ویروس کرونا در فضاهای بسته ازطریق هوا منتشر می‌شود؛ چرا هنوز درحال ساییدن سطوح هستیم؟

دانشمندانی که در ابتدا درمورد سطوح آلوده هشدار می‌دادند، اکنون می‌گویند ویروس عامل کووید ۱۹ عمدتا ازطریق قطرات استنشاق‌شده منتقل می‌شود و شواهد چندانی وجود ندارد که نشان دهد تمیزکاری عمیق تهدید ناشی‌از ویروس در فضاهای بسته را کاهش می‌دهد.

در فرودگاه سوت‌وکور هنک‌‌کنگ، خدمه نظافت‌کننده به‌طور مداوم چرخ‌دستی‌ها، دکمه‌های آسانسور و پیشخوان‌ها را با محلول‌های ضدمیکرب تمیز می‌کنند. در شهر نیویورک، کارگران به‌طور مداوم سطوح اتوبوس‌ها و قطارهای شهری را ضدعفونی می‌کنند. در لندن، بسیاری از کافه‌ها هزینه‌ی زیادی را صرف تمیز کردن شدید سطوح کرده‌اند. در سراسر جهان، کارگران برای مبارزه با ویروس کرونا بی‌وقفه مشغول تمیزکردن سطوح هستند.

اما دانشمندان هر روز بیش‌از‌پیش می‌گویند شواهدی وجود ندارد که نشان دهد سطوح آلوده می‌توانند ویروس را منتشر کنند. آن‌ها می‌گویند در فضاهای بسته‌ی شلوغی مانند فرودگاه‌ها، ویروس ازطریق بازدم افراد عفونی منتشر می‌شود و ویروسی که در هوا معلق است، تهدید بسیاری بزرگ‌تری است. با‌این‌حال، شستشوی دست با آب و صابون به‌مدت ۲۰ ثانیه (یا درصورت عدم دسترسی به صابون، استفاده از ضدعفونی‌کننده) هنوز برای توقف انتشار ویروس توصیه می‌شود.

کارشناسان می‌گویند تمیزکردن سطوح تأثیر چندانی روی کاهش تهدید ویروس در محیط‌های بسته ندارد و مقامات بهداشتی به‌جای این کار بر تمرکز روی بهبود تهویه و تصفیه‌ی هوا تأکید می‌کنند. دکتر کوین پی فنلی، متخصص عفونت‌های تنفسی گفت: «به‌نظر من، وقت، انرژی و هزینه‌ی زیادی برای ضدعفونی کردن سطوح هدر داده می‌شود و مهم‌تر اینکه، توجه و منابع از تمرکز روی پیشگیری از انتقال ویروس ازطریق هوا منحرف می‌شود.»

برخی کارشناسان معتقدند هنگ‌کنگ که شهری شلوغ با ۷/۵ میلیون نفر جمعیت است و سابقه‌ی طولانی درزمینه‌ی شیوع بیماری‌های عفونی دارد، مطالعه‌ای موردی درباره‌ی این نوع تمیز کردن نمایشی سطوح است که به مردم عادی حس امنیت کاذبی درمورد ویروس کرونا می‌دهد. اداره‌ی فرودگاه‌ هنگ‌کنگ از محفظه‌ی ضدعفونی‌کننده‌ی تمام بدن شبیه باجه‌ی تلفن برای اسپری کردن کارکنان فرودگاه در مناطق قرنطینه استفاده کرده است. این غرفه که به‌گفته‌ی فرودگاه اولین در جهان است و به‌صورت آزمایشی فقط روی کارکنان مورد استفاده قرار می‌گیرد، بخشی از تلاشی همه‌جانبه برای این منظور است که این تشکیلات را به محیطی امن برای همه‌ی کاربران تبدیل کند. چنین نمایش‌هایی می‌تواند موجب آسودگی خاطر عموم شود زیرا چنین نشان می‌دهد که مقامات محلی درحال مبارزه با کووید ۱۹ هستند. اما شلی میلر، کارشناس آئروسل‌ها در دانشگاه کلرادو بولدر گفت این غرفه‌ها از دیدگاه کنترل عفونت معنای عملی ندارد.

