میلیونها اتصال، هزاران محدودیت؛ آمارهای ایران دیجیتال در سال ۲۰۲۵ چه میگویند؟
در عصری که فناوری با شتابی بیسابقه زندگی بشر را دگرگون میکند، شناخت وضعیت دیجیتال هر کشور به مثابه نقشهای راهنما برای سیاستگذاران، کسبوکارها و حتی شهروندان عمل میکند. گزارش «دیجیتال ۲۰۲۵: ایران» که توسط DataReportal منتشر شده، تصویری جامع از نفوذ فناوری در زندگی ایرانیان ارائه میدهد. این گزارش، با دادههایی دقیق و بهروز، از تعداد اتصالات موبایل گرفته تا میزان نفوذ اینترنت و استفاده از شبکههای اجتماعی، چشماندازی روشن از وضعیت دیجیتال ایران در سال ۲۰۲۵ به دست میدهد. اما آیا این اعداد و ارقام، تنها داستانی از پیشرفت روایت میکنند، یا در پس این آمارها، چالشهایی پنهان نیز وجود دارند؟
جمعیت ایران در سال ۲۰۲۵: زمینهای برای تحلیل دیجیتال
به گزارش زومیت بر اساس دادههای گزارش، جمعیت ایران در ژانویه ۲۰۲۵ به ۹۲ میلیون نفر رسیده است که نسبت به سال گذشته، رشدی ۹۰۶ هزار نفری (معادل یک درصد) را نشان میدهد. از این جمعیت، ۷۷.۹ درصد در مناطق شهری و ۲۲.۱ درصد در مناطق روستایی زندگی میکنند. این شکاف میان شهر و روستا، خود میتواند نشانهای از نابرابری در دسترسی به فناوری باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. همچنین، ۴۹.۲ درصد از جمعیت ایران را زنان و ۵۰.۸ درصد را مردان تشکیل میدهند، و میانگین سنی جمعیت ۳۴ سال است. توزیع سنی نیز نکات جالبی را آشکار میکند: ۶.۴ درصد زیر ۴ سال، ۱۲.۶ درصد بین ۵ تا ۱۲ سال، و ۸.۶ درصد بالای ۶۵ سال هستند. این ساختار سنی، نشاندهنده جامعهای جوان و پویاست که میتواند بستری مناسب برای پذیرش فناوری باشد، اما آیا زیرساختها و سیاستگذاریها نیز با این پویایی همخوانی دارند؟
اتصالات موبایل: فراوانی یا کیفیت؟
گزارش DataReportal نشان میدهد که در ابتدای سال ۲۰۲۵، ۱۵۲ میلیون اتصال موبایل فعال در ایران وجود داشته است، رقمی که معادل ۱۶۶ درصد جمعیت کشور است. این آمار، در نگاه نخست، حاکی از نفوذ بالای موبایل در ایران است. اما نکتهای که گزارش به آن اشاره میکند، این است که بسیاری از افراد بیش از یک اتصال موبایل دارند—مثلاً یک خط برای استفاده شخصی و دیگری برای کار. با این حال، این فراوانی اتصالات لزوماً به معنای دسترسی همگانی به اینترنت یا خدمات دیجیتال باکیفیت نیست. گزارش مشخص میکند که ۹۳.۱ درصد از این اتصالات، از نوع باند پهن (۳G، ۴G یا ۵G) هستند، اما برخی از این اتصالات ممکن است تنها شامل خدمات صوتی یا پیامکی باشند و نه دسترسی به اینترنت. اینجاست که باید پرسید: آیا این حجم از اتصالات، به بهبود واقعی تجربه دیجیتال کاربران منجر شده، یا صرفاً آماری برای نمایش پیشرفت است؟
رشد ۴.۲ درصدی (معادل ۶.۱ میلیون اتصال جدید) نسبت به سال ۲۰۲۴، نشاندهنده گسترش دسترسی به موبایل است، اما نبود اطلاعات دقیقتر درباره کیفیت این اتصالات و نحوه توزیع آنها در مناطق مختلف، جای تأمل دارد. برای کشوری که بیش از یکپنجم جمعیتش در مناطق روستایی زندگی میکنند، آیا این رشد به معنای کاهش شکاف دیجیتال بین شهر و روستاست، یا صرفاً مناطق شهری را بهرهمندتر کرده است؟
نفوذ اینترنت: پیشرفتی قابلتوجه، اما ناکافی
براساس این گزارش در ژانویه ۲۰۲۵، تعداد کاربران اینترنت در ایران به ۷۳.۲ میلیون نفر رسیده که معادل ۷۹.۶ درصد جمعیت کشور است. این رقم، نسبت به سال گذشته، ۷۲۱ هزار نفر (یک درصد) افزایش یافته، اما نرخ نفوذ اینترنت در مقایسه با سال ۲۰۲۴ تغییری نکرده است. این ثبات در نرخ نفوذ، با وجود افزایش تعداد کاربران، میتواند نشانهای از کندی در توسعه زیرساختهای اینترنتی باشد.
