هشدار دانشمندان درباره رسیدن زمین به نقطه دمایی غیر قابل بازگشت
سواحل از بین رفته‌اند، امواج به صخره‌های بلندی برخورد می‌کنند که زمانی کوه بوده‌اند، افراد زیادی از بین رفته‌اند، غذا کمیاب است و گریز از گرمای مرگبار ممکن نیست. دانشمندان هشدار می‌دهند که ممکن است این سناریوی سیاه که زمین گرمخانه (hothouse earth) نامیده می‌شود اگر زمین به آستانه‌ی دمایی غیر قابل بازگشتی برسد، زودتر هم اتفاق بیفتد. دانشمندان می‌گویند حتی اگر به وضعیت کاهش انتشارات کربنی عنوان شده در توافق‌نامه‌ی پاریس برسیم و افزایش دمای جهان تا ۲ درجه بالای سطح پیش از صنعتی شدن حفظ شود، ما می‌توانیم از این آستانه حتی فراتر برویم. ویل استیفن از دانشگاه ملی استرالیا می‌گوید:
انتشارات ناشی از فعالیت‌های انسانی تنها عامل تعیین کننده‌ی دمای زمین نیستند. گرمایش جهانی ۲ درجه‌ای که مسبب آن آنسان‌ها هستند، می‌تواند موجب آغاز فرایندهای دیگری روی زمین شود که اغلب به آن‌ها بازخورد گفته می‌شود و می‌توانند موجب ایجاد گرمای بیشتری شوند، حتی اگر ما انتشار گازهای گلخانه‌ای را متوقف کنیم.
استیفن و گروهی بین‌المللی از پژوهشگران در یک مطالعه‌ی جدید، تعدادی از این بازخوردهای مثبتی را که روی زمین وجود دارند و می‌توانند موجب تقویت اختلالات و انتقال به وضعیت دیگر شوند، بر شمرده‌اند. در علم، سیستم‌های بازخورد منفی موجب حفظ تعادل در یک محیط ویژه می‌شود اما سیستم‌های بازخورد مثبت در جهت خلاف عمل کرده و موجب تشدید تغییراتی می‌شوند که در حال انجام است. یک مثال از این فرایند، ذوب شدن خاک منجمد است. خاک منجمد به لایه‌ی منجمد خاک در نواحی قطبی و نیمه‌قطبی، گفته می‌شود. هر چه که زمین در اثر افزایش میزان انتشارات کربنی گرم‌تر شود، ذوب شدن خاک‌های منجمد، کربن بیشتری را به اتمسفر می‌فرستد و می‌تواند وضعیت فاجعه‌باری بوجود آورد. این مورد تنها یکی از مثال‌هایی است که در این مقاله به آن اشاره شده‌است؛ دیگر مثال‌ها، شامل از دست‌رفتن هیدرات‌های متان کف اقیانوس‌ها، ضعیف‌شدن رسوب کربن در زمین و اقیانوس و افزایش تنفس باکتریایی در اقیانوس‌ها هستند. هیچ کدام از این روندها به نظر خوب نمی‌رسند و پژوهشگران می‌گویند که همین افزایش ۲ درجه‌ای دما می‌تواند نقطه‌ای باشد که در آن بازگشت از این حلقه‌های بازخورد دشوار یا غیر ممکن خواهد شد. یوهان راکسترم نویسنده‌ی همکار مقاله می‌گوید:
این مولفه‌ها می‌توانند همچون ردیفی از دومینو عمل کنند. هنگامی که به یکی از آن‌ها ضربه زده شود، بقیه را هم به زمین می‌اندازد. اگر وضعیت زمین گرمخانه به واقعیت تبدیل شود، مناطق روی زمین غیر قابل سکونت خواهند شد.
البته پژوهشگران تاکید می‌کنند که این غیر ممکن است که ما با اطمینان بگوییم که آیا افزایش دمای ۲ درجه‌ای دقیقا همان نقطه‌ی آستانه فعال‌شدن بازخوردها هست یا نه؛ اما هدف این مطالعه، تذکر این نکته است که حتی هدف توافق‌نامه پاریس ممکن است وضعیت ایمنی که ما فرض می‌کنیم. فعالیت‌های بشری می‌تواند موجب آغاز فرایندهایی شود که خارج از کنترل ما خواهد بود. کاترین ریچاردسون یکی دیگر از اعضای تیم در مصاحبه با گاردین گفت:
زمین هیچگاه در تاریخ خود شرایط شبه پایدار دمای دو درجه بیش از زمان قبل از صنعتی‌شدن را تجربه نکرده‌است و نشان می‌دهد که خطر بالقوه‌ای وجود دارد که این سیستم خود موجب تداوم گرما شود، حتی اگر ما انتشارات گازی را متوقف کنیم.
نویسندگان مقاله توضیح می‌دهند که به اقدامات جمعی انسان‌ها برای دور کردن سیستم زمین از آستانه‌ی دمایی و پایدار کردن آن در وضعیت قابل زیست نیاز است. چنین اقداماتی مستلزم نظارت بر کل سیستم زمین است؛ بیوسفر، اقلیم و جوامع. این می‌تواند شامل کربن‌زدایی (کاهش گازهای آلاینده‌ی زیست محیطی) از اقتصاد جهانی، افزایش قابلیت ذخیره کربن در بیوسفر، تغییرات رفتاری، نوآوری‌های تکنولوژیکی، مقررات جدید حکومتی و تغییر ارزش‌های اجتماعی است.
اگر به این موارد توجهی نشود، اتفاقات ناخوشایندی خواهد افتاد: دما به ۵ درجه بالاتر از دمای پیش از دوره‌ی صنعتی شدن می‌رسد؛ در این حالت سطح دریاها ۱۰ تا ۶۰ متر بالا می‌آید، سواحل و کشاورزی و کنترل انسان بر اوضاع از بین خواهند رفت و بقای ما نیز به خطر خواهد افتاد. البته برخی جوامع در حال تغییراتی به سمت مطلوب هستند، اگرچه این تحولات هنوز در مراحل ابتدایی خود هستند. پژوهشگران نیز تظاهر نمی‌کنند که همه‌ی پاسخ‌ها را می‌دانند و اذعان می‌کنند که آستانه‌ی ۲ درجه‌ای یک موقعیت بسیار فرضی است. فیل ویلیامسون از دانشگاه آنجلیای شرقی که در این مطالعه مشارکت نداشته است در مصاحبه با گاردین گفت:
در مورد تابستان ۲۰۱۸ این داستان، قصه‌ی چوپان دروغگو نیست؛ خود گرگ دیده می‌شود.
این پژوهش در Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده‌است.
نظرات