همه آنچه باید درباره جرایم غیر قابل بخشش مالیاتی بدانید

مالیات یکی از منابع مالی مورد نیاز دولت‌ها و یکی از وظایف مالی کسب‌وکارها است. اشخاص حقیقی و حقوقی متناسب با سطح درآمدی خود موظف به پرداخت مالیات تعیین‌شده در موعد مقرر هستند. در حوزه مالیات، قانون‌گذاری صورت گرفته تا با استناد به این قوانین، اخذ مالیات از شهروندان ضمانت اجرایی داشته باشد.

بر اساس آن‌چه در قوانین مالیاتی در نظر گرفته شده است، جرم مالیاتی رفتاری از مؤدی مالیاتی است که بر اساس آن شخصی که موظف به پرداخت مالیات است، از پرداخت مالیات سرباز بزند یا خود را معاف از مالیات نشان داده یا به نحوی میزان مالیات خود را کمتر از میزان واقعی آن نشان‌ دهد.

انجام جرم مالیاتی گاهی در قالب یک فعل است و برای مثال مؤدی مالیاتی دفاتر خود را بر خلاف واقع تنظیم می‌کند تا در نهایت مالیات کمتری برایش در نظر گرفته شود یا به طور کلی خود را معاف از مالیات نشان دهد. در برخی مواقع هم این رفتار در قالب ترک فعل صورت می‌‌گیرد؛ برای مقال فرد با عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی به مدت چند سال متوالی مرتکب جرم مالیاتی می‌شود.

به موجب قوانین مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی موظف به پرداخت مالیات هستند و برای این که اشخاص از پرداخت مالیات سرپیچی نکنند و اصطلاحاً مرتکب فرار مالیاتی نشوند، جرایم مالیاتی برایشان در نظر گرفته می‌شود.

این جرایم برای مواقعی در نظر گرفته شده است که اشخاص حقیقی و حقوقی مالیات خود را با تأخیر پرداخت کنند یا اصلا پرداخت نکنند؛ چراکه تأخیر یا عدم پرداخت مالیات منجر به کمبود منابع مالی مورد نیاز دولت شده و مشکلاتی را ایجاد می‌کند. بنابراین، نهادهای سیاست‌گذار این جرایم را به‌عنوان یک پاسخ احتمالی به نقض قوانین مالیاتی در نظر گرفته‌اند.

البته جرایم مالیاتی انواع مختلفی دارد که هر کدام شرایط خاص خود را دارند. اگر در این مطلب با ما همراه باشید، به طور کامل انواع جرایم مالیاتی را برایتان توضیح می‌دهیم و شما را با جدیدترین دستورالعمل‌ها و قوانین مربوط به جرایم مالیاتی آشنا می‌کنیم.

هرچند در بخش‌های پیشین این مقاله مثال‌هایی از انواع جرم‌های مالیاتی ذکر شد اما در قوانین مربوط به مالیات جرم‌های بسیاری پیش‌بینی شده که ممکن است مؤدیان مالیاتی آن‌ها را مرتکب شوند. در ادامه این مطلب انواع این جرم‌ها فهرست شده است:

