آیا واقعا تک‌فرزندها خودشیفته هستند؟

حتما شنیده‌اید که درباره‌ی تک‌فرزندان پیش‌داوری‌هایی می‌شود؛ مثلا گفته می‌شود آنان افرادی خودخواه و لوس هستند و به‌عبارتی خودمحور بوده و به دیگران اهمیت کمتری می‌دهند. اما نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد که هیچ ارتباطی میان خودشیفته بودن و تک‌فرزندی وجود ندارد. این اکتشاف، برای والدین که سرپرستی یک خانواده را بر عهده دارند تا افرادی‌که در راس سیاست بوده و تعیین‌کنندگان خط‌مشی یک کشور هستند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

از مطالعات پیشینی که در خصوص پدیده‌ی تک‌فرزندی صورت گرفته نتایج یکپارچه‌ای بدست نیامده است؛ اما به‌گفته‌ی محققانِ مطالعه‌ی اخیر، این مطالعه از تمام معیارها و استاندارها برای رسیدن به یک نتیجه‌ی یکپارچه بهره می‌برد؛ برخورداری از یک جامعه‌ی آماری بزرگ، نمونه‌ی معرف و نیز قابلیت‌هایی که امکان لحاظ کردن سایر متغیرها از جمله جنسیت و وضعیت اقتصادی‌اجتماعی افراد را به محققان می‌دهد، از جمله ویژگی‌های این مطالعه است.

مایکل دوفنر، یک روانشناس از دانشگاه لایپزیگ در آلمان می‌گوید:

برخی از مطالعات گذشته حاکی از آن است که از لحاظ خودشیفتگی، هیچگونه تفاوتی میان تک‌فرزندان و افرادی که تک‌فرزند نیستند وجود ندارد. درحالی‌که برخی از تحقیقات خلاف این یافته را نشان می‌دهند. ما اکنون با اطمینان می‌توانیم بگوییم که از لحاظ خودشیفتگی تفاوت چشم‌گیری میان تک‌فرزندان و افرادی که دارای خواهر یا برادر هستند وجود ندارد.

دانشمندان با استفاده از اطلاعات بدست آمده از یک نظرسنجی گسترده در آلمان توانستند پاسخ‍های ۱,۸۱۰ نفر را تجزیه و تحلیل کنند که از این میان تعداد ۲۳۳ نفر تک‌فرزند و ۱,۵۷۷ نفر دارای دست‌کم یک خواهر یا برادر بودند. در این تجزیه و تحلیل از دخیل کردن فاکتورهایی نظیر جنسیت، اوضاع اقتصادی‌اجتماعی و محل سکونت (شهر یا روستا) صرف‌نظر شد که در مطالعات پیشین از تمام این موارد برای تشخیص میزان خودشیفتگی فرد در نتیجه‌گیری استفاده شده بود. اما در مطالعه‌ی اخیر، به‌طور خاص فقط از دو ویژگی شخصیتی برای تعیین میزان خودشیفتگی افراد استفاده شده‌است که عبارت‌اند از: خودپسندی و رقابت با دیگران.

میزان این معیارها در افرادی‌که تک‌فرزند بودند تفاوتی با افرادی‌که دارای خواهر یا برادر بودند نداشت.

اما عوض کردن دیدگاه افراد نیاز به تلاش و زمان فراوانی دارد و همواره تک‌فرزندها مورد پیش‌داوری قرار می‌گیرند. در آزمایشی دیگر، دانشمندان به بررسی پرسشنامه‌هایی پرداختند که ۵۵۶ نفر به آن‌ها پاسخ داده بودند. نتایج این آزمایش نشان می‌دهد که بسیاری از ما خواه تک‌فرزند باشیم و خواه دارای خواهر یا برادر باشیم، فکر می‌کنیم افراد تک‌فرزند خودشیفته‌تر هستند.

البته این مطالعه هم با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده است که به آن‌ها اشاره کنیم. مثلا این مطالعه فقط در آلمان صورت گرفته و بر دو معیار اتکا دارد. بنابراین باید گفت که نیاز است این مطالعه به‌صورت گسترده‌تری در کشورهای مختلف انجام شود و نیز به ویژگی‌های مختلفی از شخصیت افراد تکیه کند تا بتوان نتیجه‌ی دقیق‌تری از آن کسب کرد.

با این وجود به‌نظر می‌رسد که این باور رایج درخصوص افراد تک‌فرزند صحت ندارد. اما می‌توان اثرات این باور را در جای‌جای جامعه مشاهده کرد؛ حتی تأثیرات این باور که افراد تک‌فرزند خودشیفته هستند در میان مدیران و افرادی‌که در قدرت هستند هم نفوذ کرده است. اما باید دانست که همواره بهتر است شواهد علمی راهنمای مسیر و باورهایمان باشند.

محققان این مقاله در جمع‌بندی خود نوشتند:

هرگاه جامعه‌شناسان، اقتصاددانان و سیاست‌گذاران درباره تبعات منفی نرخ پایین زاد و ولد مباحثه می‌کنند، دست‌کم باید موضوع خودشیفته شدن تک‌فرزندان را از اذهان عمومی پاک کنند. زیرا این امر به نگرانی هرچه بیشتر مردم درباره بچه‌دار شدن دامن می‌زند و چه بسی بسیار از زوج‌ها از به دنیا آوردن یک فرزند هم امتناع کنند. اگرچه نرخ پایین زاد و ولد، آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی را به‌همرا دارد، اما پیش کشیدن این موضوع که تک‌فرزندها خودشیفته‌تر هستند و نسل بعدی احتمالا خودشیفته‌تر خواهد شد، جایی در مباحثات علمی ندارد.

این مقاله در مجله‌ی روانشناسی اجتماعی و علوم شخصیت منتشر گردیده است.

نظر شما چیست؟ لطفا دیدگاه‌ها و تجربیات خود را با ما و دوستانتان به اشتراک بگذارید.