اگر سحرخیز هستید، احتمالا ژن نئاندرتال‌ها را به ارث برده‌اید

مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد که نئاندرتال‌ها افراد سحرخیزی بودند و برخی‌از انسان‌های امروزی که صبح‌ها زودتر بیدار می‌شوند، ممکن است ژن‌های سحرخیزی را از اجداد نئاندرتال خود به ارث برده باشند.

به‌گزارش نیویورک‌تایمز، مطالعه‌ی جدید، دی‌ان‌ای انسان‌های زنده را با مواد ژنتیکی بازیابی‌شده از فسیل‌های نئاندرتال مقایسه کرد و بدین نتیجه رسید که ظاهرا نئاندرتال‌ها از همان واریانت‌های ژنتیکی افراد سحرخیز امروزی برخوردار بودند.

مطالعات دی‌ان‌ای نئاندرتال‌ها از دهه‌ی ۱۹۹۰ تاریخ درهم‌تنیده‌ی گونه‌ی ما را آشکار کرده است. حدود ۷۰۰ هزار سال پیش، راه اجداد انسان خردمند به احتمال زیاد در آفریقا از‌ هم جدا شد. اجداد انسان‌های امروزی عمدتاً در آفریقا ماندند، اما نئاندرتال‌ها به اوراسیا مهاجرت کردند.

حدود ۴۰۰ هزار سال پیش، اجداد انسان به دو قسمت تقسیم شدند. انسان‌های نخستینی که در غرب گسترش یافتند، به نئاندرتال‌ها تبدیل شدند و عموزاده‌هایشان در شرق، گروه انسان‌تباران دنیسووا را تشکیل دادند.

دو گروه انسان‌تبار برای صدها هزار سال در زمین زندگی کردند، به شکار و جمع‌آوری غذا پرداختند و سرانجام حدود ۴۰ هزار سال پیش، از آثار فسیلی ناپدید شدند. در آن زمان، انسان‌های مدرن اولیه در خارج از آفریقا پراکنده بودند و گاهی با نئاندرتال‌ها و دنیسوواها آمیزش داشتند. امروزه قطعات دی‌ان‌ای این دو گروه در تعداد بسیار زیادی از انسان‌های زنده یافت می‌شود.

تحقیقاتی که در چند سال گذشته توسط جان کاپرا، متخصص ژنتیک در دانشگاه کالیفرنیا و دانشمندان دیگر انجام شد، نشان داد که برخی‌از این ژن‌های ارثی دارای مزیت بقا هستند. برای مثال، ژن‌های ایمنی موروثی نئاندرتال‌ها و دنیسوواها ممکن است از آن‌ها در‌برابر عوامل بیماری‌زای جدیدی که در آفریقا با آن‌ها برخورد نکرده بودند، محافظت کرده باشد.

کاپرا و همکارانش کنجکاو بودند که آیا بین عادت‌های خوابیدن و ژن‌های متداول نئاندرتال‌ها و دنیسوواها ارتباطی هست یا خیر. به همین دلیل، آن‌ها در مطالعه‌ی جدیدی که در مجله Genome Biology and Evolution منتشر شده است، به بررسی تأثیر احتمالی این ژن‌ها بر عادت‌های روزانه‌ی انسان‌های منقرض‌شده پرداختند.

درون سلول‌های هر گونه‌ی جانوری صدها پروتئین وجود دارد که در طول شبانه‌روز با یکدیگر واکنش می‌دهند و در یک چرخه‌ی ۲۴ ساعته دچار افت‌و‌خیز می‌شوند. این پروتئین‌ها زمان خوابیدن و بیدار‌شدن ما را کنترل می‌کنند و بر اشتها و سوخت‌و‌ساز بدن ما نیز تأثیر می‌گذارند.

