتانیا، بین ۱ ژانویه تا ۱۱ آوریل ۲۰۲۲، ۴۴ کودک مبتلا به هپاتیت حاد با علت ناشناخته به مرکز پیوند کبد کودکان در بیرمنگام ارجاع داده شدند. سیزده مورد بستری شدند که بیشتر از یک تا پنج بیماری است که طی دوره مشابه در سال‌های قبل بستری می‌شدند. از ۳۰ کودکی که برای آدنوویروس آزمایش شدند، نتیجه آزمایش ۲۷ کودک مثبت بود. دکتر چایارانی کلگری، متخصص کبد و یکی از نویسندگان مطالعه می‌گوید آژانس امنیت بهداشتی بریتانیا بعداً مشخص کرد که ویروس آدنوویروس ۴۱ بوده است.

زمانی که دانشمندان نمونه‌های کبد زیرمجموعه‌ای از کودکان مبتلا را تجزیه‌و‌تحلیل کردند، تصویر پیچیده‌تر شد. در آزمایش‌های آزمایشگاهی هیچ‌گونه مدرکی ازحضور پروتئین‌ها یا ذرات ویروسی در خود سلول‌های کبدی مشاهده نشد. (تست PCR، دی‌ان‌ای آدنوویروس را در نمونه‌های کبد چند کودکان پیدا کرد، اما این نمونه‌ها ممکن است شامل بافت کبد مخلوط با خون بوده باشد. بنابراین تعیین این مسئله دشوار است که مواد ژنتیکی از خون یا از کبد منشأ گرفته بودند).

به‌گفته‌ی دکتر کلگری، شاید عفونت آدنوویروس موجب پاسخ ایمنی ناهنجاری در برخی کودکان شود و این پاسخ ایمنی و نه خود ویروس است که به کبد آسیب می‌زند.

اینکه چرا برخی از بیمارستان ها شاهد افزایش موارد هستند، مشخص نیست. اگر هپاتیت همیشه پیامد نادری از عفونت‌های آدنوویروس در کودکان بوده باشد، موارد هپاتیت هنگام شیوع ویروس مذکور می‌تواند افزایش پیدا کند. دکتر کلگری خاطرنشان کرد که موارد جدید هپاتیت در بریتانیا با گزارشی از افزایش آدنوویروس در جمعیت کلی هم‌زمان بود.

به‌گفته‌ی دانشمندان، همچنین ممکن است ویروس تغییر کرده باشد یا عوامل دیگری (مانند عفونت کووید ۱۹) موجب شده باشد برخی از کودکان دربرابر عفونت آدنوویروس آسیب‌پذیرتر شوند (از موارد آزمایش‌شده، ۲۸ درصد از کودکان بریتانیایی برای ویروس کرونا مثبت بودند، درحالی‌که ۳۸ درصد برای آنتی‌بادی‌های ویروس کرونا مثبت بودند).

دکتر کارپن هنوز متقاعد نشده است که بین عفونت آدنوویروس و هپاتیت کودکان ارتباطی وجود دارد یا اینکه شیوع هریک به‌طور‌کلی درحال افزایش بوده است. اگرچه او می‌گوید به جمع‌آوری و تجزیه‌و‌تحلیل سیستماتیک داده‌ها نیاز است. دکتر کارپن گفت: «بسیار خوشحالم که پایگاه‌های ثبت داده‌ای درحال ایجاد است تا سرانجام متوجه شویم که آیا ویروس جدیدی وجود دارد که باید به آن توجه کرد. ما باید جمع‌آوری داده‌ها را ادامه دهیم و وضعیت را تحت‌نظر داشته باشیم.»