هر آنچه باید درمورد بازیافت بدانید؛ قسمت سوم و پایانی

در این مقاله درمورد بازیافت موادی صحبت خواهیم کرد که ممکن است کمتر در مورد آن‌ها مطلبی خوانده یا شنیده باشید؛ زیرا زمانی‌که درمورد بازیافت صحبت می‌شود، تنها موادی مثل پلاستیک، کاغذ و شیشه در کانون توجه قرار می‌گیرند و عموم مردم نیز تنها این مواد را قابل‌باز‌یافت می‌دانند. 

بازیافت چوب

چوب‌های قابل بازیافت

چوب‌های قابل‌بازیافت به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ چوب سخت، چوب نرم، و تخته‌ی سه لایه. چوب‌های سخت شامل چوب درخت‌های برگ‌ریز مثل درخت بلوط ، گردو، گیلاس، چوب ماهون و افرا و چوب‌های نرم شامل چوب درختان مخروطی مثل کاج، شوکران، صنوبر، سرو و چوب ‌سرخ می‌شود. چوب‌های قابل‌استفاده در ساختمان‌ها، پل‌ها و اسکله‌ها نیز قابلیت بازیافت دارند.

مراحل مختلف بازیافت

معمولا در شهرها و مناطق مسکونی برای جمع‌آوری چوب و سایر مواد ذکرشده در مقدمه‌ی مقاله هیچ سطلی وجود ندارد و این مواد از مراکز مختص جمع‌آوری آن‌ها جمع‌آوری می‌شود. پس از جمع‌آوری چوب‌ها، ناخالصی‌هایی آن‌ها مثل رنگ، سرب، پنبه‌ی نسوز و مواد شیمیایی دیگر از آن‌ها جدا می‌شود. در مرحله‌ی مواد دیگر مثل خاک، خرده سنگ و فلز هم از چوب‌ها جدا می‌شود؛ در مرحله‌ی بعد تکه‌های کوچک‌تر چوب در سراند گراند (یک محفظه‌ی ‌توخالی گردان بیضی‌شکل که یک شبکه‌ی توری فلزی نیز در اطراف آن وجود دارد. در این دستگاه مواد سفت ترکیب‌شده با پلاستیک، کاغذ و سایر مواد قابل‌بازیافت، مثل مواد غذایی یا سایر مواد ارگانیک و طبیعی ترکیب‌شده با کاغذ و پلاستیک، از آن‌‌ها جدا می‌شود) و چوب‌های بزرگ‌تر در تانک‌ آب قرار می‌گیرند.

پس از ریخته‌شدن چوب‌ها در آب، نوار نقاله‌ای که در زیر سطح آب قرار دارد، چوب‌ها را به سمت جلوی دستگاه دسته‌بندی‌کننده انتقال می‌دهد. در گام بعدی نوار نقاله‌ای که در زیر نوار نقاله‌ی اصلی قرار دارد، چوب‌های که با آب متورم شده‌اند، تکه سنگ‌های باقی‌مانده و ضایعات دیگر را جهت دفع‌شدن به سمت عقب دستگاه انتقال می‌دهد در مرحله‌ی بعدی چوب‌ها با لودر به دستگاهی انتقال داده می‌شوند که ذرات فلز باقی‌مانده در آن‌ها را با آهنربا جدا می‌کند. در نهایت چوب‌ها با دستگاه‌های خردکننده‌ی چوب به ورق‌های چوب تبدیل و در زمینه‌های مختلف استفاده می‌شوند.

فناوری‌های جدید در زمینه‌ی بازیافت چوب

بازیافت MDF با روش جدید

MDF یکی از پرمصرف‌ترین کالاهای چوبی در جهان محسوب می‌شود و بیشترین میزان زباله‌های چوبی هم مربوط به محصولات ساخته‌شده از این نوع چوب است (سالانه ۵۰ میلیون تن MDF در جهان دور انداخته می‌شود)؛ بازیافت MDF به دلیل دشواری جداسازی فیبر چوب و چسب مورداستفاده در ساخت آن، کار سختی است؛ اما به‌تازگی پژوهشگران انگلیسی به روش جدیدی دست یافته‌اند که با استفاده از آن می‌‌توان فیبر چوب استفاده‌شده در MDF را جدا و آن‌ را بدون افت کیفیت دوباره بازیافت کرد.

تولید سوخت زیستی از چوب

شرکتی نروژی به‌نام استارکرفت (Star kraft) موفق شده است ضایعات چوبی و ضایعات طبیعی جامد را تنها در چند عرض چند دقیقه به نفت خام و سوخت دیزل تبدیل کند. در این روش که «مایع‌سازی هیدروترمال» نام دارد، ضایعات چوبی با حرارت و فشار به سوخت زیستی مایع تبدیل می‌شوند. این نوع سوخت از نظر تولید کربن خنثی است؛ یعنی میزان تولید کربن آن پس از سوختن به همان میزانی است که گیاهان آن را جذب می‌‌کنند؛ بنابراین این سوخت کاملا دوست‌دار محیط‌زیست است و هوا را آلوده نمی‌کند. درضمن این سوخت می‌تواند برای خودروها و هواپیماها نیز استفاده شود.

مزایا و معایب زیست‌‌محیطی

مزایا

• جلوگیری از قطع درختان
• حفظ انرژی: بازیافت هر تن چوب می‌تواند باعث حفظ انرژی به میزانی درحدود ۵ کیلووات می‌شود. درکل بازیافت چوب یکی از بهترین فعالیت‌ها برای حفظ محیط‌‌زیست به شمار می‌رود.
• جلوگیری از آتش‌سوزی: اگرچه زباله‌ها و ضایعات چوبی باعث آلودگی محیط‌زیست نمی‌شود و به آن آسیبی نمی‌زند، اما با تجمع آن‌ها، خطر آتشسوزی افزایش می‌یابد. درضمن بازیافت ضایعات چوبی به آزادسازی فضای زباله‌دان‌ها هم کمک زیادی می‌کند.

