یکی از اجداد ناشناخته انسان مانند خرس روی پاهای عقب خود راه می‌رفت

مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد که ردپاهای اسرارآمیزی که در تانزانیا کشف شده است، طرز راه رفتن غیرعادی متقاطع (ضربدری) را نشان می‌دهد که در آن هنگام راه رفتن، یک پا از جلوی پای دیگر عبور می‌کند.

قدیمی‌ترین شواهد از راه رفتن قائم در میان انسان‌تباران (گروهی که شامل انسان‌ها، اجداد ما و نزدیک‌ترین خویشاوندان تکاملی ما می‌شوند) ردپاهایی هستند که در سال ۱۹۷۸ در لائتولی در شمال تانزانیا کشف شد. قدمت این ردپاها به حدود ۳/۶۶ میلیون سال پیش بازمی‌گردد و پژوهش‌های گذشته نشان دادند که آن‌ها توسط جنوبی‌کپی عفاری (Australopithecus afarensis) ایجاد شده‌اند.

جنوبی‌کپی عفاری از گونه‌هایی است که به‌عنوان یکی از کاندیداهای اصلی جد مستقیم تبار انسانی درنظر گرفته می‌شود و لوسی معروف ۳/۲ میلیون ساله نیز به همین گونه تعلق دارد. سایر ردپاها که در سال ۱۹۷۶ در محوطه A در آن نزدیکی، کشف شد، مبهم‌تر بود.

یکی از احتمالات، این بود که این جای پاهای غیرعادی (پنج ردپای متوالی) توسط انسان‌تبار ناشناخته‌ای برجای مانده است. احتمال دیگر آن بود که ردپاها توسط خرسی ایجاد شده بود که روی پاهای عقبی خود راه می‌رفت. ردپاهای عجیب لائتولی A هرگز به‌طور کامل کاوش نشده بودند. به‌تازگی، دانشمندان برای حل معمای منشا این ردپاها، آن‌ها را به‌طور کامل بررسی کرده‌اند و با ردپاهای انسان، خرس و شامپانزه مقایسه کرده‌اند.

الیسون مک‌نات، نویسنده اصلی مقاله و متخصص انسان‌شناسی زیستی از دانشگاه اوهایو می‌گوید:

یکی از اولین موانع مهم هنگام آغاز این پژوهش، این بود که بتوانیم جای‌پاهای اصلی لائتولی A مربوط به کشف اولیه را پیدا کنیم. نگران بودیم که قرار گرفتن درمعرض خورشید و چند دهه باران فصلی، ردپاهای فسیل‌شده اولیه را از بین برده باشد. خوشبختانه زمانی که پژوهشگران برای کاوش مجدد به لائتولی برگشتند، متوجه شدند که باران رسوبات نزدیک ردپاهای اصلی را شسته بود ولی جای‌پاها حفظ شده بودند.

دانشمندان به پاک‌سازی، اندازه‌گیری، عکس‌برداری و اسکن سه‌بعدی ردپاها مشغول شدند. مک‌نات گفت: «با نگاه کردن به ردپاهای به‌طور کامل کاوش‌شده A، فورا متوجه شدیم که آن‌ها واقعا جالب و از دو ردپای دوپایی دیگری که در لائتولی پیدا شده بود، متفاوت هستند».

سپس، مک‌نات و همکارانش با مرکز نجات و توانبخشی خرس‌های سیاه در لایم در نیوهمپشایر وارد همکاری شدند. آن‌ها چهار خرس سیاه نوجوان نیمه وحشی را در مرکز پیدا کردند که اندازه پاهایشان مشابه پاهایی بود که در ردپاهای لائتولی A دیده می‌شد. پژوهشگران از شربت درخت افرا یا پوره سیب استفاده کردند تا خرس‌ها را وسوسه کنند که بایستند و در مسیری که پر از گِل بود، روی پاهای عقبی خود راه بروند تا رد پاهای آن‌ها بماند.

پژوهشگران متوجه شدند که ردپاهای لائتولی A، بیشتر شبیه جای پای انسان‌تباران بوده است تا خرس‌ها. جرمی دیسیلوا، نویسنده ارشد مطالعه گفت:

وقتی خرس‌ها راه می‌روند، قدم‌های عریضی برمی‌دارند و به سمت عقب و جلو تلوتلو می‌خورند. آن‌ها نمی‌توانند شبیه آنچه در ردپاهای محوطه A دیده می‌شود، راه بروند زیرا عضلات لگن و شکل زانوی آن‌ها اجازه چنین حرکت و تعادلی را به آن‌ها نمی‌دهد.

