آیا وزیر ارتباطات درمورد طرح صیانت از کاربران مطیع دستور مجلس می‌شود؟

طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی و سامان‌دهی پیام‌رسان‌ها از آن طرح‌های مجلس است که نزدیک به ۴ سال از مطرح‌شدن آن می‌گذرد و در گذر زمان مخالفان و منتقدان سرسخت خود را پیدا کرده است؛ از وزیر ارتباطات دولت دوازدهم گرفته تا کسب‌وکارهای بزرگ فضای مجازی و البته کاربران. در چند سال گذشته، مرکز پژوهش‌های مجلس و نمایندگان مجلس دهم و یازدهم بارها این طرح را چکش‌کاری کرده‌اند تا در‌نهایت مرداد ماه سال جاری با وجود تمامی مخالفت‌ها، نسخه نهایی آن برای بررسی آن هم براساس قانون اصل ۸۵ و پشت درهای مجلس به تصویب رسید.

طرح نهایی صیانت از کاربران در فضای مجازی در آخرین روزهای کاری وزارت محمدجواد آ‌ذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم، برای بررسی براساس اصل ۸۵ قانون‌ اساسی در مجلس به‌سمت نهایی‌شدن پیش رفت. با جدی‌شدن بررسی این طرح، جهرمی با ارسال دو نامه به رئیس مجلس و یک نامه به رئیس‌جمهوری دولت سیزدهم، این طرح را نه‌تنها محدودکننده کاربران در فضای مجازی، بلکه محدودکننده دولت در سیاست‌گذاری‌های حوزه فضای مجازی دانسته و اظهار کرده بود که اجرای این طرح به‌مرور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را از ساختار دولت حذفی می‌کند. جهرمی اجرای این طرح را نه در بلندمدت، بلکه در کوتاه‌مدت موجب فیلتر بسیاری از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی دانسته بود.

درکنار انتقاد وزیر ارتباطات، بسیاری از کسب‌وکارهای بزرگ فضای مجازی از آپارات گرفته تا کافه‌بازار، دیجی‌کالا، ابرآروان و… یک‌صدا اعلام کردند که این طرح باعث بدبینی کاربران به سرویس‌های داخلی خواهد شد و به رشد کسب‌وکار آن‌ها لطمه خواهد زد. در‌نهایت در گیرو‌دار تغییر دولت، آتش شعله‌ور بررسی این طرح خاموش شد. کمتر از یک ماه بعد و با مشخص‌شدن کابینه دولت سیزدهم و در رأس آن وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات آینده، همه چشم‌انتظار بودند که نظر وزیر ارتباطات جدید درمورد طرح صیانت چیست.

عیسی زارع‌پور که از قوه قضاییه همراه رئیسی به دولت سیزدهم آمده، برعکس وزیر پیشین ارتباطات کم‌سخن و از شبکه‌های اجتماعی گریزان است. او نه در برنامه‌هایش به مجلس به طرح صیانت از کاربران اشاره کرده و نه در سخنرانی دفاعی از خود در مجلس برای انتخاب وزیر ارتباطات صحبتی از این طرح به‌میان آورده بود. زارع‌پور با سیاست خاصی از اشاره مستقیم به این طرح سر باز زد و تنها گفته بود نظام‌مندکردن فضای مجازی مهم است.

از چهارم شهریور که او به‌عنوان وزیر ارتباطات و اطلاعات دولت سیزدهم انتخاب شد، تقریبا تا ۲۷ روز پیش هیچ اظهار‌نظری درمورد طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی نکرد. درنهایت در ۲۱ شهریور، زارع‌پور در جلسه با بخش‌خصوصی شامل اتحادیه‌ها و صنف‌ها برای اولین‌بار به‌صورت شفاف درمورد طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی موضع گرفت و اعلام کرد فضای مجازی نیازمند نظام‌مند‌شدن است و با تعاملی که با مجلس دارد، برای اجرای طرح صیانت نگرانی ندارد. در این جلسه، او در‌این‌باره گفت:

درباره این طرح احساس نگرانی نمی‌کنم؛ چراکه معتقدم با تعامل خوب میان مجلس و دولت و همه فعالان این حوزه، می‌توان ضمن نظام‌مندکردن فضای مجازی کشور، دغدغه‌های فعالان این بخش را هم مرتفع کرد تا درنهایت این طرح به بالندگی بیشتر فضای مجازی کشور منجر شود.

چند روز از این اظهارات وزیر ارتباطات دولت سیزدهم درمورد طرح صیانت نگذشته بود که روزنامه شرق به‌نقل از محمدجواد نیک‌بین، نماینده کاشمر در مجلس، درباره طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی و نظر وزیر ارتباطات درخصوص آن نوشت: «وزیر ارتباطات در این زمینه مطیع مجلس است و هر‌چه را مجلس مصوب کند، می‌پذیرد و تاکنون پیشنهادی در این زمینه نداشته است.»