معایب

مصرف آب زیاد: همان‌طور که گفتیم در فرایند بازیافت چوب، چوب‌ها برای جداسازی در تانک آب قرار داده می‌شوند و این موضوع باعث مصرف و اتلاف میزان زیادی از آب می‌شود

مزایای اقتصادی

مزایا

کاهش هزینه‌ی تولید چوب به دلیل کاهش مصرف انرژی (مخصوصا با استفاده از دستگاه‌های جدید)

• کاهش هزینه‌ی دفع زباله
• کاهش وزن چوب و درنتیجه کاهش هزینه‌ی استفاده از چوب: رطوبت چوب‌های بازیافتی ۴۰ تا ۵۰ درصد کمتر از چوب‌های نو هستند و به همین دلیل وزن کمتری هم دارند.

محصولات نهایی بازیافت چوب

چوب‌های بازیافت‌شده معمولا در صنایع کاغذسازی، ساخت نئوپان، MDF و کامپوزیت چوب، ساخت تکیه‌گاه برای حیوانات، تهیه‌ی مالچ و سوخت‌های زیستی، کفپوش و نیمکت استفاده می‌شود.

بازیافت پارچه

پارچه‌های و مواد نساجی قابل‌بازیافت

تقریبا تمام بارچه‌ها قابل‌بازیافت هستند و از میان پارچه‌های قابل‌بازیافت می‌توان به پارچه‌های کتانی، پشمی، پارچه‌های تهیه‌شده از کنف هندی، اسفنج‌های پلی اورتان، پارچه‌های پلی استری، بارچه‌های نایلونی و پارچه‌‌های تهیه‌شده از الیاف مصنوعی اشاره کرد. درضمن لباس‌های مندرس نیز قابل‌بازیافت هستند.

نحوه‌‌ی بازیافت پارچه‌ها

برخی از لباس‌ها و پارچه‌ها می‌توانند به‌سادگی به‌عنوان لباس یا پارچه‌ی دست‌دوم توسط افراد نیازمند استفاده شود.

تولید محصولات جدید از لباس‌ها

برخی از لباس‌ها دیگر به‌عنوان کالای دست دوم قابل‌استفاده نیستند؛ اما می‌توان با بازیافت پارچه و الیاف آن‌ها، لباس‌های غیرقابل‌استفاده را به کالاهای دیگر تبدیل کرد؛ نخ بافندگی و لباس‌های پشمی یا نمدی دو کالای اصلی هستند که با بازیافت لباس‌های کهنه تولید می‌شوند. لباس‌های پشمی در برخی از کشورهای اروپایی و مناطق سردسیر جهان طرفدارهای زیادی دارند. دستمال‌های پاک‌کننده و براق‌کننده یکی دیگر از محصولاتی است که با بازیافت لباس‌ها تولید می‌شود.

در نهایت لباس‌هایی که به هیچ قابل‌استفاده نیستند و امکان بازیافت آن‌ها نیز وجود ندارد؛ به‌عنوان سوخت در نیروگاه‌های تولید برق استفاده می‌شوند؛ تقریبا ۳٫۱۴ میلیون تن از لباس‌ها و پارچه‌های دورریخته‌شده به این شکل بازیافت می‌شوند.

روش‌های بازیافت

بازیافت پارچه‌ها و مواد نساجی به دو شکل مکانیکی و شیمیایی صورت می‌گیرد

روش مکانیکی

روش مکانیکی نسبت به روش شیمیایی بسیار بیشتر متداول است. پارچه‌‌های کتان می‌توانند با روش مکانیکی به‌راحتی بازیافت شوند. این پارچه‌ها ابتدا از سایر پارچه‌های ترکیب‌شده با آن‌ها جدا می‌شوند (البته در برخی از مراکز بازیافت امکان بازیافت لباس‌هایی که به‌صورت کامل با بارچه‌ی کتان دوخته نشده‌اند، نیز وجود دارد؛ مثلا لباس‌هایی که ۹۸ درصد آن‌‌ها از کتان و ۲ درصد دیگر از پارچه‌ی اسپندکس تشکیل شده است).

پارچه‌های کتانی پس از جداشدن از پارچه‌های دیگر، به منظور جلوگیری از رنگ‌‌گرفتن، براساس رنگ دسته‌بندی می‌شوند. سیستم نوری برای جداسازی لباس‌ها و دسته‌بندی آن‌ها براساس نوع و جنس نیز قابل‌استفاده است. در این سیستم لباس‌ها پس از تشخیص‌داده‌شدن با سیستم هوای فشرده جداسازی می‌شوند.

در‌ مرحله‌ی بعدی پارچه‌ها پس از تبدیل‌شدن به نخ، باز و از یکدیگر جدا می‌شوند و در نهایت دوباره با فرایندی شیمیایی درکنار هم قرار می‌‌‌گیرند تا بتوان از آن‌ها استفاده کرد؛ در صنعت نساجی به این کار کاردینگ گفته می‌شوند. پس از کاردینگ، نخ‌های بازیافت‌شده با نخ‌های کتان جدید در هم تنیده می‌شوند (ریسیده می‌شوند)؛ زیرا نخ‌های بازیافت‌شده نسبت به نخ‌های نو طول و کیفیت کمتری دارند.