• مخفی کردن فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از آن
• تنظیم کردن دفاتر، اسناد و مدارک به‌صورت خلاف واقع و استناد به آن
• تنظیم معاملات و قراردادهای خود به نام دیگران، یا معاملات و قراردادهای مؤدیان دیگر به نام خود برخلاف واقع
• عدم انجام تکالیف قانونی مربوط به مالیات‌های مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده در رابطه با وصول یا کسر مالیات مؤدیان دیگر و وصل کردن آن به سازمان امور مالیاتی در مواعد قانونی تعیین‌شده
• جلوگیری از دسترسی مأموران مالیاتی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود یا اشخاص ثالث در اجرای ماده ۱۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم
• امتناع از انجام تکالیف قانونی مبنی بر ارسال اطلاعات مالی موضوع مواد ۱۶۹ و ۱۶۹ مکرر به سازمان امور مالیاتی کشور و زیان وارد کردن به دولت با این اقدام
• خودداری از انجام تکالیف قانونی در خصوص تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی حاوی اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای در سه سال متوالی
• عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی
• عدم پرداخت مالیات بر عملکرد بعد از مهلت سررسید مقرر در قانون
• استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر با هدف فرار مالیاتی
• تقسیم دارایی شخص حقوقی پیش از تصفیه امور مالیاتی
• ارسال اظهارنامه مالیاتی که حاوی کتمان درآمد و یا هزینه‌های جاری غیر واقعی باشد
• ثبت درآمد غیرواقعی در اظهارنامه با اختلاف ۱۵ درصد یا بیشتر با درآمد واقعی
• عدم کسر و تسلیم مالیات تکلیفی، مانند تکلیف کارفرما به کسر مالیات کارگران خود و پرداخت به سازمان مالیاتی
• عدم ارسال یا ارسال اطلاعات غیر واقعی از صورت، فهرست، قرارداد یا مشخصات مؤدی
• ارسال نکردن ترازنامه و حساب سود و زیان در مورد کسانی که طبق قانون مکلف به انجام این کار هستند
• استفاده نکردن از سامانه صندوق مکانیزه فروش در مواردی که مؤدی مکلف به استفاده از آن است.

در قانون جرایم مالیاتی به صورت کلی تفاوتی میان جرم مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی وجود ندارد اما مجازات این جرایم مالیاتی ممکن است در مورد اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت باشد. برای مثال، این امکان وجود دارد که قانون‌گذار علاوه بر مجازات تعیین‌شده کلی، مجازات خاصی را فقط برای اشخاص حقیقی یا فقط برای اشخاص حقوقی در نظر بگیرد.

برای نمونه، ممکن است در صورتی که اثبات شود یک شرکت در موضوع پرداخت مالیات مرتکب جرم شده و کاری خلاف قانون انجام داده است، ممکن است علاوه بر مجازات تعیین‌شده برای آن شرکت، مجازاتی هم برای مدیر شرکت در نظر گرفته شود.

به طور کلی باید این نکته را در نظر داشت که مسئولیت کیفری شخص حقوقی مانع از مسئولیت کیفری شخص حقیقی مرتکب جرم نمی‌شود و ممکن است مجازات دیگری هم برای شخص حقیقی در نظر گرفته شود.

چه مجازاتی؟ طبق ماده ۲۷۵ قانون مالیات‌های مستقیم، در صورتی که مرتکب هر یک از جرائم مالیاتی شخص حقوقی باشد، برای مدت ۶ ماه تا دو سال ممنوعیت از اصدار برخی اسناد تجاری برایش اعمال شود یا یک یا چند فعالیت شغلی برایش ممنوع شود و از انجام آن محروم شود.

در قوانین مالیاتی کشور جرایم مالیاتی به دو دسته جرایم قابل بخشش و جرایم غیر قابل بخشودگی تقسیم می‌شوند. یعنی در فهرستی که در بخش‌های قبل از انواع جرایم مالیاتی نوشته شد، برخی از جرایم قابل بخشش نیستند و شخص حقیقی یا حقوقی که آن‌ها را مرتکب شده نمی‌تواند از بخشودگی برخوردار شود.

اگر شما هم صاحب کسب‌وکار و موظف به پرداخت مالیات باشید، حتما مایل هستید که بدانید کدام جرایم امکان بخشودگی ندارند. در این بخش، بر اساس ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم، عدم تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی، کتمان درآمد و درج هزینه‌های غیر واقعی در اظهارنامه مالیاتی جرایم مالیاتی غیر قابل بخشش هستند. در این بخش به این جرایم پرداخته و جریمه آن‌ها را ذکر خواهیم کرد:

برای تسلیم اظهارنامه مالیاتی زمان مشخصی وجود دارد و اشخاص حقیقی و حقوقی موظف هستند تا موعد اعلام‌شده اظهارنامه خود را تحویل دهند. چنانچه اشخاص تا این زمان به تسلیم اظهارنامه خود اقدام نکند، جرم عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی را مرتکب شده‌اند که از جمله جرایم غیر قابل بخشودگی است.

عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی شامل چه اقداماتی می‌شود؟ اگر:

• کد رهگیری برای اظهارنامه دریافت نکرده باشید؛
• ترازنامه و صورت سود و زیان و دفاتر قانونی ارائه شده و اظهارنامه مالیاتی با مقررات قانونی تطابق نداشته باشد
• گروه شغلی اشتباهی را انتخاب کرده باشید؛
• در همه ستون‌های اظهارنامه برای مؤدیان فاقد فعالیت اقتصادی در طول دوره مالی رقم صفر را درج کرده باشید

این موارد در کنار عدم ارائه اظهارنامه، به‌عنوان مواردی از عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی به حساب می‌آید و به این ترتیب، شما مرتکب یک جرم مالیاتی غیر قابل بخشودگی شده‌اید.

یکی دیگر از سوالات مؤدیان مالیاتی در مورد جرم عدم تسلیم اظهارنامه این است که در قانون چه مجازات یا جریمه‌ای برای این تخلف در نظر گرفته شده است؟

پاسخ این است که بر اساس ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی مشمول جریمه غیر قابل بخشودگی شده که مبلغ این جریمه برای اشخاص حقوقی معادل ۳۰ درصد از مالیات معوق و برای اشخاص حقیقی معادل ۱۰ درصد از مبلغ مالیات به‌صورت جریمه نقدی است.

در صورتی که مؤدیان مالیاتی در اظهارنامه خود هزینه‌های غیر واقعی را ثبت کنند یا درآمدشان را کمتر یا خلاف میزانی که بوده است، اعلام کنند مرتکب تخلف شده‌اند و یک جرم مالیاتی غیر قابل بخشش انجام داده‌اند.

در این شرایط مطابق با ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم، مؤدیانی که در اظهارنامه مالیاتی درآمد خود را کتمان کنند یا هزینه‌های غیر واقعی را در آن قید کنند، مشمول جریمه غیر قابل بخشش معادل ۳۰ درصد مالیات متعلق برای اشخاص حقوقی و جریمه نقدی ۱۰ درصدی برای اشخاص حقیقی خواهند شد.

بر اساس ماده ۲۲ قانون ارزش افزوده، مالیات بر ارزش افزوده باید هر سه ماه یک بار به صورت دوره‌ای پرداخت شود. لازم به ذکر است که برای این نوع از مالیات فرصت پرداخت تا ۱۵ روز پس از هر دوره به مؤدی داده می‌شود.

در صورتی که این مالیات توسط مؤدی مالیاتی پرداخت نشود، جریمه مالیات بر ارزش افزوده اعمال خواهد شد. انواع مجازاتی که در این ماده در نظر گرفته شده، عبارتند از:

• مؤدیانی که در مهلت مقرر نسبت به ثبت اظهارنامه مالیاتی خود اقدام نکنند، مشمول جریمه‌ای معادل ۷۵ درصد از مالیات معوقه تا زمان ثبت اظهارنامه مالیاتی خواهند شد
• در صورتی که قیمت کالا در فاکتور به‌طور صحیح درج نشود، مبلغ یک برابر مابه‌التفاوت مالیات متعلق جریمه اعمال خواهد شد
• در صورت عدم صدور فاکتور، جریمه‌ای معادل یک برابر مالیات بدهی در نظر گرفته خواهد شد
• عدم تسلیم اظهارنامه از تاریخ ثبت یا شناسایی و بعد از آن جریمه‌‎ای معادل ۵۰ درصد مالیات متعلق را شامل خواهد شد
• در صورت عدم تکمیل و درج اطلاعات صورت‌حساب مطابق با نمونه اعلامی، جریمه‌ای معادل ۲۵درصد مالیات متعلق تعیین خواهد شد
• در صورت عدم ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک در صورت نیاز معادل ۲۵ درصد مالیات، جریمه در نظر گرفته خواهد شد

در کنار جرایم مالیاتی غیر قابل بخشش و جریمه‌هایی که برای آن در نظر گرفته می‌شود، سازمان امور مالیاتی کشور ممکن است در مواردی برخی از جریمه‌های مالیاتی را، که برای مؤدیان مالیاتی در نظر گرفته است، مورد بخشودگی قرار دهد تا به این ترتیب به این کسب‌وکارها و رونق تولید در کشور کمک کند.

