چطور توکن های کلاهبرداری و پروژه های جعلی ارز دیجیتال را شناسایی کنیم؟
با گسترش بازار ارزهای دیجیتال، فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی برای کاربران وجود دارد که برخی از آن‌ها بسیار وسوسه‌انگیزند. در کنار فرصت‌ها، تهدیداتی نیز وجود دارد که از جمله می‌توان به توکن‌های کلاهبرداری یا اسکم (Scam) اشاره کرد که با هدف فریب سرمایه‌گذاران ایجاد می‌شوند. این نوع رمزارزهای معمولاً با شعار «بیت‌کوین بعدی»، «اتریوم بعدی»، «با این توکن پولدار شوید» و مواردی این‌چنینی تبلیغ می‌شوند.
- از کجا بفهمیم ارز اسکم است؟
- ۱. بررسی وایت‌پیپر و اهداف پروژه
- ۲. تحلیل تیم توسعه‌دهنده و سابقه آن‌ها
- ۳. بررسی آدرس توکن در گوگل
- ۴. بررسی قرارداد هوشمند در بلاکچین
- ۵. تحلیل نقدینگی و حجم معاملات
- ۶. بررسی لیست شدن در صرافی‌ها
- ۷. استفاده از ابزارهای تحلیل و شناسایی
- ۸. بررسی نظرات کاربران و جامعه
- ۹. بررسی هشدارها و لیست‌های سیاه
فضای بلاکچین به هر کسی اجازه می‌دهد به‌راحتی ارز دیجیتال جدیدی بسازد و آن را به دیگران بفروشد. بدین ترتیب قبل از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید باید روش‌های شناسایی توکن‌های کلاهبرداری و رمزارزهای جعلی را یاد بگیرید تا از ضرر و ازدست‌رفتن سرمایه‌ی خود جلوگیری کنید.
از کجا بفهمیم ارز اسکم است؟
برای شخیص توکن کلاهبرداری و ارز دیجیتال تقلبی روش‌های زیادی وجود دارد که در جدول زیر آمده‌‌اند. در این ادامه با توضیح تک‌تک این موارد، به بررسی ۹ روش تشخیص کلاهبرداری بودن یک رمزارز می‌پردازیم.
بررسی | وضعیت مطلوب | وضعیت مشکوک |
|---|---|---|
وایت‌پیپر | دقیق، فنی، بروز | کلی‌گویی یا کپی‌شده |
تیم | با سابقه‌ی معتبر، لینکدین فعال | ناشناس یا ساختگی |
قرارداد | متن‌باز، تأییدشده | مخفی یا تأییدنشده |
نقدینگی | قفل‌شده، حداقل ۱۰۰ هزار دلار | قابل برداشت، پایین |
حجم معاملات | بالا و مداوم | کمتر از ۱۰ در روز |
ابزارها | نمره‌ی بالا | نمره‌ی پایین یا ممنوع بودن فروش |
شبکه‌های اجتماعی | کاربران فعال | ربات و فیک |
هشدار رسمی | بی‌خطر | در لیست سیاه |
۱. بررسی وایت‌پیپر و اهداف پروژه
وایت‌پیپر (Whitepaper) سندی است که اطلاعات کاملی درباره‌ی پروژهی رمزارزی ارائه می‌دهد. در این سند، باید جزئیاتی مانند اهداف پروژه، نحوه‌ی عملکرد، کاربرد توکن و تیم توسعه‌دهنده‌ی ارز دیجیتال مشخص شده باشد. اگر وایت‌پیپر پروژهای مبهم، ناقص یا کپی‌شده از پروژه‌های دیگر باشد، احتمال کلاهبرداری بالا می‌رود. برای بررسی وایت‌پیپر رمزارزهای مورد نظر خود مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. وایت‌پیپر پروژه را از سایت رسمی یا صفحه‌ی معرفی پروژه در CoinMarketCap یا CoinGecko دریافت کنید. بدین‌منظور روی نام توکن مورد نظرتان کلیک کنید و در صفحه‌ی مشخصات پروژه، به‌دنبال عبارت Whitepaper بگردید.