ویروس‌ها ازطریق فعالیت‌هایی مانند پاشیدن قطرات تنفسی (هنگام صحبت کردن، نفس کشیدن، فریاد زدن، سرفه، آواز خواندن و عطسه) منتشر می‌شوند. دکتر میلر گفت اسپری‌های ضدعفونی‌کننده اغلب از مواد شیمیایی سمی ساخته می‌شوند که می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی کیفیت هوای داخل و سلامت انسان را تحت‌تأثیر قرار دهند. وی گفت: «نمی‌توانم درک کنم چرا کسی باید فکر کند ضد عفونی کردن کل فرد خطر انتقال ویروس را کاهش می‌دهد.»

طیف وسیعی از بیماری‌های تنفسی ازجمله سرماخوردگی و آنفلوانزا به‌وسیله‌ی میکروب‌هایی ایجاد می‌شوند که می‌توانند از سطوح آلوده منتشر شوند. بنابراین، زمانی‌که شیوع ویروس کرونا زمستان سال گذشته از چین آغاز شد، منطقی به‌نظر می‌رسید که فرض کنیم این فومیت‌ها از ابزارهای اصلی انتقال عامل بیماری‌زا باشند (فومیت شیء بی‌جانی است که در صورت آلوده بودن به عامل بیماری، می‌تواند آن را به میزبان جدیدی منتقل کند.) به‌زودی مطالعات نشان داد که به‌نظر می‌رسد ویروس روی برخی سطوح (ازجمله پلاستیک و فولاد تا ۳ روز باقی می‌ماند (بعدا مطالعات دیگر نشان داد که احتمالا بیشتر این موارد قطعات بی‌اثر ویروس باشند که عفونی نیستند.)

در ماه جولای، مقاله‌ای در مجله پزشکی لنست استدلال کرد که برخی از دانشمندان بدون درنظر گرفتن شواهد حاصل از مطالعات گذشته درمورد خویشاوندان نزدیک ویروس کرونای جدید ازجمله ویروس SARS-CoV که عامل همه‌گیری سارس در سال ۲۰۰۲-۲۰۰۳ بود، درزمینه‌ی خطر عفونت ویروس کرونا ازطریق سطوح اغراق کرده بودند. امانوئل گلدمن، نویسنده‌ی مقاله و میکروبیولوژیست دانشگاه راتگرز گفت: «این شاهد بسیار محکمی است که نشان می‌دهد حداقل برای ویروس سارس اولی در اکثر موارد، انتقال ازطریق فومیت‌ها بسیار جزئی بود.» او با اشاره به ویروس کرونای جدید گفت: «دلیلی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم ویروس کرونای جدید یعنی SARS-CoV-2 در این نوع آزمایش‌ها رفتار چندان متفاوتی داشته باشد.»

چند روز پس از انتشار مقاله‌ی گلدمن، بیش از ۲۰۰ دانشمندان با سازمان جهانی بهداشت تماس گرفتند تا تصدیق کنند که ویروس کرونا می‌تواند ازطریق هوا در هر محیط بسته‌ای منتشر شود. سرانجام، آژانس دربرابر فشار عمومی شدید درمورد این مسئله تسلیم شد و اذغان کرد که انتقال آئروسل درون فضاهای بسته می‌تواند در مکان‌هایی مانند رستوران‌ها، کلوب‌های شبانه، دفاتر و عبادتگاه‌ها که دارای تهویه‌ی نامناسبی هستند، به شیوع منجر شود.

در ماه اکتبر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری که از ماه مه بر این موضوع تأکید می‌کرد که سطوح، روش اصلی انتشار ویروس نیستند، گفت انتقال ازطریق قطرات تنفسی عفونی روش اصلی انتشار است. اما تا آن زمان دیگر وسواسی نسبت‌به لمس هر چیزی از نرده‌های پله‌ها گرفته تا کیسه‌های خرید ایجاد شده بود. میلی شدید برای ساییدن سطوح به‌عنوان اقدام احتیاطی دربرابر کووید ۱۹ به وجود آمده بود و همان‌طور که مجله‌ی آتلانتیک می‌گوید، «تئاتر بهداشت» عمیقا ریشه گرفت.