نخ پلی استر نیز یکی دیگر از موادی است که با روش مکانیکی انجام می‌شود؛ البته این نوع نخ از پارچه تهیه نمی‌شود؛ بلکه با خردکردن بطری‌های پلاستیکی تهیه می‌شود؛ زیرا هر دو ماده از ماده‌ای خام به‌نام پلی‌اتیلن ترفتالات تشکیل شده‌اند. برای تهیه‌ی نخ‌های پلی استر ابتدا بطری‌های پلاستیکی براساس نوع و رنگ دسته‌بندی و پس از تکه‌تکه‌شدن به قطعات کوچک‌تر، شسته می‌شوند تا عاری از ناخالصی‌ها و آلودگی‌ها شوند.

در آخرین مرحله تکه‌های پلاستیکی پس از خشک‌شدن و قالب‌گیری، به گلوله‌های پلاستیکی تبدیل می‌شوند و درنهایت با‌استفاده‌از روشی به‌نام اکستروژن به شکل نخ درمی‌آیند.

روش شیمیایی

فناوری‌های مرتبط با بازیافت پارچه

تولید اعضای مصنوعی بدن با پارچه‌ی لباس‌های جین

پژوهشگران استرالیایی موفق شده‌اند با حل‌کردن پارچه‌ی جین در یک مایع دوست‌دار محیط‌زیست، آئروژل (ماده‌ای که از تعلیق حباب‌های کوچک گاز در مایعات یا جامدات به دست می‌آید) خاصی به دست آورند که می‌توان از آن برای تولید غضروف، مفصل و زانوی مصنوعی استفاده کرد. درضمن می‌توان از این ماده به‌عنوان غشای جداکننده در باتری‌ها یا غشاهای فیلترکننده در دستگاه‌های تصفیه‌ی آب نیز استفاده کرد.

ایجاد سیستم هوشمند برای شناسایی جنس نخ لباس‌ها

اطلاع از جنس نخ‌های لباس‌ها برای بازیافت و جداسازی آن‌ها از یکدیگر، بسیار مهم و ضروری است. به‌تازگی ناتاشا فرانک، مؤسس شرکت EON (شرکتی فعال در زمینه‌ی مد)، سیستمی هوشمند برای ارائه‌ی اطلاعات مربوط به جنس و بافت لباس طراحی کرده است. برای بهره‌مندی از این سیستم می‌توان از بارکدهای QR یا برچسب‌های NFC استفاده کرد و با اسکن آن‌ها، از جنس بارچه و الیاف لباس مطلع شد.

تبدیل پارچه‌های کتانی و پلی‌استر به مواد خام اولیه

پژوهشگران استرالیایی موفق شده‌اند ۹۸ درصد از پارچه‌های کتانی و پلی‌استر را به مواد خام اولیه‌ی تشکیل‌دهنده‌ی آن‌ها یعنی سلولز و پلی‌اتیلن ترفتالات تبدیل کنند که در صنایع مختلف قابل‌استفاده است. پلی‌اتیلن ترفتالات می‌تواند برای تهیه‌ی پارچه، بسته‌بندی‌های پلاستیکی یا محصولات ساختمانی استفاده شود و سلولز هم می‌تواند برای تهیه‌ی پارچه، چسب با خمیردندان بکار رود. پژوهشگران تخمین زده‌اند فناوری جدید آن‌ها می‌تواند ۵۰ درصد انرژی موردنیاز برای تولید مواد خام اولیه را کاهش دهد.

مزایا و معایب زیست‌محیطی

مزایا

• حفظ محیط زیست: برخی از لباس‌های دورانداخته‌‌شده دربردارنده‌ی مواد شیمیایی خطرناک و سفید‌کننده‌ها هستند و بارش باران می‌تواند باعث نفوذ این مواد به خاک و آلودگی آن می‌شود. از سوی دیگر پارچه‌های تهیه‌شده از الیاف مصنوعی سریعا در محیط تجزیه نمی‌شوند و تجزیه‌ی لباس‌های پشمی باعث رهاسازی گاز متان در جو می‌شود. درضمن تجزیه‌ی هر دو ماده باعث گسترش پدیده‌ی گرمایش جهانی و افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز می‌شود (زیرا مواد طبیعی موجود در بافت لباس بدون وجود اکسیژن نیز تجزیه می‌شوند؛ بنابراین بازیافت این مواد می‌تواند تاحدود زیادی از این مشکلات جلوگیری کند).
• کاهش منابع و انرژی موردنیاز: به دلیل اینکه پارچه‌های بازیافتی دیگر نیازی به رنگ‌کردن ندارند و مواد شیمیایی مورداستفاده برای بازیافت آن‌ها کمتر از مواد لازم برای تولید لباس از مواد خام اولیه است و همین موضوع می‌‌تواند نیاز به انرژی و مواد اولیه را به میزان محسوسی کاهش دهد. بازیافت هر تن پارچه و لباس باعث کاهش ۹۷٫۴ رصدی مصرف انرژی مصرف می‌شود. میزان انرژی مصرفی برای بازیافت هر تن پارچه ۱۶۹۷ کیلووات است؛ اما برای تولید هر تن از لباس‌های کتانی از مواد خام ۶۶۶۴۸ کیلووات انرژی و برای تولید هر تن لباس پلی‌استری ۹۱۵۰۸ کیلووات انرژی مصرف می‌شود؛ بنابراین انرژی مورد نیاز برای بازیافت هر تن از پارچه‌های پلی‌استری و کتانی به ترتیب ۱٫۸ و ۲٫۶ درصد کمتر از انرژی لازم برای تولید آن‌ها از مواد خام است.
• کاهش زباله: صنعت مد باعث شده است افراد زیادی دیگر تمایلی به استفاده از لباس‌های قدیمی نداشته باشند و آن‌ها را دور می‌اندازند. بازیافت پارچه می‌تواند میزان لباس‌های دورانداخته‌شده را تاحدودی کاهش دهد. 