۲. با مطالعه‌ی وایت‌پیپر، بررسی کنید که موارد زیر در آن وجود دارد یا خیر:
- هدف دقیق پروژه چیست؟
- توکن چه کاربردی دارد؟
- ساختار توزیع توکن چگونه است؟
- نقشه‌ی راه (Roadmap) وجود دارد؟
- تیم توسعه‌دهنده‌ی پروژه معرفی شده‌اند؟
۳. عبارت‌های کلی‌ای مثل «هدف ما انقلاب در صنعت بلاکچین است» بدون توضیح عملیاتی، اغلب نشانه‌ای از کلاهبرداری محسوب می‌شود.
۴. وایت‌پیپر را از نظر شباهت به دیگر پروژه‌ها هم بررسی کنید. کپی بودن وایت‌پیپر یعنی احتمال دارد با پروژهی کلاهبرداری مواجه شده باشید.
وایت‌پیپرها معمولاً به زبان انگلیسی نوشته می‌شوند و اگر به این زبان تسلط ندارید، خیلی راحت ازطریق ابزار گوگل ترنسلیت به آدرس Translate.google.com، نسبت به ترجمه‌ی آن به زبان فارسی اقدام کنید.
۲. تحلیل تیم توسعه‌دهنده و سابقه آن‌ها
تیم پشت پروژهی رمزارز، نقش مهمی در اعتبار آن دارد. بررسی سوابق کاری، حضور در شبکه‌های اجتماعی و مشارکت در پروژه‌های قبلی می‌تواند به ارزیابی صحت پروژه کمک کند. اگر اطلاعاتی درباره‌ی تیم توسعه‌دهنده‌ی یک توکن وجود نداشته باشد یا اعضای آن ناشناس باشند، باید با احتیاط برخورد کرد.
۱. صفحه‌ی رسمی یا وایت‌پیپر رمزارز مورد نظرتان را باز کنید و به‌دنبال نام اعضای تیم توسعه بگردید.
۲. در لینکدین یا توییتر دنبال به‌دنبال نام اعضای تیم توسعه‌دهنده بگردید تا مشخص شود آیا سابقه‌ی واقعی دارند؟ توجه داشته باشید که افراد می‌توانند با پروفایل‌های جعلی در لینکدین سعی در فریب سرمایه‌گذاران داشته باشند. توصیه می‌شود علاوه‌بر لینکدین در ایکس (توییتر سابق) و حتی یوتیوب هم به‌دنبال اطلاعاتی درمورد پروژه و اعضای تیم توسعه‌دهنده‌ی آن باشید.
۳: بررسی کنید آیا این افراد در پروژه‌های معتبر دیگری فعالیت داشته‌اند؟
اگر تیم کاملاً ناشناس است یا هویت جعلی دارد، ریسک سرمایه‌گذاری در آن رمزارز بسیار بالا خواهد بود.
۳. بررسی آدرس توکن در گوگل
اگر در اینترنت جست‌وجو کردید و نتوانستید وب‌سایت یا وایت پیپر مشخصی برای توکن پیدا کنید، احتمالاً با مورد کلاهبرداری روبه‌رو هستید.
اگر به‌دنبال سایت تشخیص ارز دیجیتال تقلبی هستید، عبارت «آدرس توکن» را جست‌وجو کنید، لینک‌هایی را در مرورگرهای بلاک چین، وب‌سایت رسمی یا وایت پیپر می‌توان به‌آسانی پیدا کرد. اگر چنین چیزی وجود نداشت، علامتی هشداردهنده است.
از طرفی معمولاً Google Ads جولانگاه وب‌سایت‌های کلاهبرداری است. هیچ‌گاه روی لینک‌های اولی که در گوگل نمایش داده شده و در کنار آن ads نوشته شده است، کلیک نکنید. به یاد داشته باشید از وب‌سایت‌های رسمی استفاده کنید تا در دام سارقان رمزارز و بدافزارهای هکرها نیفتید.
۴. بررسی قرارداد هوشمند در بلاکچین
هر توکن یک قرارداد هوشمند دارد که در بلاکچین ثبت می‌شود. بررسی این قرارداد در مرورگرهای بلاکچین مانند Etherscan (برای اتریوم) یا BscScan (برای بایننس اسمارت چین) می‌تواند اطلاعات مفیدی ارائه دهد. اگر قرارداد در حالت تأییدشده قرار ندارد یا کد آن مخفی است، احتمالاً با پروژهی کلاهبرداری مواجه شده‌اید.