گروه کاپرا برای کشف ساعت شبانه‌روزی نئاندرتال‌ها و دنیسوواها، ۲۴۶ ژن کنترل‌کننده‌ی ساعت بدن را مورد بررسی قرار دادند و نمونه‌ی ژن‌های موجود در انسان‌های منقرض‌شده را با ژن‌های انسان امروزی مقایسه کردند.

محققان بیش‌از هزار جهش را یافتند که فقط در انحصار انسان‌های زنده یا نئاندرتال‌ها و دنیسوواها بود. تجزیه‌و‌تحلیل نشان داد که بسیاری از این جهش‌ها احتمالاً تأثیرات عمده‌ای بر نحوه‌ی عملکرد ساعت بدن دارد. برای مثال، برخی‌از پروتئین‌های ساعت بدن که در سلول‌های ما به وفور یافت می‌شود، در سلول‌های نئاندرتال‌ها و دنیسوواها بسیار کمیاب‌تر هستند.

محققان در مرحله‌ی بعدی تعداد کمی از واریانت‌های ساعت بدن را که در برخی‌از افراد زنده از نئاندرتال‌ها و دنیسوواها به ارث رسیده است، بررسی کردند. آن‌ها برای سنجش تأثیرات این واریانت‌ها بر انسان‌های امروزی، بانک اطلاعات پزشکی بریتانیا (پایگاه داده‌های ژنوم نیم میلیون داوطلب بریتانیایی) را کاوش کردند.

داوطلبان آزمایش علاوه‌بر بررسی دی‌ان‌ای، به لیستی از سؤالات مرتبط با سلامتی، از‌جمله عادات خواب (سحرخیزی یا شب زنده‌داری) پاسخ دادند. کاپرا می‌گوید در کمال تعجب، تقریباً تمام واریانت‌های باستانی ساعت بدن احتمال سحرخیزی داوطلبان را افزایش داده است. او می‌گوید: «مشاهده‌ی این مورد واقعاً هیجان‌انگیزترین لحظه‌ی مطالعه بود.»

جغرافیا ممکن است دلیل سحرخیزی انسان‌تبارهای باستانی را توضیح بدهد. انسان‌های اولیه در آفریقا زندگی می کردند، نزدیک‌به خط استوا که مدت زمان روز و شب تقریباً در تمام طول سال یکسان است. اما نئاندرتال‌ها و دنیسوواها به عرض‌های جغرافیایی بالاتری نقل مکان کردند، روزها در عرض‌های جغرافیایی بالاتر در تابستان طولانی‌تر و در زمستان کوتاه‌تر می‌شود. در طی صدها هزار سال، ساعت شبانه‌روزی این انسان‌تبارها ممکن است با محیط جدید زندگی آن‌ها سازگار شده باشد.

انسان‌های مدرن اولیه پس‌از خروج از آفریقا، با چالش‌های سازگاری با عرض‌های جغرافیایی بالاتر مواجه شدند. برخی‌از نوادگان آن انسان‌ها بعد از آمیزش با نئاندرتال‌ها و دنیسوواها، ژن‌های ساعت بدن مناسب و سازگار با خانه‌ی جدید را به ارث بردند.

با‌این حال، تمامی نتیجه‌گیری‌ها به یک پایگاه داده محدود می‌شود. کاپرا قصد دارد که در آینده به بررسی پایگاه‌های اطلاعاتی دیگر داوطلبان با اجداد متفاوت بپردازد. اگر پیوندها همچنان پابرجا باشند، کاپرا امیدوار است که شناخت و بررسی ساعت‌های بدن باستانی، به کشف ایده‌هایی در مورد چگونگی سازگاری ما با دنیای مدرنی منجر بشود که ساعت شبانه‌روزی‌اش توسط شیفت‌های کاری شبانه و گوشی‌های هوشمند مختل شده است. اختلال در ساعت شبانه‌روزی فقط خواب راحت شبانه را سخت نمی‌کند، بلکه خطر سرطان، چاقی و بسیاری از اختلالات دیگر را نیز افزایش می‌دهد.