چین از DNA مسلمانان اویغور برای ردیابی آن‌ها استفاده می‌کند
مقامات چینی برای ایجاد یک سیستم عظیم نظارت و کنترل، از کمک متخصصان آمریکایی استفاده کرده‌اند. با اینکه چینی‌ها دریافت DNA افراد را برای کنترل رایگان سلامتی آن‌ها عنوان می‌کنند، اما تهیر ایمین، مسلمان ۳۸سالهای که نه‌تنها نمونه‌ی خون او را گرفتند، بلکه صورت او را اسکن و صدا و اثر انگشتش را ثبت کردند، نسبت به نظر مقامات شک دارد. آن‌ها در این برنامه‌ی چکاپ، قلب یا کلیه‌ها را معاینه نکردند و درخواست او برای مشاهده نتایج را نپذیرفتند. تهیر ایمین می‌گوید:
به من گفتند که هیچ حقی برای سؤال در این مورد ندارم و اگر سؤال بیشتری دارم، باید به پلیس مراجعه کنم.
آقای ایمین یکی از میلیون‌ها نفری است که درگیر کارزار نظارت و فشار گسترده‌ی چینی‌ها شده است. درواقع مقامات چین درحال جمع‌آوری DNA مردم چین هستند و بعید به‌نظر می‌رسد برای انجام این کار از کمک دانشگاهی و شرکت‌های ایالات متحده استفاده کرده باشند.
چین قصد دارد اویغورهای این کشور (مردم ساکن شمال‌غرب چین و عمدتاً از گروه‌های قومیتی مسلمان) را مجبور به تبعیت بیشتر از حزب کمونیست کند. این موضوع با بازداشت یک میلیون مسلمان در ارودگاه‌های به‌اصطلاح «بازآموزی» همراه بوده که با محکومیت گروه‌های حقوق بشری و تهدید به تحریم ازطرف دولت ترامپ مواجه شده است.
طبق گفته‌ی گروه‌های حقوق بشری و فعالان اویغور، جمع‌آوری اطلاعات ژنتیکی بخش مهمی از کارزار چینی‌ها به‌شمار می‌رود. آن‌ها می‌گویند پایگاه جامع داده‌های DNA ممکن است برای ردیابی اویغورهایی که دربرابر این کارزار مقاومت می‌کنند، استفاده شود. نیروهای پلیس ایالات متحده و سایر نقاط دنیا از اطلاعات ژنتیکی اعضای خانواده‌ها برای پیداکردن افراد مظنون و پیگیری جنایات استفاده می‌کنند. مقامات چینی که مشغول ایجاد پایگاه داده‌ای بزرگی از نمونه‌های DNA هستند، به مزایای بررسی ژنتیکی برای مبارزه با جرایم نیز اشاره کرده‌اند.
دانشمندان وابسته به پلیس چین برای افزایش قابلیت‌های خود در زمینه‌ی DNA، از تجهیزات ساخت شرکت ترمو فیشر واقع در ماساچوست استفاده می‌کنند. آن‌ها برای مقایسه‌ی DNA اویغورها با سایر نمونه‌ها، اطلاعات ژنتیکی مردم سراسر دنیا که توسط دکتر کنث کید، نسل‌شناس دانشگاه ییل، در اختیارشان قرار گرفته است را به‌کار می‌برند. شرکت ترمو فیشر روز چهارشنبه گفت که تجهیزات خود را از این به بعد به شینجیانگ، جایی که بخش اعظم کارزار ردیابی اویغورها در آنجا اتفاق می‌افتد، نمی‌فروشد. این شرکت در بیانیه‌ای جداگانه نیز به روزنامه‌ی نیویورک تایمز گفته بود که درحال همکاری با مقامات آمریکایی هستند تا نحوه‌ی استفاده‌ی این فناوری در چین را مشخص کنند.
