بروز علائم عصبی در شماری از بیماران مبتلا به ویروس کرونا
برخی مطالعات گزارش می‌کنند که در بیش از یک‌سوم افراد مبتلا به کووید ۱۹، نشانه‌های عصبی دیده می‌شود. البته در اکثر موارد، کووید ۱۹ یک عفونت تنفسی است که موجب تب، درد، خستگی، گلودرد، سرفه و در موارد شدیدتر منجر به تنگی نفس و دیسترس تنفسی می‌شود. با‌این‌حال طبق گزارش‌های مختلف، کووید ۱۹ همچنین می‌تواند سلول‌های خارج از دستگاه تنفسی را نیز آلوده کرده و موجب بروز نشانه‌های مختلفی از بیماری گوارشی (اسهال و تهوع) گرفته تا آسیب قلبی و اختلالات لخته‌شدن خون شود. به‌نظر می‌رسد که باید نشانه‌های عصبی را نیز به این فهرست اضافه کنیم.
چندین مطالعه‌ی اخیر وجود نشانه‌های عصبی را در بیماران کووید ۱۹ نشان داده‌اند. برخی از این مطالعات گزارش‌های موردی هستند که در آن‌ها این نشانه‌ها در افراد مشاهده شده است. چندین گزارش بیماران مبتلا به کووید ۱۹ را توصیف کرده‌اند که دچار سندرم گیلن‌باره شده‌اند. سندرم گیلن‌باره نوعی اختلال عصبی است که در آن سیستم ایمنی دربرابر یک عفونت واکنش نشان می‌دهد و به اشتباه به سلول‌های عصبی حمله کرده و منجر به ضعف عضلانی و درنهایت فلجی می‌شود. مطالعات دیگر انسفالیت شدید (التهاب و تورم مغز) و سکته را در افراد جوان سالم دارای نشانه‌های خفیف کووید ۱۹ گزارش کرده‌اند. مطالعات بزرگ‌تر از کشورهای چین و فرانسه نیز شیوع اختلالات عصبی را در بیماران کووید ۱۹ مورد بررسی قرار داده‌اند. این مطالعات نشان داده‌اند که ۳۶ درصد از بیماران دارای نشانه‌های عصبی هستند. بسیاری از این نشانه‌ها خفیف بوده و شامل مواردی مانند سردرد یا سرگیجه می‌شد که می‌تواند براثر پاسخ ایمنی قوی ایجاد شود.
نشانه‌های خاص و شدیدتر دیگری نیز مشاهده شده است که شامل از دست دادن حس بویایی یا چشایی، ضعف عضلانی، سکته، تشنج و توهم می‌شود. این نشانه‌ها اغلب در موارد شدید بیماری دیده می‌شوند. طبق برآوردها، در ۴۶ تا ۸۴ درصد از مواد شدید، نشانه‌های عصبی مشاهده می‌شود. تغییر در هشیاری مانند اختلال جهت‌یابی، بی‌توجهی و اختلالات حرکتی نیز در موارد شدید دیده شده و به‌نظر می‌رسد پس از بهبود نیز تداوم دارند.
عبور از سد خونی‌مغزی
ویروس عامل کووید ۱۹ یعنی SARS-CoV-2 ممکن است با آلوده کردن مستقیم مغز یا درنتیجه‌ی فعال‌سازی شدید سیستم ایمنی موجب بروز اختلالات عصبی شود. مطالعات اخیر ویروس کرونا جدید را در مغز موارد کشنده‌ی کووید ۱۹ پیدا کرده‌اند. همچنین پیشنهاد شده است که عفونت نورون‌های بویایی در بینی ممکن است ویروس را قادر به عبور از مجرای تنفسی و رسیدن به مغز کند. سلول‌های مغز انسان پروتئین ACE2 را روی سطح خود بیان می‌کنند. پروتئین ACE2 در تنظیم فشار خون نقش دارد و گیرنده‌ای است که ویروس برای ورود و آلوده کردن سلول از آن استفاده می‌کند. گیرنده‌ی ACE2 همچنین روی سلول‌های بافت پوششی عروق خونی یافت می‌شود. عفونت سلول‌های پوششی ممکن است به ویروس اجازه‌ی عبور از دستگاه تنفسی و رسیدن به خون و سپس عبور از سد خونی‌مغزی و وارد شدن به مغز را بدهد. با ورود به مغز، تکثیر ویروس ممکن است موجب بروز اختلالات عصبی شود.
عفونت SARS-CoV-2 همچنین منجر به پاسخ بسیار شدید سیستم ایمنی می‌شود. این پاسخ ایمنی ممکن است مستقیما موجب بروز اختلالات عصبی به شکل سندرم گیلن‌باره شود. اما التهاب مغز ممکن است به‌طور غیرمستقیم مثلا ازطریق تورم مغز، نیز موجب آسیب عصبی شود. التهاب مغز با بیماری‌های نورودژنراتیوی مانند آلزایمر و پارکینسون همراه است (اگرچه لزوما باعث آن‌ها نمی‌شود).
ویروس SARS-CoV-2 از این نظر که یک ویروس تنفسی است که مغز را نیز آلوده می‌کند، منحصربه‌فرد نیست. ویروس‌های آنفلوانزا، سرخک و ویروس سین‌سیشیال تنفسی همه می‌توانند مغز یا سیستم عصبی مرکزی را آلوده کرده و موحب بیماری عصبی شوند. مشخص شده است ویروس‌های کرونای دیگر نیز مغز را آلوده کرده و موجب اختلالات عصبی می‌شوند. ویروس کرونای فصلی HCoV-OC43 معمولا موجب بروز نشانه‌های تنفسی خفیفی می‌شود ولی می‌تواند موجب انسفالیت نیز شود. به‌طور مشابه، ویروس کرونا عامل مرس و نیز ویروس عامل سارس نیز می‌توانند باعث اختلالات عصبی شدیدی شوند.
خوشبختانه ورود ویروس‌های تنفسی به مغز اتفاقی نادر است. اما باتوجه به اینکه در سرتاسر جهان میلیون‌ها فرد مبتلا به کووید ۱۹ وجود دارد، خطر بروز بیماری عصبی خصوصا در موارد شدید قابل‌توجه است. این مسئله مهم است که از امکان بروز تظاهرات عصبی کووید ۱۹ هم درجریان بیماری حاد و هم احتمال اثرات‌طولانی مدت آن آگاه باشید. این مسئله همچنین بر اهمیت پیشگیری از انتقال ویروس و شناسایی افراد آلوده تأکید می‌کند.
نظرات