سرعت اینترنت نیز یکی از جنبههای کلیدی این گزارش است. بر اساس دادههای Ookla، میانگین سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۳۸.۸۸ مگابیت بر ثانیه و سرعت اینترنت ثابت ۱۶.۰۳ مگابیت بر ثانیه بوده است. این ارقام نسبت به سال گذشته به ترتیب ۲۲.۲ درصد و ۲۵.۶ درصد رشد داشتهاند که نشاندهنده بهبود زیرساختهاست. اما آیا این سرعتها برای کشوری که در آستانه تحول دیجیتال قرار دارد، کافی هستند؟ در مقایسه با کشورهایی نظیر هند، که بر اساس گزارش DataReportal، میانگین سرعت اینترنت موبایلش به ۱۰۰.۷۸ مگابیت بر ثانیه رسیده، ایران همچنان عقبماندگی قابلتوجهی دارد. این اختلاف، میتواند بر تجربه کاربری، توسعه کسبوکارهای آنلاین و حتی آموزش دیجیتال تأثیر منفی بگذارد. به نظر میرسد سیاستگذاران حوزه فناوری باید با جدیت بیشتری به بهبود زیرساختهای اینترنت ثابت بپردازند، بهویژه در شرایطی که بسیاری از خدمات دیجیتال به اینترنت پرسرعت وابستهاند.
شبکههای اجتماعی: حضور پررنگ، اما با ملاحظات
شبکههای اجتماعی، بهعنوان یکی از مهمترین ابزارهای ارتباطی در دنیای دیجیتال، در ایران نیز جایگاه ویژهای دارند. گزارش نشان میدهد که در ژانویه ۲۰۲۵، ۴۸ میلیون هویت کاربری فعال در شبکههای اجتماعی وجود داشته که معادل ۵۲.۲ درصد جمعیت کشور است. این رقم، نسبت به سال ۲۰۲۴ تغییری نکرده، که میتواند نشانهای از اشباع بازار یا محدودیتهای دسترسی باشد. نکتهای که گزارش به آن اشاره میکند، این است که این آمار ممکن است تعداد افراد واقعی را نشان ندهد، زیرا برخی کاربران چندین حساب دارند و برخی حسابها ممکن است متعلق به نهادها یا کسبوکارها باشند. این ابهام در دادهها، تحلیل دقیقتر را دشوار میکند.