دکتر کید می‌گوید که هیچ اطلاعی از نحوه‌ی استفاده‌ی چینی‌ها از دانش و تجهیزاتش نداشته است و فکر می‌کند دانشمندان چینی باید باتوجه به هنجارهای علمی، رضایت آگاهانه‌ی اهداکنندگان DNA را به‌دست می‌آوردند. کارزار چینی‌ها چالش بزرگی برای جامعه‌ی علمی و نحوه‌ی دراختیارگذاشتن اطلاعات پیشرفته به عموم به‌وجود آورده است. این کارزار تاحدودی به فناوری تجاری و پایگاه داده‌ای DNA مردم وابسته است که بخش اعظم آن در ایالات متحده مدیریت یا ساخته شده‌اند. دانشمندان چینی نمونه‌ی DNA اویغورها را وارد یک پایگاه داده‌ای جهانی کرده‌اند که به‌طور بالقوه منجر به نقض هنجارهای علمی رضایت اهداکننده شده است. مارک مونسترایلم، استادیار دانشگاه ویندزور در انتاریو که استفاده این فناوری آمریکایی در شینجیانگ را بادقت زیر نظر داشته است، می‌گوید:
همکاری جامعه‌ی علمی دنیا به این نوع نظرات ژنتیکی مشروعیت قانونی داده است.
اخذ نمونه DNA میلیون‌ها مسلمان
برنامه‌ای باعنوان «چکاپ برای همه» (Physicals for All) در شینجیانگ درجریان است. طبق گفته خبرگزاری رسمی چین، از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷ حدود ۳۶میلیون نفر در این برنامه شرکت داشته‌اند. اویغورها و گروه‌های حقوق بشر گفته‌اند که مقامات چینی نمونه‌ی DNA، تصویر عنبیه و سایر اطلاعات شخصی را جمع‌آوری کرده‌اند. در این منطقه جمعیتی بالغ بر ۲۴٫۵میلیون نفر زندگی می‌کنند و مشخص نیست که آیا برخی از ساکنان این منطقه بیش از یک‌بار در این برنامه شرکت کرده‌اند یا خیر.
مقامات دولتی شینجیانگ در بیانیه‌ای، جمع‌آوری نمونه‌های DNA به‌عنوان بخشی از چکاپ رایگان پزشکی را تکذیب کرده‌اند و گفته‌اند دستگاه‌های DNA که توسط مقامات شینجیانگ آورده شده، باهدف استفاده‌ی داخلی است. کشور چین طی دهه‌ها، کنترل و فشار زیادی به مردم شینجیانگ وارد می‌کند و در سالهای اخیر اویغورها را به ارتکاب یک‌سری حملات تروریستی در این منطقه و سایر نقاط چین (ازجمله حادثه‌ی سال ۲۰۱۳ که راننده‌ای در میدان تیان‌آن‌من شهر پکن به دو نفر برخورد کرد) متهم کرده است.
حزب کمونیست در اواخر سال ۲۰۱۶ کارزاری برای تبدیل اویغورها و سایر گروه‌های اقلیت مسلمان به طرفداران وفادار به‌راه انداخت. دولت صدها هزار نفر از آن‌ها را در اردوگاه‌های بازآموزی زندانی کرده و ادعا می‌کند که این کار برای اجتناب از فقر، عقب‌ماندگی و اسلام افراطی است. این مقامات اخیراً شروع به جمع‌آوری نمونه‌های DNA کرده‌اند. حداقل در برخی موارد، مردم اطلاعات ژنتیکی خود را به‌صورت داوطلبانه به مقامات نداده‌اند. برای اینکه اویغورها را به انجام چکاپ رایگان پزشکی وادار کنند، پیامک‌هایی به پلیس و کارمندان محلی ارسال و به آن‌ها گفته شد که این چکاپ الزامی است. دارن بیلر، انسان‌شناس دانشگاه واشنگتن که به پژوهش درباره‌ی رنج و مشقت مردم اویغور پرداخته است، می‌گوید:
از عامل قهرآمیز شدیدی برای این موضوع استفاده کرده و اویغورها هیچ چاره‌ای جز انجام چکاپ نداشته‌اند.
تماس با دکتر کید
کنث کید اولین‌بار در سال ۱۹۸۱ به چین سفر کرد و درباره‌ی این کشور کنجکاو شد. به‌همین دلیل وقتی در سال ۲۰۱۰ دعوت‌نامه‌ای برای سفری به پکن با هزینه‌ی این کشور دریافت کرد، این دعوت را پذیرفت. پروفسور ۷۷ ساله‌ی دانشگاه ییل& شخصیت مهمی در زمینه‌ی ژنتیک به‌حساب می‌آید و کمک کرده است تا مقبولیت مدرک DNA در دادگاه‌های آمریکا بیشتر شود.