برای بررسی قرارداد هوشمند توکن مورد نظر خود مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. آدرس قرارداد توکن را از CoinGecko ،Coinmarketcap یا سایت پروژه کپی کنید.
۲. آدرس قرارداد توکن را در Etherscan ،BscScan یا SolScan یا بلاکچین دیگری که توکن بر بستر آن توسعه یافته است، جست‌وجو کنید.
۳. بررسی کنید آیا قرارداد «Verified» است یا نه. اگر کد آن باز (Open Source) باشد، امنیت بالاتری دارد.
۴. روی تب Contract کلیک کنید و کدهای پروژه را کپی کنید.
۵. کدهای پروژه را به ابزار هوش مصنوعی مثل ChatGPT بدهید و از چت‌بات بخواهید موارد مشکوک در آن را بررسی کند. به‌عنوان مثال پروژه نباید محدودیت فروش داشته باشد، امکان تغییر مالکیت پروژه بدون هشدار نباید وجود داشته باشد و کارمزدها نیز باید منطقی باشند؛ در غیر این صورت احتمال کلاهبرداری بودن پروژه وجود دارد.
بررسی قرارداد هوشمند پروژه‌ها، یکی از بهترین روش‌ها برای شناسایی توکن‌های کلاهبرداری است
۶. به سربرگ Holders بروید و بررسی کنید که بیشتر حجم توکن‌ها (بالای ۶۰ درصد) در یک یا چند کیف پول قرار نداشته باشد. بسیاری از پروژه‌های کلاهبرداری اکثر حجم توکن‌های موجود خود را در یک یا نهایتاً چند کیف پول نگهداری می‌کنند.
۶. با استفاده از سایت TokenSniffer، لینک قرارداد هوشمند رمزارز مورد نظرتان را بررسی کنید و ببینید چه امتیازی می‌گیرد. اگر امتیاز پروژه از حد معمول کمتر بود، به کلاهبرداری بودن آن شک کنید.
۵. تحلیل نقدینگی و حجم معاملات
نقدینگی پایین و حجم معاملات کم می‌تواند نشانه‌ای از اعتماد نداشتن کاربران به توکن باشد. بررسی میزان نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز و حجم معاملات روزانه می‌تواند به ارزیابی سلامت پروژه کمک کند.
برای پروژه‌هایی که در صرافی غیر متمرکز (مثل PancakeSwap یا Uniswap) هستند، از ابزارهایی مثل DEXtools یا Geckoterminal استفاده کنید. اطلاعات پروژه‌هایی که در صرافی‌های متمرکز خریدوفروش می‌شوند نیز در وب‌سایت‌های CoinGecko و Coinmarketcap با جزئیات بالا قابل مشاهده است.
برای بررسی توکن‌های ثبت‌شده در صرافی‌های غیرمتمرکز مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. وارد سایت DEXTools یا GeckoTerminal شوید.
۲. آدرس توکن را جست‌وجو کنید.
۳. اطلاعات توکن ازجمله حجم نقدینگی و بازار و حجم معاملات آن را بررسی کنید:
نقدینگی خیلی پایین یکی از نشانه‌های مهم پروژه‌های کلاهبرداری محسوب می‌شود
- حجم معاملات ۲۴ ساعته چقدر است؟ (زیر ۱۰۰۰ دلار خطرناک است)
- نقدینگی (Liquidity Pool) چقدر است؟ (زیر ۱۰هزار دلار = هشدار)
- نقدینگی قفل (Locked LP) شده یا سازنده امکان برداشت آن را دارد؟ (در این شرایط پروژه به احتمال زیاد کلاهبرداری است)
نکته‌ی دیگر اینکه اگر ارز دیجیتال مورد نظر شما فقط در یک صرافی لیست شده باشد، باز هم باید به پروژهی آن شک کنید.
۶. بررسی لیست شدن در صرافی‌ها
توکن‌هایی که فقط در صرافی های غیرمتمرکز (DEX) لیست شده‌اند و در صرافی‌های معتبر حضور ندارند، احتمالاً کلاهبرداری باشند. صرافی‌های معتبر معمولاً پروژه‌ها را قبل از لیست‌کردن بررسی می‌کنند.