معایب

تولید ذرات پلاستیک در هنگام بازیافت نخ‌های پلی‌استر: معمولا در هنگام بازیافت نخ‌های پلی‌استر ذرات پلاستیکی ریزی تولید می‌‌شوند که نفوذ آن‌‌ها به خاک و آب می‌تواند مشکلات زیست‌محیطی زیادی را ایجاد کند.

محصولات نهایی بازیافت پارچه

همان‌طور که گفتیم بخشی از پارچه‌ها که دیگر برای تولید پارچه و لباس جدید استفاده نمی‌شوند. به دستمال نظافت و بخشی دیگر به دستمال‌های براق‌کننده تبدیل می‌شوند. از دیگر کالاهایی که با پارچه‌های بازیافتی تهیه می‌شوند می‌توان به رومبلی، تخته فیبر، تشک، پارچه‌ی آباژور، سربند، مچ‌بند، لایی لباس، پارچه‌های تزئینی و... اشاره کرد.

بازیافت لاستیک

روش‌های مختلف بازیافت لاستیک

بازیافت لاستیک بدون تغییر

یکی از ساده‌ترین راه‌های بازیافت لاستیک، استفاده‌ی مجدد از آن بدون هیچ‌گونه تغییری است؛ مثلا تایرهای سالم می‌توانند به‌عنوان گلدان، میز و صندلی و تاب مورداستفاده قرار گیرند یا می‌توان با آن‌ها صنایع دستی و آثار هنری زیبایی تولید کرد؛ اما لاستیک‌ها و تایرها می‌توانند به چند روش مکانیکی و شیمیایی دیگر نیز بازیافت شوند که در ادامه درمورد آن‌ها توضیح خواهیم داد.

تکه‌تکه‌کردن و خرد‌کردن تایرها

زمانی‌‌که تایرها خرد می‌شوند، حجم لاستیک آن‌ها یک چهارم اندازه‌ی تایر می‌شود. خرده لاستیک‌هایی که به این روش تهیه می‌شوند، می‌توانند به‌عنوان ماده‌ی خام در صنایع مختلف یا برای تولید تایر جدید مورد استفاده قرار گیرند.

بازیافت لاستیک در دمای محیط

در این روش نیز لاستیک‌ها تکه‌تکه می‌شوند. لاستیک‌ها قبل از تکه‌تکه‌شدن سرد و خشک می‌شوند تا اصطلاک ناشی از تماس آن‌ها با تیغه‌های خردکننده باعث افزایش حرارت و شعله‌ورشدن آن‌ها نشود؛ اما در این روش لاستیکسرد نمی‌شود و پس از قرارگرفتن در دمای محیط به‌آرامی سرد می‌شود. معمولا این روش برای بازیافت لاستیک‌ها کامیون‌ها و خودروها استفاده می‌شود و لاستیک بازیافت‌شده به این روش برای تهیه‌ی موادی همچون مواد ضدآب کننده، آسفالت‌های لاستیکی و پرکردن سوراخ‌های زمین‌های دارای چمن مصنوعی و زمین‌های بازی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

البته خرده لاستیک‌های بازیافتی که برای تهیه‌ی چمن مصنوعی استفاده می‌شوند، دارای بنزاتیازول، سیاه کربن و فلزات سنگینی هستند که می‌تواند برای سلامت کودکانی که با چمن مصنوعی تماس دارند، بسیار خطرناک باشد و حتی می‌تواند باعث ابتلا به سرطان شود.

بازیافت لاستیک با روش برودتی (Cryogenic Crushing)

در این روش لاستیک با‌استفاده‌از نیتروژن مایع در دمای منفی ۸۰ درجه سانتی‌گراد منجمد می‌شود. انجماد در این دعا باعث می‌شود لاستیک مانند شیشه سخت و شکننده شود و می‌توان آن را بدون هیچ خطری خرد کرد. با‌استفاده از این روش می‌توان لاستیک را پودر و ناخالصی‌های آن را جدا و این ماده را برای استفاده در صنایع مختلف پالایش کرد. اگرچه استفاده از این روش باعث می‌شود بیشتر آلودگی‌های لاستیک از بین برود و روشی بهداشتی محسوب می‌شود؛ اما در مقابل نیتروژن مایع مورد‌استفاده برای انجماد لاستیک، قیمت بالایی دارد.  

بازیافت لاستیک به روش آذرکافت یا تف کافت یا پیرولیز

در روش آذرکافت لاستیک‌ها در رآکتوری بدون اکسیژن قرار می‌گیرند و پس از حرارت‌داده‌شدن با دمای ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه ساتی‌گراد تجزیه و درنهایت بخار می‌شوند. بخار لاستیک هم می‌تواند به‌عنوان سوخت مصرف شود و هم می‌توان با تبدیل آن به مایع، از این ماده به‌عنوان سوخت استفاده کرد. مولوکول‌هایی که چگالی لازم را برای تبدیل‌شدن به مایع ندارند، می‌توانند به‌ گاز مصنوعی تبدیل شوند. باقی‌مانده‌ی لاستیک‌های تجزیه‌شده، مواد معدنی جامد مورداستفاده برای تهیه‌ی لاستیک است که می‌توانند به‌ زغال تبدیل شوند.