میزبان‌های چینی او، سوابقی در اجرای قانون داشتند و دانشمندانی از وزارت امنیت عمومی و به‌خصوص پلیس چین بودند. دکتر کید درطول این سفر با لی کایشیا، رئیس پزشک قانونی مؤسسه‌ی فورنزیک ساینس این وزارتخانه، دیدار کرد و رابطه‌ی عمیقی بین آن‌ها شکل گرفت. دکتر لی در دسامبر ۲۰۱۴ برای دوره‌ای ۱۱ماهه به آزمایشگاه دکتر کید رفت و نمونه‌های DNA را با خود به چین آورد. دکتر کید می‌گوید:
من فکر می‌کردم که این نمونه‌ها را برای پژوهشی مشترک دراختیار یکدیگر قرار می‌دهیم.
دکتر کید تنها نسل‌شناس خارجی نیست که با مقامات چینی همکاری کرده است. بروس باندول، پروفسور دانشگاه شمال تگزاس، در بیوگرافی آنلاین خود می‌گوید که به‌عنوان عضوی از کمیته‌ی علمی در مؤسسه‌ی فورنزیک ساینس در وزارت امنیت عمومی چین خدمت کرده یا درحال خدمت است. جف کارلتون، سخنگوی این دانشگاه گفته بود:
نقش پروفسور بروس باندول در این وزارتخانه به‌صورت نمادین بوده و ازطرف خود هیچ همکاری با آن‌ها نداشته است. دکتر باندول و تیمش انزجار خود نسبت به استفاده از فناوری DNA برای آزار و اذیت گروه‌های قومی یا مذهبی را اعلام کرده‌اند. فعالیت آن‌ها در راستای خدمت به بشریت است و روی پژوهش‌های جنایی و مبارزه با قاچاق انسان تمرکز دارد.
داده‌های دکتر کید به بخشی از مجموعه‌ی DNA کشور اضافه شد. پژوهشگران این وزارتخانه در سال ۲۰۱۴ مقاله‌ای منتشر کردند که به دانشمندان نحوه‌ی تشخیص و تمایز گروه‌های قومی از یکدیگر به‌عنوان مثال امکان تمایز اویغورها از هندی‌ها را نشان می‌داد. نویسندگان این مقاله گفتند که از ۴۰ نمونه‌ی DNA اویغورها در چین و نمونه‌هایی از سایر گروه‌های قومیتی، از آزمایشگاه دکتر کید استفاده کرده‌اند. در درخواست‌هایی که برای ثبت نمونه‌ها در فاصله‌ی سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ در چین ارائه شده است، پژوهشگران باکمک بررسی ساختار ژنتیکی به راه‌هایی برای شناسایی قومیت افراد رسیدند. آن‌ها اطلاعات ژنتیکی اویغورها را گرفتند و آن را با DNA سایر گروه‌های قومیتی مقایسه کردند. پژوهشگران باتوجه به نمونه‌های ثبت‌شده در سال ۲۰۱۷ توضیح دادند که باکمک سیستم آن‌ها می‌توان از DNA مظنونان در صحنه‌های جرم، منطقه‌ی جغرافیایی آن‌ها را حدس زد.
پژوهشگران برای مقایسه از نمونه‌های DNA آزمایشگاه دکتر کید استفاده کردند که شامل ۱۰۰۰ نمونه‌ی ژنوم (لیستی عمومی از ژن‌های سراسر دنیا) می‌شد. پل فلیک، عضو کمیته‌ی رهبری پروژه‌ی ۱۰۰۰ ژنوم می‌گوید:
اگر از داده‌ها به‌عنوان راهی برای شناسایی منطقه‌ی جغرافیایی نمونه‌ی DNA استفاده می‌شد، داده‌های این پروژه با هیچ محدودیت و مشکلی مواجه نمی‌شد.
اما این داده‌ها برای اهداف دیگری نیز استفاده شده‌اند. پژوهشگران دولتی چین اطلاعات ۲,۱۴۳ اویغور را به پایگاه داده‌ی فراوانی الل (فرکانس ژن) اضافه کردند که یک پلتفرم پژوهشی آنلاین تحت مدیریت دکتر کید بود و بخشی از بودجه‌ی آن توسط وزارت دادگستری ایالات متحده تأمین می‌شد. این پایگاه داده‌ای را با نام «آلفرد» نیز می‌شناسند که شامل داده‌های DNA بیش از ۷۰۰ نفر در سراسر جهان می‌شود.