در هنگ‌کنگ، مقامات ناوگانی از ربات‌ها را برای تمیز کردن سطوح در مراکز خرید و واگن‌های قطار اضافه کردند

از نایروبی گرفته تا میلان و سئول، نظافت‌چی‌ها با لباس‌های محافظ درحال ضدعفونی کردن اماکن عمومی بوده‌اند. این درحالی است که سازمان جهانی بهداشت هشدار داده است این مواد ممکن است بیش از آنکه مفید باشد، آسیب‌زننده باشند.

در هنگ‌کنگ جایی که ۲۹۹ نفر طی شیوع سارس اولی جان باختند، دکمه‌های آسانسورها اغلب با پلاستیک پوشانده می‌شود و سپس روزانه چندین بار تمیز می‌شود. خدمه در برخی از ساختمان‌های اداری و متروها به‌طور مکرر نرده‌های پله‌های برقی را با پارچه‌های ضدعفونی‌شده پاک می‌کنند. نظافت‌چی‌ها با استفاده از حجم بالایی از مواد ضدمیکروب اماکن عمومی را ضدعفونی کنند و ناوگانی از ربات‌ها برای تمیز کردن سطوح در واگن‌های قطارهای شهری اضافه شده‌اند.

چندین دانشمند مستقر در هنگ‌کنگ اصرار دارند که تمیزکاری عمیق ضرری ندارد و از قوانین سخت فاصله‌گیری اجتماعی و اصرار چند ماهه برای پوشیدن ماسک برای همه‌ی مردم حمایت می‌کنند. شرکت Procter & Gamble گفت فروش محصولات پاک‌کننده‌ی شخصی در سه‌ماهه‌ی منتهی به سپتامبر بیش از ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

بار کووید ۱۹ در هنگ‌کنگ (بیش از ۵۴۰۰ مورد تأییدشده و ۱۰۸ مورد مرگ) برای هر شهری نسبتا کم است. با‌این‌حال کارشناسان می‌گویند ازنظر رسیدگی به خطرات مرتبط با انتقال هواپخش در فضاهای داخلی به کندی عمل شده است. اوایل، مقامات رستوران‌های هنک‌کنگ را ملزم به نصب جداکننده‌هایی بین میزها کردند که محافظت بی‌اثر و بی‌فایده‌ای است که در مناظره‌های معاون‌های نامزدهای ریاست‌جمهوری آمریکا در اکتبر نیز از آن‌ استفاده شد.

رستوران‌های زیادی در هنگ‌کنگ دیواره‌های جداکننده‌ای بین میزها نصب کردند

اما همان‌طور که مقامات هنگ‌کنگ به‌تدریج محدودیت‌های مربوط به اجتماعات در فضاهای سرپوشیده را کاهش می‌دهند، ترس‌هایی‌ درزمینه‌ی احتمال وقوع شیوع‌های جدید در فضاهای بسته شکل گرفته است. برخی کارشناسان می‌گویند نگران این موضوع هستند که قطرات ویروس کرونا بتواند ازطریق دریچه‌های هوا در دفاتر پخش شود و از‌آن‌جایی که در این شهر روش کار از خانه رواج پیدا نکرده است و ادارات شلوغ هستند، شیوع‌های جدیدی رخ دهد. یئونگ کینگ لون، استاد مهندسی شیمی و زیست‌شناسی در دانشگاه علوم و فناوری هنگ‌کنگ گفت: «مردم‌ هنگام ناهار یا وقتی به اتاقک کار خود برمی‌گردند، ماسک خود را برمی‌دارند، زیرا آنجا را فضای خصوصی خود می‌دانند. اما به یاد داشته باشید: هوایی که در آن نفس می‌کشید، اساسا عمومی و مشترک است.»