ردپای لائتولی A3 (سمت چپ) و ردپای لائتولی G1 (سمت راست)

علاوه‌بر‌این، پاهایی که آثار مشاهده‌شده را برجای گذاشته بودند، بیشتر شبیه پاهای انسان‌تباران بوده‌اند تا خرس‌ها. انگشتان پا و پاهای خرس‌ها شبیه بادبزن است و آن‌ها پاشنه‌های نوک باریکی دارند، درحالی‌که ردپاهای لائتولی A مانند ردپاهای انسان‌تباران حالت مربعی با انگشت پای بزرگ و مشخص و پاشنه‌ای پهن دارند.

پژوهشگران همچنین بیش از ۵۰ ساعت ویدئو از خرس‌های سیاه وحشی را جمع‌آوری کردند. خرس‌ها در کمتر از یک درصد از کل زمان مشاهده‌شده روی پاهای عقبی خود راه می‌رفتند، بنابراین، بعید است که جای پای کشف‌شده در لائتولی A را خرس ایجاد کرده باشد؛ خصوصا با توجه به این موضوع که هیچ ردپایی در آنجا پیدا نشد که نشان دهد این موجود روی چهار پای خود هم راه رفته است. علاوه‌بر‌این، دانشمندان خاطرنشان کردند که اگرچه هزاران فسیل حیوانی در لائتولی پیدا شده است، هیچ کدام مربوط به خرس نبوده است.

البته، ردپاهای لائتولی A شبیه ردپای هیچ‌یک از انسان‌تباران شناخته‌شده نیست. این ردپاها به‌طور غیرعادی پهن و کوتاه هستند و پاهایی که آن‌ها را ایجاد کرده‌اند، ممکن است دارای انگشت بزرگی بوده باشد که شبیه انگشت بزرگ کپی‌ها بوده که توانایی چنگ زدن به اشیاء را دارند.

نقشه توپوگرافی ردپاهای پیداشده در محوطه A لائتولی در تانزانیا

درمجموع، مک‌نات و همکارانش به این نتیجه رسیدند که ردپاهای لائتولی A بوسیله‌ی انسان‌تبار ناشناخته‌ای و نه جنوبی‌کپی عفاری (A. afarensis) ایجاد شده است. مک‌نات می‌گوید:

ردپاهای لائتولی A یکی از قدیمی‌ترین شواهد روشن در سوابق فسیلی انسان‌تباران است که نشان می‌دهد چند گونه انسان‌تبار به‌طور هم‌زمان در یک منطقه حضور داشته‌اند. غیرقابل تصور نیست که فردی که ردپای A را ایجاد کرده است، می‌توانسته به سراسر چشم‌انداز نگاه کند و افراد A. afarensis را ببیند.

موضوع عجیب آنکه، این انسان‌تبار دارای سبک راه رفتن غیرعادی و متقاطع بوده است، به این شکل که هر پا از خط میانی بدن عبور کرده تا جلوی پای دیگر قرار گیرد. مک‌نات توضیح می‌دهد:

توانایی این فرد برای راه رفتن متقاطع، یکی از شواهد دیگری است که نشان می‌دهد ردپای لائتولی A توسط یک انسان‌تبار ایجاد شده است. نخستی‌هایی مانند شامپانزه‌ها که عمدتا روی چهار اندام حرکتی خود راه می‌روند، فاقد سازگاری‌های آناتومیکی لازم در قسمت‌های ران و زانو هستند که به آن‌ها اجازه دهد که وقتی پا را از خط میانی بدن عبور می‌دهند و جلوی پای دیگر می‌گذارند، تعادل خود را حفظ کنند. اگرچه انسان‌ها معمولا به روش متقاطع راه نمی‌روند، گاهی این کار را انجام می‌دهند. این روش راه رفتن می‌تواند به‌عنوان استراتژی برای کمک به راه رفتن در سطوح ناهموار یا لغزنده استفاده شود.

بااین‌حال، راه رفتن متقاطع ممکن است ناشی‌از تلاش انسان‌تباری برای حفظ تعادلش نبوده باشد. به گفته مک‌نات:

گزینه‌ی احتمالی، این است که این انسان‌تبار به‌طور منحصربه‌فرد، به روش غیرعادی راه می‌رفته است. همچنین ممکن است این گونه ناشناخته انسان‌تبار برای راه رفتن به این شیوه سازگار بوده باشد. با کشف ردپاهای بیشتر می‌توانیم به‌طور واضح‌تری به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.

پژوهشگران قصد دارند به کاوش در اطراف محوطه لائتولی A ادامه دهند. به‌گفته‌ی مک‌نات: «ردپاهای دیگر از این فرد یا افراد دیگر از همان گونه، ممکن است بینش بیشتری دراین‌باره به ما بدهد که آن‌ها چگونه روی زمین راه می‌رفتند و به چه گونه‌ای تعلق داشتند».

یافته‌های این پژوهش در مجله‌ی Nature منتشر شده است.