از سوی دیگر، نبود اطلاعات درباره کاربران بالای ۱۸ سال و توزیع جنسیتی آنها در این گزارش، تحلیل رفتار کاربران را ناقص میگذارد. شبکههای اجتماعی، علاوه بر نقش ارتباطی، بستری برای تبادل اطلاعات، بازاریابی و حتی آموزش هستند. اما در ایران، با توجه به محدودیتهای موجود در دسترسی به برخی پلتفرمها و فیلترینگ گسترده، این سؤال مطرح میشود که آیا این حضور ۴۸ میلیونی، به معنای استفاده آزادانه و مؤثر از شبکههای اجتماعی است، یا صرفاً بازتابی از تلاش کاربران برای دور زدن محدودیتها؟
فرصتها و چالشها
گزارش «دیجیتال ۲۰۲۵: ایران» تصویری امیدوارکننده از پیشرفت دیجیتال در کشور ارائه میدهد: افزایش تعداد کاربران اینترنت، بهبود سرعت اینترنت، و نفوذ بالای موبایل، همگی نشانههایی از حرکت رو به جلو هستند. اما در پس این اعداد، چالشهایی نیز وجود دارند که نمیتوان نادیده گرفت. نخست، شکاف دیجیتال میان مناطق شهری و روستایی همچنان پابرجاست. با توجه به اینکه ۲۲.۱ درصد جمعیت ایران در مناطق روستایی زندگی میکنند، نبود دادههای دقیق درباره دسترسی آنها به اینترنت و خدمات دیجیتال، جای خالی تحلیل عمیقتر را نشان میدهد. دوم، سرعت اینترنت، هرچند بهبود یافته، اما همچنان با استانداردهای جهانی فاصله دارد. این موضوع میتواند مانعی برای توسعه اقتصاد دیجیتال، آموزش آنلاین و حتی رقابتپذیری کسبوکارهای ایرانی در بازارهای جهانی باشد.
همچنین، ثبات در نرخ نفوذ اینترنت و استفاده از شبکههای اجتماعی، میتواند نشانهای از کندی در سیاستگذاری و توسعه زیرساختها باشد. در کشوری که جمعیت جوان و تحصیلکردهای دارد، انتظار میرود که رشد دیجیتال با شتاب بیشتری همراه باشد. اما موانعی نظیر فیلترینگ، محدودیتهای اقتصادی و نبود سرمایهگذاری کافی در زیرساختها، این روند را کند کردهاند. از سوی دیگر، فراوانی اتصالات موبایل، هرچند مثبت است، اما بدون توجه به کیفیت خدمات و دسترسی همگانی، نمیتواند به تنهایی معیاری برای پیشرفت دیجیتال باشد.
مسیری که باید پیمود
ایران در سال ۲۰۲۵، در مسیر تحول دیجیتال گامهای مهمی برداشته است. نفوذ ۷۹.۶ درصدی اینترنت، حضور ۴۸ میلیون کاربر در شبکههای اجتماعی، و ۱۵۲ میلیون اتصال موبایل، نشاندهنده ظرفیت بالای کشور برای ورود به اقتصاد دیجیتال است. اما این اعداد، تنها بخشی از داستان را روایت میکنند. برای آنکه ایران بتواند از این ظرفیت به طور کامل بهره ببرد، نیاز به سیاستگذاریهای هوشمندانهتر، سرمایهگذاری در زیرساختها، و رفع موانع دسترسی به اینترنت آزاد و باکیفیت دارد. کاهش شکاف دیجیتال میان شهر و روستا، افزایش سرعت و کیفیت اینترنت، و ایجاد فضایی بازتر برای استفاده از شبکههای اجتماعی، میتواند ایران را به یکی از پیشگامان منطقه در حوزه دیجیتال تبدیل کند. آیا سیاستگذاران و تصمیمگیران، این فرصت را جدی خواهند گرفت، یا همچنان درگیر محدودیتها و موانع خودساخته باقی خواهند ماند؟ زمان، پاسخ این پرسش را روشن خواهد کرد.
گزارش «دیجیتال ۲۰۲۵: ایران» توسط DataReportal، یک کتابخانه مرجع آنلاین مستقر در سنگاپور، تهیه شده است. این نهاد که از سال ۲۰۱۸ فعالیت خود را آغاز کرده، با همکاری شرکتهایی نظیر We Are Social و Meltwater، گزارشهایی جامع درباره روندهای دیجیتال در سراسر جهان منتشر میکند و بهعنوان منبعی معتبر برای تحلیل دادههای دیجیتال شناخته میشود.