فراموشی ممکن است به زمان روز بستگی داشته باشد
پژوهشگران ژنی را در موش‌ها شناسایی کرده‌اند که به‌نظر می‌رسد روی یادآوری خاطرات در زمان‌های مختلف روز تأثیرگذار باشد. آن‌ها این موضوع را بررسی کردند که چه چیزی باعث می‌شود موش‌ها درست قبل از زمان معمول بیدارشدن، بیشتر دچار فراموشی باشند. ساتوشی کیدا، از دانشگاه توکیو می‌گوید:
شاید نخستین ژنی را در موش شناسایی کرده‌ایم که به‌طور خاص با بازیابی حافظه ارتباط دارد.
وقتی چیزی را فراموش کرده‌اید، شاید به این دلیل باشد که واقعا آن را یاد نگرفته‌اید؛ مانند نام شخصی که درست چند لحظه پیش به شما معرفی شد. همچنین، ممکن است به این دلیل باشد که نمی‌توانید این اطلاعات را از جایی در مغز بازیابی کنید که در آن ذخیره شده است؛ مانند اشعار ترانه‌ی دلخواهتان که از ذهنتان خارج می‌شود. بسیاری از پژوهشگران حوزه‌ی حافظه درباره‌ی چگونگی ایجاد خاطرات جدید پژوهش می‌کنند. مطالعه‌ی بیولوژی فراموشی به‌‌دلیل دشواری تمایز بین «ندانستن» و «به‌خاطرنیاوردن» بسیار پیچیده‌تر است. کیدا می‌گوید:
آزمون حافظه‌ای طراحی کرده‌ایم که می‌تواند بین یادنگرفتن (ندانستن) و دانستن، ولی ناتوانی در به‌خاطر آوردن، تمایز قائل می‌شود.
پژوهشگران خاطرات موش‌های نر و ماده‌ی جوان را آزمایش کردند. در مرحله‌ی یادگیری یا آموزش، آنان به موش‌ها اجازه دادند برای چند دقیقه شیء جدیدی را کشف کنند. سپس در مرحله‌ی یادآوری، این موضوع را بررسی کردند که موش‌ها چه مدت چیزی را لمس می‌کنند که قبلا نیز به آن‌ها نشان داده شده است. موش‌ها زمان کمتری صرف اشیائی می‌کردند که به‌خاطر می‌آوردند قبلا آن‌ها را دیده‌اند.
پژوهشگران یادآوری موش‌ها را با معرفی مجدد شیئی در زمان‌های مختلف روز آزمایش کردند. آن‌ها همین آزمایش‌ها را با موش‌های سالم و موش‌های فاقد BMAL1 انجام دادند. پروتئین BMAL1 بیان بسیاری از ژن‌های دیگر را تنظیم می‌کند و سطوح آن در طول روز در نوسان است؛ بدین‌ترتیب که درست قبل از بیداری، سطح آن کاهش و قبل از به‌خواب‌رفتن سطح آن افزایش می‌یابد.
موش‌هایی که درست قبل از زمان معمول بیداری آموزش می‌دیدند و درست پس از زمان به‌خواب‌رفتن معمولشان آزمایش شدند، شیء را تشخیص دادند. موش‌هایی که در همان زمان آموزش دیده بودند (درست قبل از زمان معمول بیداری)؛ اما ۲۴ ساعت بعد آزمایش شدند، شیء را نشناختند. موش‌های سالم و موش‌های فاقد پروتئین BMAL1 الگوی مشابهی داشتند؛ اما موش‌های فاقد BMAL1 درست قبل از زمان معمول بیداری فراموش‌کارتر بودند. پژوهشگران وقتی موش‌ها را درزمینه‌ی تشخیص شیء یا شناسایی موشی دیگر آزمودند، همین نتایج را مشاهده کردند.
چیزی درمورد زمان روز، درست قبل از زمان بیداری معمولی و وقتی سطوح BMAL1 به‌طور طبیعی پایین است، وجود دارد که موجب می‌شود موش‌ها چیزی را که قطعا آموخته و می‌دانند، به‌یاد نیاورند. به‌گفته‌ی کیدا، پژوهشگران قبلا گمان می‌کردند ساعت‌های شبانه‌روزی درون بدن که مسئول تنظیم چرخه‌های خواب و بیدار هستند، بر تشکیل حافظه و یادگیری مؤثرند. کیدا می‌گوید:
اکنون شواهدی داریم که نشان می‌دهد ساعت‌های شبانه‌روزی یادآوری خاطرات را تنظیم می‌کند.
پژوهشگران نقش BMAL1 را در بازیابی حافظه در منطقه‌ی خاصی از مغز به‌نام هیپوکامپ ردیابی و BMAL1 طبیعی را با فعال‌شدن گیرنده‌های دوپامین و دیگر مولکول‌های کوچک سیگنال‌دهنده در مغز مرتبط کرده‌اند. کیدا می‌گوید:
اگر بتوانیم راه‌هایی برای تقویت بازیابی خاطرات از مسیر BMAL1 پیدا کنیم، می‌توانیم درباره‌ی کاربردهایی برای بیماری‌های انسانی مرتبط با حافظه مانند زوال عقل و آلزایمر فکر کنیم.
بااین‌حال، هدف تکاملی این تنوع در به یادآوری خاطرات وابسته به زمان روز مشخص نیست. کیدا می‌گوید:
واقعا می‌خواهیم بدانیم مزیت تکاملی داشتن نقص طبیعی در یادآوری خاطرات در زمان‌های خاصی از روز چیست.
نتایج این پژوهش در مجله‌ی Nature Communications منتشر شده است.
نظرات