آرتور کاپلان، رئیس بخش اخلاق پزشکی در دانشکده پزشکی دانشگاه نیویورک می‌گوید:
این اشتراک داده می‌تواند هنجارهای علمی رضایت آگاهانه را نقض کند؛ زیرا مشخص نیست که آیا اویغورها به‌صورت داوطلبانه نمونه‌های DNA خود را به مقامات چینی داده‌اند یا خیر. نباید اطلاعات هیچ‌کس را بدون رضایت شخصی وارد این پایگاه داده‌ای کرد. واقعاً بخشی از دانشمندان آمریکایی از روی ساده‌لوحی تصور می‌کردند که سایر افراد نیز همان قوانین و استاندارهای آن‌ها را رعایت می‌کنند.
دکتر کید از اینکه وزارتخانه‌ی چینی نام او را در اختراعات خود برده‌اند، اصلاً خوشحال نیست و معتقد است که داده‌های او نباید در راهی استفاده شود که مردم یا مؤسسه‌ها بتوانند به‌طور بالقوه از آن سود ببرند. او می‌گوید:
«اگر مقامات چینی از داده‌هایی که قبلاً در همکاری مشترک با من به‌دست آورده، استفاده کرده‌اند، برای توقف آن‌ها کار زیادی از دستم برنمی‌آید. تا قبل از تماس روزنامه ی تایمز با من، هیچ اطلاعی از این پرونده‌سازی نداشتم. من فکر می‌کردم که همکاری‌ام با این وزارتخانه هیچ تفاوتی با همکاری‌هایم با پلیس و آزمایشگاه‌های کالبدشکافی در سایر نقاط دنیا ندارد.
دولت‌ها برای داشتن تصویری دقیق از کلیت جمعیت باید به داده‌های اقلیت‌ها دسترسی داسته باشد، اما این موضوع نباید فقط مختص به یک گروه قومی بزرگ شود. درباره‌ی موضوع رضایت نیز مسئولیت رعایت استانداردها با پژوهشگران چینی است؛ هرچند درباره‌ی گزارش‌های مربوط‌به اویغورها که مجبور به ارائه DNA خود شده‌اند، بحث‌های زیادی مطرح است. من تصور می‌کردم که برای جمع‌آوری نمونه‌ها، رضایت آگاهانه‌ی اهداکنندگان را دریافت کرده‌اند؛ اما اخیراً در اخبار از رفتار نامناسب با اویغورها شنیده‌ام که به نگرانی‌ها دامن زده است.»
دکتر کید و دکتر باندول در کنفرانس ژنومیک شهر شی‌آن چین در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان سخنران صحبت کردند. مسئولیت این کنفرانس تاحدودی برعهده‌ی ترمو فیشر (شرکتی که به‌خاطر فروش تجهیزات به چین با انتقادهای شدیدی مواجه شده است) و ایلومینا (شرکتی در سن دیگو که ابزارهای تعیین توالی ژنتیکی را می‌سازد) بود. چین درحال‌حاضر هزینه‌ی مراقبت‌های بهداشتی و پژوهشی را افزایش داده است. بازار تجهیزات تعیین توالی ژنتیکی و سایر فناوری‌های چین در سال ۲۰۱۷ معادل یک میلیارد دلار ارزش داشت و طبق نظر CCID Consulting (مؤسسه‌ای پژوهشی)، این ارزش احتمالاً طی پنج سال بیش از دوبرابر خواهد شد. بااین‌حال بازار چین قوانین سفت‌و‌سختی ندارد و همیشه مشخص نیست که این تجهیزات در کجا و برای چه منظوری استفاده می‌شوند.
شرکت ترمو فیشر از تجهیزات آزمایشگاهی تا بسته‌های آزمایش DNA و دستگاه‌های ردیابی DNA را به فروش می‌رساند که به دانشمندان در شناسایی قومیت افراد و بیماری‌هایی که به‌خصوص نسبت به آن‌ها آسیب‌پذیر هستند، کمک می‌کند. طبق گزارش سالیانه‌ی این شرکت در سال ۲۰۱۷، کشور چین ۱۰درصد از درآمد ۲۰٫۹ میلیارد دلاری ترو فیشر را به خود اختصاص داده است. مقامات این شرکت می‌گویند:
بزرگ‌ترین داستان موفقیت ما در بازارهای نوظهور همچنان با کشور چین رقم می‌خورد.
