آیا دوش آب سرد مفید است؟

دوش آب سرد صبحگاهی راه ناخوشایندی برای آغاز روز است؛ اما بسیاری از افراد وسوسه شده‌اند تا این عادت را در خود ایجاد کنند، زیرا گفته می‌شود غوطه‌ور شدن در آب سرد هم ازنظر جسمی و هم ازنظر روانی با مزیت‌هایی همراه است.

دوش آب سرد اولین بار به دلایل سلامتی در اوایل قرن ۱۹ انجام شد. در آن زمان، پزشکان آن‌ را به‌منظور آرام کردن مغزهای داغ و ملتهب و ایجاد ترس و پیشگیری از رفتارهای خشونت‌بار در تیمارستان‌ها و زندان‌ها طراحی کردند.

اواسط قرن ۱۹، مردمان عصر ویکتوریا متوجه کاربردهای دیگر دوش آب شدند. برای مثال، متوجه شدند که می‌توانند از دوش آب برای شستن خود استفاده کنند و نیز دریافتند که آب گرم بهتر است؛ بنابراین دوش از ابزاری برای ایجاد حالت ناخوشایند به مدت یک ساعت و نیم، به رویه‌ی بسیار خوشایندی تبدیل شد که حدود پنج دقیقه طول می‌کشید؛ اما دوش آب سرد به خاطر مزیت‌های سلامتی آن هرگز به‌طور کامل از بین نرفت و به نظر می‌رسد در برخی جوامع دوباره در حال رواج پیدا کردن باشد.

طبق مطالعه بزرگی از هلند، احتمال مرخصی گرفتن به علت بیماری در افرادی که دوش آب سرد می‌گرفتند، نسبت به کسانی که دوش آب گرم می‌گرفتند، کمتر بود.

گروهی متشکل از بیش از سه هزار نفر به چهار دسته تقسیم شدند و از آن‌ها خواسته شد هر روز دوش آب گرم بگیرند؛ اما از یک گروه خواسته شد تا دوش آب گرم خود را با ۳۰ ثانیه آب سرد به پایان برسانند، گروه دیگر ۶۰ ثانیه و گروه آخر پس از دوش آب گرم، ۹۰ ثانیه دوش آب سرد می‌گرفتند. گروه کنترل فقط دوش آب گرم می‌گرفتند. از شرکت‌کنندگان خواسته شد این کار را به مدت یک ماه انجام بدهند (البته ۶۴ درصد از آن‌ها پس از این دوره نیز به علت علاقه، رژیم آب سرد را ادامه دادند).

پس از دوره پیگیری سه‌ماهه، گروه دوش آب سرد ۲۹ درصد کمتر مرخصی استعلاجی گزارش کردند. جالب اینکه طول مدت دوش آب سرد تأثیری روی غیبت ناشی از بیماری نداشت.

علت این موضوع که چرا آب سرد ممکن است مانع از بیمار شدن افراد شود، مشخص نیست؛ اما برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ممکن است با تقویت سیستم ایمنی در ارتباط باشد.

مطالعه‌ای از جمهوری چک نشان داد وقتی افراد جوان ورزشکار سه بار در هفته به مدت شش هفته، در آب سرد غوطه‌ور می‌شدند، سیستم ایمنی آن‌ها تا حدودی تقویت می‌شد؛ اما برای تأیید این یافته‌ها به مطالعات بیشتر و بزرگ‌تری نیاز است.

همچنین نشان داده شده است که غوطه‌ور شدن در آب سرد موجب بهبود گردش خون شود. وقتی در معرض آب سرد قرار می‌گیریم، جریان خون پوست کاهش پیدا می‌کند. وقتی آب سرد متوقف می‌شود، بدن باید خودش را گرم کند؛ بنابراین جریان خون به سطح پوست افزایش پیدا می‌کند. برخی دانشمندان تصور می‌کنند این مسئله می‌تواند گردش خون را بهبود ببخشد.

مطالعه‌ای که غوطه‌وری در آب سرد پس از ورزش را مورد بررسی قرار داده بود، نشان داد که پس از چهار هفته، جریان خون به عضلات افزایش یافت.

همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد دوش آب سرد می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. مطالعه‌ای نشان داد غوطه‌ور شدن در آب سرد دارای دمای ۱۴ درجه سانتی‌گراد، متابولیسم را ۳۵۰ درصد افزایش می‌دهد. متابولیسم فرایندی است که طی آن بدن شما آنچه می‌خورید و می‌نوشید، به انرژی تبدیل می‌کند؛ بنابراین متابولیسم بالاتر تقریبا معادل سوزاندن انرژی بیشتر در نظر گرفته می‌شود.

دوش آب سرد جدا از فواید جسمانی، می‌تواند مزیت‌هایی ازنظر سلامت روان نیز داشته باشد. برخی بر این باورند که غوطه‌وری در آب سرد به علت تحریک پاسخ جنگ یا گریز که قبلاً به آن اشاره شد، موجب افزایش هشیاری ذهنی می‌شود. در افراد مسن، نشان داده شده است که وقتی آب سرد روی صورت و گردن ریخته شود، عملکرد مغز بهبود پیدا می‌کند.

دوش آب سرد همچنین ممکن است به تسکین علائم افسردگی کمک کند. یکی از مکانیسم‌های پیشنهادی این است که به علت تراکم بالای گیرنده‌های سرما در پوست، دوش آب سرد ایمپالس‌های الکتریکی فراوانی را از طریق اعصاب محیطی به مغز می‌فرستد که ممکن است اثر ضد افسردگی داشته باشد.

شواهدی نسبتا خوبی وجود دارد که نشان می‌دهد غوطه‌وری در آب سرد یا دوش آب سرد برای سلامتی شما خوب است؛ حتی اگر علت آن هنوز کمی نامشخص است. اما قبل از اینکه در پایان حمام خود سراغ آب سرد بروید، باید بدانید که دوش آب سرد خطراتی نیز دارد. از آنجا که جریان ناگهانی آب سرد به بدن شوک وارد می‌کند، می‌تواند برای افراد مبتلا به بیماری قلبی خطرناک باشد و به بروز حمله‌ی قلبی یا بی‌نظمی ضربان قلب کمک کند.