روش بازیافت مولکترا (Molectra)

این روش پیچیده‌‌ترین روش بازیافت لاستیک محسوب می‌شود و ترکیبی از روش‌های مکانیکی، شیمیایی و استفاده از ریزامواج‌ها برای تجزیه است. این روش بازیافت در پنج مرحله انجام می‌شود که به شرح زیر است:

در مرحله‌ی اول سیم‌های فولادی حاشیه‌های تایر جدا و تایرها به تکه‌های کوچک‌تر تقسیم می‌‌شوند

• در مرحله‌ی دوم تایرها با روشی شیمیایی پردازش می‌شوند و در این فرایند  که تقریبا ۴ ساعت طول می‌کشد و در مراکز مخصوص نرم‌کردن تایر انجام می‌شود، هرگونه آلودگی و کثیفی از سطح تایر برداشته می‌شود.
• در‌مرحله‌ی بعدی تمام رشته‌های فولادی به‌صورت مکانیکی از تایر جدا و پس از آنکه تایر مقداری نرم می‌شود، باقی‌مانده‌ی سیم‌های فولادی نیز به‌راحتی از تکه‌های تایر جدا می‌شوند. پس از جدا‌شدن سیم‌ها، لاستیک‌ها به تکه‌های بسیار ریزی که برخی از آن‌ها به اندازه‌ی نخود هستند، تبدیل و سپس به پودری تبدیل می‌شوند که کیفیت بسیار بالایی دارد.  
• در آخرین مرحله پس از حرارت‌دادن لاستیک‌ها در دمای کم، مواد شیمیایی نرم‌کننده‌ی آن‌ها از لاستیک خارج و لاستیک‌ها کاملا خالص یا پس از حرارت‌داده‌شدن در دمای بالا به نفت و کربن تبدیل می‌شوند.

تبدیل لاستیک به کربن

فناوری‌های جدید در حوزه‌ی بازیافت لاستیک

تولید گرافیت از لاستیک

شرکتی استرالیایی به‌نام گرین دیستلیشن تکنولوجیس (Green Distillation Technologies) به فناوری جدیدی دست یافته است که می‌تواند کربن حاصل از بازیافت تایر و لاستیک را به گرافیت تبدیل کند. گرافیت ماده‌ای غیرمعدنی و پایدارترین شکل کربن است که معمولا در ساخت باتری‌های لیتیومی برای وسایل الکترونیکی، ایستگاه‌های ذخیره‌سازی نیرو و ابرخازن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. درضمن این شرکت از تایرهای بازیافت‌شده برای ساخت فولاد نیز استفاده می‌کند.

استفاده از لاستیک در فونداسیون ساختمان

همان‌طور که قبلا گفتیم می‌توان از لاستیک در ساخت آسفالت هم استفاده کرد که از یک سو باعث می‌شود صدای ناشی از تردد خودروها روی آسفالت کاهش یابد و از سوی دیگر مقاومت و دوام آسفالت را افزایش می‌دهد؛ بنابراین این آسفالت‌ها کمتر ترک می‌خورند و کمتر تکه‌تکه می‌شود. از دیگر مزایای آسفالت لاستیکی به مقاومت در برابر آب و کاهش هزینه‌ی نگه‌داری اشاره کرد.

آسفالت لاستیکی

لاستیک علاوه‌بر آسفالت جاده‌ها می‌تواند در فونداسیون ساختمان‌ها نیز بکارگرفته شود تا مقاومت ساختمان در برابر زلزله افزایش یابد و شدت ضربه‌های ناشی از لرزش زمین گرفته شود. درضمن استفاده از لاستیک در سایر بخش‌های خانه می‌تواند باعث ضدآب‌شدن بخش‌های مختلف شود و عایق حرارتی خوبی نیز محسوب می‌شود. لاستیک‌های بازیافتی برای افزایش استحکام و مقاومت دیوارهای حمال و پرکردن آن‌ها نیز گزینه‌ی خوبی محسوب می‌‌شوند.

درضمن به‌تازگی از لاستیک‌های بازیافتی در بتن‌ و به‌عنوان جایگزین جدید سنگدانه‌های شنی، نیز استفاده می‌شود (البته تنها ۱۰ درصد از سنگدانه‌ها با لاستیک جایگزین می‌شود). بتن‌های لاستیکی نسبت به بتن‌های متداول وزن کمتری دارند و استفاده از آن‌ها نیاز به استخراج منابع طبیعی را کاهش می‌دهد. ظرفیت تحمل فشار این بتن‌ جدید هم تفاوت زیادی با بتن‌های متداول ندارد و تنها ۱۴ درصد کمتر است.

استفاده از تکه‌های لاستیک در بتن

مزایای زیست‌محیطی بازیافت لاستیک

حفظ محیط‌‌زیست: بازیافت لاستیک هم می‌توانند مانند سایر حوزه‌های بازیافت به حفظ محیط‌زیست کمک کند؛ زیرا با تجزیه‌ی لاستیک‌ها در محیط‌‌زیست، مواد شیمیایی خطرناکی وارد آب و خاک می‌شود که می‌تواند به محیط‌زیست آسیب جدی بزند. تجزیه‌ی لاستیک در طبیعت ۵۰ تا ۸۰ سال طول می‌کشد و تجزیه‌ی لاستیک منجر به انتشار دود اسیدی در هوا می‌شود که برای انسان و محیط‌زیست بسیار خطرناک است. تجزیه‌ی لاستیک تولید مازوت (که به‌عنوان نفت کوره یا نفت سیاه هم شناخته می‌شود) را نیز به‌دنبال دارد که می‌تواند به محیط‌زیست و آبزیان آسیب جدی وارد کند.