طبق ادعاهای وزارتخانه‌ی امنیت عمومی، چین از تجهیزات شرکت فیشر برای ردیابی ژن‌های مردم این کشور استفاده می‌کند. شرکت مذکور همچنین تجهیزاتی را نیز مستقیماً به مقامات شینجیانگ فروخته است که کارزار کنترل اویغورها با شدت بیشتری در آنجا جریان دارد. طبق اسناد تهیه‌شده، حداقل بخشی از این تجهیزات برای استفاده‌ی پلیس خریداری شده‌اند. مقامات این منطقه گفته‌اند که این دستگاه‌ها برای بررسی DNA پرونده‌های جنایی مهم است و هیچ مشابه جایگزینی در چین ندارند. ۶ نفر از پژوهشگران این وزارتخانه در راستای کمک به تحلیل نمونه‌های DNA مردم هان، اویغور و تبت ساکن در چین، در فوریه‌ی سال ۲۰۱۳ برند «Thermo Fisher’s Applied Biosystems» و تعدادی شرکت دیگر را تأسیس کردند. آن‌ها معتقدند که شناختن نحوه‌ی تمایز بین این نمونه‌ها مطمئناً برای مبارزه با تروریسم ضرورت دارد؛ زیرا پیگیری این موارد دشوارتر شده است. پژوهشگران می‌گویند که نمونه‌ی DNA متعلق به ۹۵ اویغور را دریافت کرده‌اند که برخی از نمونه‌ها توسط پلیس به آن‌ها داده شده و تعدادی هم به‌صورت داوطلبانه در اختیارشان قرار گرفته است.
سناتور مارکو روبیو، از جمهوری‌خواهان فلوریدا و سایر سناتورها با انتقاد از ترمو فیشر، از وزارت بازرگانی خواسته‌اند تا فروش فناوری شرکت‌های آمریکایی به کشور چین که ممکن است با هدف نظارت و ردیابی به‌کار برود را ممنوع کنند. ترمو فیشر در روز چهارشنبه اعلام کرد که در راستای سیاست‌ها و قوانین اخلاقی و ارزش‌های این شرکت، فروش تجهیزات به شینجیانگ را متوقف می‌کند. مقامات این شرکت می‌گویند:
ما به‌عنوان شرکتی پیشرو در ارائه‌ی خدمات علمی، به نحوه‌ی استفاده از محصولات و خدمات‌مان توسط مشتریان اهمیت می‌دهیم.
گروه‌های حقوق بشری از این حرکت شرکت فیشر استقبال کرده‌اند؛ هرچند که همچنان معتقدند باید بر تجهیزات و اطلاعاتی که در اختیار چین قرار گرفته است، نظارت بیشتری انجام شود و مطمئن شوند که مقامات دیگر نقاط دنیا، آن‌ها را به شینجیانگ ارسال نکنند. سوفی ریچاردسون، مدیر بخش چین دیدبان حقوق بشر می‌گوید:
گام بسیار مهمی برداشته شده است و امیدواریم که این شرکت و سایر شرکت‌هایی که درحال ارزیابی فروش‌ها و فعالیت‌های خود در چین و به‌خصوص شینجیانگ هستند، این دیدگاه را در همه‌ی فعالیت‌های تجاری خود در سراسر این کشور به‌کار ببندند.
قانون‌گذاران و مقامات آمریکا بادقت جریان‌های شینجیانگ را رصد می‌کنند. درپی رفتار کشور چین با مردم اویغور، دولت ترامپ به‌دنبال تحریم‌کردن مقامات و شرکت‌های چینی است. کارزار ردیابی باعث ناخشنودی افرادی نظیر تهیر هاموت شده است. پلیس در ماه می سال ۲۰۱۷ اقدام به گرفتن نمونه‌ی خون، اثر انگشت، ثبت صدا و اسکن صورت این مرد ۴۹ساله‌ی اویغور در شینجیانگ کرد و یک ماه بعد از او خواسته شد برای آنچه که چکاپ رایگان سلامتی عنوان شده بود، به کلینیکی محلی مراجعه کند. آقای هاموت، فیلمسازی است که اکنون در ویرجینیا زندگی می‌کند و بعد از دیدن مردم ۲۰ تا ۴۰ ساله‌ی اویغور در صف چکاپ می‌گوید:
بعید می‌دانم که این افراد وحشت‌زده با رضایت اقدام به ارائه‌ی DNA خود کرده باشند. هیچ‌کس در چنین شرایطی و تحت این فشارها و احتمال بروز خطرات شخصی، با دادن نمونه‌ی خون برای انجام پژوهش موافقت نمی‌کند. این رفتاری غیرقابل تصور است.
نظرات