مطابق با ماده ۱۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، در مواردی بنا به شرایط و دلایل خاصی امکان دارد تمام یا بخشی از جریمه‌های پیش‌بینی‌شده در قانون مالیاتی کشور با درخواست مؤدی مالیاتی مورد بخشودگی قرار بگیرد. در صورت ارائه این درخواست از سوی مؤدی، سازمان امور مالیاتی می‌تواند این شخص حقیقی یا حقوقی را از پرداخت همه یا بخشی از جریمه‌ تعیین‌شده معاف کند. اما این بخشش جرایم مالیاتی شرایطی دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

هر ساله شرایط خاصی برای بخشودگی مالیاتی مؤدیان در نظر گرفته می‌شود. سازمان امور مالیاتی کشور برای سال ۱۴۰۲ هم شرایطی را مشخص کرده است که به موجب آن، مؤدیان مالیاتی در صورتی که جرایم غیر قابل بخشش نداشته باشند، می‌توانند در صورت برخورداری از این شرایط برای بخشیده شدن جرایم خود درخواست دهند. این شرایط عبارتند از:

• مؤدی مالیاتی باید درخواستی را به‌صورت کتبی به اداره مالیات ارائه کرده و در این درخواست تقاضای استفاده از مزایای بخشودگی مالیاتی را مطرح کند.
• مؤدی مالیاتی در کنار درخواست بخشودگی مالیاتی باید اسناد و مدارکی را به اداره مالیات ارائه کند که نشان دهد عدم انجام تکالیف قانونی در پرداخت مالیات خارج از اراده و اختیار او بوده و با دلایل موجهی که داشته، قادر نبوده مالیات مستقیم یا غیر مستقیم خود را پرداخت کند.
• مؤدی مالیاتی باید از اشخاص خوش‌حساب در سازمان امور مالیاتی باشد تا با درخواست او برای بخشودگی مالیاتی موافقت شود. خوش‌حساب بودن مؤدی به این معناست که باید در بازه‌های زمانی تعیین‌شده اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه کرده و همچنین، مالیات تعلق‌گرفته را نیز به‌موقع پرداخت کرده باشد تا سازمان با درخواست بخشودگی او موافقت کند.

بنابراین، در صورتی که از شرایط مذکور برخوردار هستید، می‌توانید درخواست خود برای بخشش جرایم مالیاتی را ارائه کرده و در صورت تایید سازمان امور مالیاتی از بخشودگی مالیاتی استفاده کنید.

در صورتی که مشمول قوانین مالیات شده باشید و برایتان مالیات در نظر گرفته شده باشد اما این مبلغ را پرداخت نکرده باشید مرتکب فرار مالیاتی شده و بدهی مالیاتی برایتان در نظر گرفته می‌شود. یکی از مجازاتی که وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی کشور برای بدهکاران مالیاتی در نظر گرفته‌اند، ممانعت از خروج این اشخاص از کشور است. بنابراین، استعلام گرفتن ممنوع‌الخروجی یکی از اقدامات لازم برای اشخاص پیش از اقدام به خارج شدن از کشور است.

اما در چه شرایطی شما به‌عنوان یک بدهکار مالیاتی ممنوع‌الخروج می‌شوید؟ به موجب قانون، چنانچه میزان بدهی قطعی بدهکاران مالیاتی «برای اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره‌برداری از مراجع قانونی ذی‌ربط، از ۲۰ درصد سرمایه ثبت‌شده و یا مبلغ پنج میلیارد ریال (معادل ۵۰۰ میلیون تومان) بیشتر باشد، شخص ممنوع‌الخروج خواهد شد.

در خصوص سایر اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی تولیدی اگر این بدهی قطعی بیشتر از ۱۰ درصد از سرمایه ثبت‌شده یا دو میلیارد ریال (معادل ۲۰۰ میلیون تومان) و برای سایر اشخاص حقیقی بیشتر از یک صد میلیون ریال (معادل ۱۰ میلیون تومان) باشد، از خروج اشخاص از کشور جلوگیری خواهد شد یا به عبارتی این بدهکاران مالیاتی ممنوع‌الخروج خواهند بود.