• حفظ سلامت محیط: بسیاری از لاستیک‌هایی که در طبیعت رها می‌شوند، به محلی برای تجمع حشرات و جانوران کوچک عامل بیماری تبدیل می‌شود؛ مخصوصا در محیط‌های مرطوب و مکان‌های پربارش.
• حفظ منابع: بازیافت زباله از یک سو نیاز به استفاده از نفت و بنزین و از سوی دیگر نیاز به کاشت درخت کائوچو (که یکی از منابع اصلی موردنیاز برای تولید تایر محسوب می‌شود) را کاهش می‌دهد. درخت کائوچو یا درخت لاستیک معمولا در مناطق حساس زیست‌محیطی کاشته می‌شود و برای ازبین‌بردن آفات و بیماری‌های این درختان از ماده‌ای سمی به‌نام آرسینک تری اکسید استفاده می‌شود که ماده‌ای بسیار مضر برای انسان و محیط‌زیست است.

محصولات نهایی بازیافت پلاستیک

لاستیک‌های فرسوده و تایرها پس از بازیافت می‌توانند در ساخت کالاهای متنوعی استفاده شوند که تعدادی از آن‌ها را بیان کردیم. از میان دیگر کالایی‌هایی که لاستیک‌ بازیافت‌شده در آن‌ها بکار می‌رود می‌‌توان به مواد محافظت‌کننده و ضربه‌گیر، کفش‌های ورزشی و کفش‌های کار، کاپیشن‌های بارانی، کفپوش پیاده‌روها (استفاده از کفپوش‌های پلاستیکی به دلیل منعطف‌بودن پیاده‌روی را راحت‌تر می‌کنند)، تشک‌ ژیمناستیک، پا دری، مواد پوشش‌دهنده‌ی سیلوها، سطل‌های زباله (در تایلند تمام سطل‌های زباله از لاستیک تهیه می‌شوند)، قاب آینه و صنایع دستی اشاره کرد.

درضمن می‌توان از لاستیک‌های بازیافتی برای ساخت دیواره‌هایی استفاده کرد که در شهرهای ساحلی برای جلوگیری از ورود آب دریا به شهر بکار گرفته می‌شوند. همچنین می‌توان بستر آبراه‌هایی را که پساب‌ها در آن‌ها جریان دارند، با این لاستیک‌ها پوشاند تا از نفوذ پساب‌ها به خاک و محیط اطراف جلوگیری شود. لاستیک های بازیافتی می‌توانند به‌عنوان مواد پرکننده‌ی تایرهای جدید بکارگرفته شود؛ البته تنها ۵ درصد از لاستیک‌های بازیافتی می‌توانند برای تولید تایرهای جدید استفاده شوند.

بازیافت نخاله‌های ساختمانی

نخاله‌های ساختمانی قابل‌بازیافت

• چوب، آجر و بتن
• گچ فشرده‌شده
• آسفالت مورداستفاده در مسیرها و سقف‌ها
• اشیا و مواد باقی‌مانده از دکوراسیون داخلی و خارجی
• مواد باقی‌مانده پس از پاک‌‌سازی زمین‌ها
• سنگ‌های مورداستفاده در ساختمان‌سازی
• اجزای تشکیل‌دهنده‌ی ساختمان مثل در و پنجره و...

روش‌های بازیافت نخاله‌های ساختمانی

اجرای تشکیل‌‌دهنده‌ی ساختمان در‌صورتی‌که سالم باشند، بدون هیچ تغییری در ساختمان‌های دیگر استفاده می‌شوند یا در صورتی‌که کلاف در و پنجره و سایر چهارچوب‌ها استاندارد و سالم باشند، می‌تواند دوباره مورد استفاده قرار گیرند. برای استفاده از اجزایی که قصد دارید بدون هیچ تغییری از آن‌ها استفاده کنید، باید ملات اطراف آن‌ها را بتراشید.

بتن یکی از مهم‌ترین نخاله‌های ساختمانی قابل‌بازیافت محسوب می‌شود. پس از تخریب ساختمان‌ها، ناخالصی‌های بتن مثل فلز (میلگرد مورداستفاده در بتن بازیافت می‌شود) و سایر مواد مثل چوب، پلاستیک، کاغذ، سنگ و زباله از آن‌ جدا و در نهایت جدا می‌شود. در مرحله‌ی بعدی بتن تکه‌تکه و سپس تکه‌ها براساس اندازه با روش دستی یا با شناورشدن در آب جدا می‌شوند.

تکه‌های کوچک‌تر به روش‌های مختلفی استفاده می‌شوند که به شرح زیر است:

• ایجاد لایه‌های زیرین مسیرهای ساخته‌شده از بتن و آسفالت
• تشکیل بخشی از سنگ‌دانه‌های لازم برای ساخت بتن جدید
• ایجاد دیواره‌ی محافظ و اقتصادی برای جلوگیری از ریزش دیواره‌های خاکی و همچنین جلوگیری یا کنترل فرسایش زمین‌‌های کشاورزی واقع در حاشیه‌ی رودخانه و آبراه‌ها
• ایجاد زیرساخت لازم برای نصب ریل‌های راه‌آهن
• ایجاد لایه‌های زیرین مسیرهایی که برای زیبایی با سنگ‌ریزه پوشانده می‌شود
• تهیه‌ی مالچ باغبانی (ماده‌ای که لایه‌ی نازکی روی خاک تشکیل می‌دهد و از رشد علف‌های هرز، فرسایش خاک، آسیب‌های ناشی از بارش باران و یخبندان جلوگیری می‌کند).