۱. بررسی کنید توکن در چه صرافی‌هایی لیست شده است. برای این کار می‌توانید از پلتفرم‌هایی مثل CoinMarketCap استفاده کنید.
۲. اگر فقط در صرافی های غیر متمرکز وجود دارد (مثل پنکک‌سواپ، یونی‌سواپ) و هیچ صرافی متمرکز معتبر (مثل بایننس، کوکوین، کراکن) آن را لیست نکرده باشد، ریسک پروژه بسیار بالا خواهد بود.
۳. بررسی کنید آیا صرافی‌ها درمورد لیست‌شدن توکن به کاربران خود اطلاعیه داده‌اند یا نه.
۷. استفاده از ابزارهای تحلیل و شناسایی
ابزارهای مختلفی برای تحلیل و شناسایی سریع توکن‌های کلاهبرداری وجود دارد که در ادامه آن‌ها را مرور می‌کنیم:
- Token Sniffer: بررسی قرارداد هوشمند و ارائه‌ی نمره به توکن‌ها
- Honeypot.is: شناسایی توکن‌هایی که امکان فروش ندارند (هانی‌پات)
- DEXTools: تحلیل داده‌های بازار و بررسی نقدینگی
- CoinMarketCap و CoinGecko: بررسی لیست‌شدن و اطلاعات کلی توکن‌ها
برای استفاده از TokenSniffer وارد سایت آن شوید و سپس آدرس قرارداد هوشمند توکن مورد نظرتان را وارد کنید. منتظر بمانید تا امتیاز پروژه نمایش داده شود. امتیاز زیر ۳۰ یعنی آن رمزارز احتمالاً کلاهبرداری است.
برای استفاده از Honeypot.is وارد سایت آن شوید و سپس آدرس قرارداد هوشمند توکن مورد نظرتان را وارد کنید. اکنون بررسی کنید آیا توکن قابل فروش است یا نه. توکن‌های «هانی‌پات» را فقط می‌توان خرید و امکان فروش آن‌ها وجود ندارد.
اگر توکن مورد نظر شما در حوزه‌ی دیفای فعالیت دارد، با وارد کردن آدرس قرارداد هوشمند آن در پلتفرم RugDoc.io، بررسی کنید آیا قرارداد آن امنیت دارد یا خیر.
۸. بررسی نظرات کاربران و جامعه
بررسی نظرات کاربران در پلتفرم‌هایی مانند Etherscan یا شبکه‌های اجتماعی ازجمله ایکس، تلگرام، ردیت و دیسکورد می‌تواند اطلاعات مفیدی ارائه دهد. اگر کاربران از تجربه‌های منفی یا کلاهبرداری صحبت می‌کنند، باید با احتیاط برخورد کرد.
۱. بررسی کنید آیا توکن مورد نظرتان جامعه‌ی کاربری فعالی دارد یا فقط ربات هستند؟
۲. دقت کنید که افراد واقعی درباره‌ی توکن چه می‌گویند.
اگر همه‌ی کامنت‌ها مثبت‌نما هستند یا با ربات تولید شده‌اند، پروژهی مورد نظر احتمالاً خطرناک است.
۹. بررسی هشدارها و لیست‌های سیاه
برخی پلتفرم‌ها مانند DappRadar لیست‌هایی از پروژه‌های مشکوک یا کلاهبرداری ارائه می‌دهند. بررسی این لیست‌ها می‌تواند به شناسایی پروژه‌های پرخطر کمک کند. برای شناسایی توکن های کلاهبرداری می‌توانید از پلتفرم‌های زیر استفاده کنید.
اگر نام پروژهی رمزارزی مورد نظرتان در فهرست اخطارهای این پلتفرم‌ها قرار دارد، توصیه می‌شود از سرمایه‌گذاری در آن خودداری کنید.
در دنیای رمزارزها، آگاهی و تحقیق، کلید موفقیت محسوب می‌شود. با بررسی دقیق پروژه‌ها، استفاده از ابزارهای تحلیل و گوش‌دادن به نظرات جامعه‌ی کاربران واقعی، می‌توان از سرمایه‌گذاری در توکن‌های کلاهبرداری جلوگیری کرد. همیشه به یاد داشته باشید که وعده‌های سود بالا بدون ریسک، اغلب نشانه‌ای از کلاهبرداری است.