از مزایای بتن بازیافتی نسبت به بتن‌هایی که با مصالح طبیعی تهیه می‌شوند، می‌توان به قابلیت جذب آب بیشتر، مقاومت بیشتر و تراکم کمتر اشاره کرد. درضمن کاهش نیاز به استخراج، استفاده از منابع آب، گاز و نفت، کاهش هزینه‌های انتقال مواد خام اولیه به مراکز ساخت بتن و همچنین صرفه‌جویی در مصرف انرژی (بازیافت هر تن سیمان و بتن باعث حفظ ۵۱۵۰ لیتر آب می‌شود) و کاهش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن (۹۰۰ کیلوگرم به ازای هر تن) از مزایای کلی بازیافت بتن به شمار می‌رود.

آسفالت نیز یکی دیگر از مواد قابل‌بازیافت ارزشمند در صنعت ساخت‌و‌ساز به شمار می‌رود و می‌توان آن را بارها و بارها بازیافت کرد. به دلیل اینکه آسفالت هرگز در طبیعت تجزیه نمی‌شود، تا جای ممکن باید بازیافت شود. برای بازیافت آسفالت، ابتدا با ماشین‌آلات مخصوص لایه‌ای از سطح آسفالت‌شده را جدا می‌کنند و پس از انتقال این آسفالت‌‌ها به مراکزی در آن تهیه شده‌اند، افراد متخصص کیفیت آن‌ها را ارزیابی و برای استفاده‌ی مجدد دوباره به اندازه‌های مختلف تقسیم می‌کنند.

در برخی از کشورها از آسفالت برای پوشش سقف استفاده می‌کنند. این نوع از آسفالت نیز پس از بازیافت می‌تواند برای آسفالت موقت جاده‌ای جهت جلوگیری از بلند‌شدن گرد و خاک و همچنین جهت تهیه‌ی آسفالت داغ باکیفیت مورداستفاده قرار گیرد.

گچ و آجر از دیگر مصالح ساختمانی هستند که می‌توانند پس از خردشدن به‌‌عنوان مواد پرکننده مورداستفاده قرار گیرند. برخی از مواد مورد‌استفاده در ساختمان مثل انواع سنگ و بلوک‌ها نیز می‌توانند به‌عنوان عایق حرارتی بکار گرفته شوند یا پس از خرد شدن در جاده‌سازی استفاده شوند. آجرهای خرد‌شده نیز می‌توانند برای شیب‌بندی سطوحی مثل پشت‌بام‌ها استفاده شوند و در بتن نیز برای افزایش مقاومت و کارایی آن، کاهش مصرف سیمان و جلوگیری از ایجاد ترک‌های سطحی در سطح بتن استفاده شود. بخشی از سنگ‌ها هم می‌توانند در فنداسیون ساختمان استفاده شوند.

درضمن در همه‌ی ساختمان‌‌ها از مواد فلزی آهنی و غیرآهنی، چوب و الوار، مواد پلاستیکی و کاغذی مختلفی استفاده می‌شوند که هر یک از آن‌ها می‌توانند به‌صورت مجزا بازیافت شوند.

فناوری جدید حوزه‌ی بازیافت نخاله‌های ساختمانی

پژوهشگران آلمانی موفق شده‌اند با‌استفاده‌از روش جداسازی نوری (در بخش‌های قبلی مقاله در مورد این موضوع توضیح داده‌‌ایم) ذرات بسیار ریز با قطر یک میلی‌متر را جدا و از آن‌ها برای ساخت بتن‌های بسیار سبک‌ وزن و عایق‌های‌ حرارتی استفاده کنند. درضمن این ذرات برای ساخت بتن هوادار که به آن بتن هوادهی‌شده یا بتن اسفنجی نیز گفته می‌شود، کاملا مناسب است. این نوع بتن بسیار سبک در برابر سرما، گرما و رطوبت عایق و در برابریخ‌زدگی و آتش‌سوزی مقاوم است.  

مزایای زیست‌محیطی

حفظ محیط‌زیست: ساخت‌و‌ساز خود عملی مخرب و آلوده‌کننده برای محیط‌زیست محسوب می‌شود، حال اگر نخاله‌های ساختمانی هم در محیط‌زیست و طبیعت رها شوند، این آسیب به مراتب‌ جدی‌تر می‌شوند. از سویی دیگر رهاکردن برخی از پسماندهای غیرقابل‌تجزیه درطبیعت نیز می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به آن وارد کند؛ اما با بازیافت نخاله‌های ساختمانی می‌توان تا میزان قابل‌توجهی از این فاجعه‌ی زیست‌محیطی جلوگیری کرد.

حفظ منابع طبیعی: به دلیل اینکه اکثر مواد مورد‌استفاده در ساختمان‌سازی، جزو مواد معدنی هستند، با بازیافت آن‌ها نیاز به احداث معادن جدید و بهره‌برداری از آن‌ها کاهش می‌یابدو این موضوع از یک سو حفظ منابع طبیعی و از سوی دیگر کاهش آسیب به محیط‌زیست را به‌دنبال دارد. بازیافت موادی مثل آسفالت و بتن می‌تواند مصرف سوخت‌های فسیل‌های مثل نفت و زغال‌سنگ را به میزان بسیار زیادی کاهش دهد.

بازیافت زباله‌های تر

معمولا زباله‌های تر بازیافت نمی‌شوند؛ زیرا تجزیه‌ی این مواد مدت زیادی طول نمی‌کشد؛ اما به دلیل اینکه زباله‌های تر که معمولا باقی‌مانده‌ی غذاها هستند، نیز زباله محسوب می‌شود و جمع‌آوری و دفع آن‌ها هزینه‌ی قابل توجهی دارد، بهتر است این زباله‌ها نیز بازیافت شوند (سالانه ۷ میلیون زباله تولید می‌شود). جالب است بدانید که این زباله‌ها هم می‌توانند به انرژی یا به کود موردنیاز گیاهان تبدیل شوند.

زباله‌های تر قابل‌بازیافت

• هرگونه غذای دوریخته‌شده و ته‌مانده‌ی بشقاب‌ها
• پوست میوه و سبزیجات
• غذای کپک‌زده
• گوشت خام و پخته
• چای کیسه‌ای
• تفاله‌ی قهوه
• پوسته‌های تخم‌مرغ

روش‌های بازیافت

تنها روش بازیافت زباله‌های تر، تجزیه‌ی آن‌ها و تبدیل این مواد به مواد ارگانیک است؛ به‌عنوان مثال پژوهشگران آلمانی با بهره‌گیری از فرایندی شیمیایی جدیدی تحت‌عنوان هضم بی‌هوای، مواد غذایی را در تانکی بدون اکسیژن و با کمک میکروب‌ها در مدت کوتاهی تجزیه و با‌استفاده‌از آن‌ها گاز متان غنی‌ای تولید کرده‌اند که می‌تواند برای تولید برق استفاده شود. حتی غذاهای فریز‌شده نیز می‌توانند به همین شیوه بازیافت شوند. با جوشاندن مواد غذایی در شرایط تحت فشار، نیز می‌توان آن‌ها را به گاز زیستی تبدیل کرد. در این روش مواد سریع‌تر به گاز تبدیل می‌شوند.

با روش پیرولیز که در بخش بازیافت لاستیک با آن آشنا شدید، نیز می‌توان پسماندهای غذایی را به گاز سنتز تبدیل کرد. این نوع گاز می‌تواند به‌عنوان سوختی مفید مورد استفاده قرار گیرد. در این روش پسماندها بااستفاده‌از حرارت و روش‌های تجزیه‌ی شیمیایی و بدون نیاز به استفاده از اکسیژن تجزیه و تبدیل به گاز می‌‌شوند. در روش هضم بی‌هوازی هم ظاهر فیزیکی پسماندها تغییر می‌کند و هم خصوصیات شیمیایی آن‌ها تبدیل می‌‌شود.

درضمن مواد غذایی می‌توانند به مواد تقویت‌کننده‌ی خاک و کود نیز تبدیل شوند. برای تبدیل پسماندهای مواد غذایی به کود و مواد تقویت‌کننده‌ی خاک، بهتر است آن را با شاخه و برگ‌های پوسیده و ضایعات کشاورزی ترکیب و سپس در محفظه‌ای بسته قرار دهید و دو تا چهار هفته منتظر بمانید (بهتر است دمای محفظه ۷۰ درجه سانتی‌گراد باشد تا هم مواد سریع‌‌تر تجزیه شوند و هم در صورتی‌که میکروبی در بین مواد قرار دارد، از بین برود. در مرحله‌‌ی بعد این مواد را به مدت ۱ تا ۳ ماه در فضای باز قرار دهید و گاهی اوقات آن‌ها را زیر و رو کنید تا آماده شود.

فناوری‌های جدید بازیافت پسماند مواد غذایی

تبدیل پسماند مواد غذایی به آب مناسب برای آبیاری

چنانچه مواد غذایی با‌استفاده‌از اکسیژن و باکتری‌های طبیعی تجزیه شوند، به آب تبدیل می‌شوند؛ البته این آب قابل‌شرب نیست و تنها می‌توان برای آبیاری از آن استفاده کرد.

مزایا و معایب زیست‌محیطی

مزایا

• حفظ محیط‌زیست: تجزیه‌ی سریع پسماندهای غذایی نیز باعث انتشار گازهای گلخانه‌های (گاز متان) می‌شود؛ بنابراین با بازیافت این زباله‌ها از یک سو می‌توان از آلودگی هوا و گسترش پدیده‌‌ی گرمایش جهانی (گاز متان نسبت به دی‌اکسید کربن بیشتر باعث افزایش دمای جهانی می‌شود) جلوگیری کرد و از سوی دیگر می‌توان گاز متصاعد‌شده از آن‌ها را به انرژی پاک تبدیل یا از این گازها برای حاصل‌خیزکردن خاک استفاده کرد. درضمن با بازیافت پسماندهای مواد غذایی می‌توان از انتشار گاز دی‌اکسید‌کربن نیز جلوگیری کرد.
• حفظ منابع انرژی: گاز حاصل از بازیافت پسماندهای غذایی می‌تواند به‌راحتی برای تولید برق و گرما استفاده شود؛ بنابراین می‌توانند جایگزینی مناسبی برای سوخت‌های فسیلی باشند.
• جلوگیری از آلودگی خاک: درصورت تبدیل پسماندهای غذایی به کمپوست، دیگر نیازی به استفاده از مواد شیمیایی و غیرطبیعی برای حاصلخیزکردن خاک نیست.
• تولید محصولات کشاورزی سالم‌تر: استفاده از کمپوست طبیعی به تولید محصولات کشاورزی سالم‌تر و افزایش مقاومت آن‌ها دربرابر آفات و بیماری‌ها نیز منجر می‌شود؛ بنابراین نیاز به استفاده از آفت کش‌ها نیز کمتر می‌شود. آفت‌کش‌ها برای سلامت انسان و محیط‌زیست خطرناک هستند و می‌توانند آب‌های زیرزمینی را نیز آلوده کنند.

معایب

به دلیل اینکه بازیافت پسماندهای غذایی فعالیتی سبز و دوست‌دار محیط‌زیست محسوب می‌شود، انجام آن هیچ آسیبی به محیط‌زیست وارد نمی‌کند.

مزایای اقتصادی

امکان استفاده از پسماندهای غذایی به‌عنوان غذای دام

کاهش هزینه‌های تولید برق و گرمایش با بهره‌گیری از انرژی حاصل از بازیافت پسماندها.