همین یک جمله کافی بود تا دوباره نگرانی‌ها و انتقاد‌ها به وزیر ارتباطات و اجرای طرح صیانت افزایش پیدا کند؛ وزیری که هنوز از زمان شروع وزارتش در وزارت ارتباطات به‌عنوان هفتمین وزیر مدیران ارشد و میانی خود را انتخاب نکرده است، تمام برنامه‌هایش را با مدیران وزارت ارتباطات دولت دوازدهم پیش می‌برد و هر روز هم با یکی از بخش‌ها مانند مدیران اپراتورها، بخش خصوصی، شرکت پست و… دیدار می‌کند. در‌حالی‌که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با گام‌های آهسته و عدم‌حضور در شبکه‌های مجازی به‌دنبال انداختن نورافکن روی خود نیست، زمزمه‌هایی از این شنیده می‌شود که او بی‌چون‌و‌چرا نظر نهادهای مختلف، از‌جمله مجلس یا شورای عالی فضای مجازی را می‌پذیرد.

در این زمینه جواد حسینی‌کیا، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، با اشاره به اینکه مجلس به‌دنبال مطیع‌کردن وزیر ارتباطات درباره تصمیمات این قوه نیست و باید نظرات خودش را درمورد مسائل و طرح‌ها داشته باشد، شایعات مطرح‌شده در این زمینه رد می‌کند و به زومیت‌ می‌گوید:

در نشست‌هایی که با وزیر ارتباطات داشته‌ایم، او کاملا روشن اعلام کرده است که طرح صیانت از کاربران نیازمند اصلاح در راستای مترقی‌شدن است. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در سخنان خود با مدیران دیگر هم بارها تأکید کرده است که باید اینترنت و فضای مجازی نظام‌مند و در تراز انقلاب باشد و باید در این عرصه از فضای مجازی حمایت کرد و با یک طرح مردم و کسب‌وکارها را نگران نکرد.

یکی دیگر از نمایندگانی که اظهارات مطیع‌بودن وزیر ارتباطات به مجلس درمورد طرح صیانت را رد می‌کند، مجید نصیرایی، سخن‌گوی کمیسیون فرهنگی مجلس است. او در گفت‌وگویی به پیوست گفت که در جلسه‌های کمیسین فرهنگی، وزیر موافقت خود را با اصل طرح صیانت اعلام کرده است؛ اما پیشنهادهای فنی و کارشناسی هم برای بخش‌هایی از طرح دارد که از نظر او باید تغییر کند. نصیرایی تأکید می‌کند که کارشناسان و معاونان وزیر ارتباطات به جلسات کمیسیون مشترک بررسی این طرح دعوت خواهند شد و باید از دیدگاه‌های آن‌ها برای بهبود این طرح استفاده کرد.

رضا تقی‌پور، وزیر اسبق ارتباطات و عضو کنونی کمیسیون صنایع و معادن و نیز عضو کمیسیون مشترک بررسی طرح صیانت از کاربران براساس اصل ۸۵ قانون اساسی که پشت درهای بسته این طرح را بررسی می‌کنند، با بیان اینکه در کمیسیون مشترک همه پیشنهاد‌ها و نظرها دریافت می‌شود، توضیح می‌دهد:

روال بررسی طرح‌ها و لوایح به این صورت است که بعد از اینکه کمیسیون تشکیل شد، کمیته‌ای هم زیرمجموعه آن شکل می‌گیرد. در کمیته از دولت و دستگاه‌های ذی‌نفع و بخش خصوصی دعوت و نظرات دریافت می‌شود. سپس، اعضای کمیته نظرات را جمع‌آوری و در صحن کمیسیون مطرح می‌کنند.

براساس اظهارات او، این ساختاری درونی است و در کمیسیون‌های مجلس بدین‌صورت عمل می‌شود و به‌احتمال قوی در این کمیسیون هم بررسی طرح این‌چنین پیش می‌رود. به‌گفته تقی‌پور، شاید هم نظرات در خود کمیسیون بررسی و جمع‌‌بندی شود. به‌باور او، این کمیسیون بهتر از صحن عمل خواهد کرد؛ چون در صحن علنی پیشنهادها و نظرها باید پیش‌تر به‌صورت مکتوب ارائه شود و خارج از پیشنهادهای ثبت‌شده نمی‌توان پیشنهادی را مطرح کرد.

تقی‌پور با تأکید بر اینکه هنوز جلسه کمیسیون مشترک تشکیل نشده و اعضای هیئت‌رئیسه مشخص نیست، پیش‌بینی می‌کند به‌احتمال زیاد جلسه اول کمیسیون را هیئت‌رئیسه یا معاونت قوانین تشکیل می‌دهند. سپس، انتخابات هیئت‌رئیسه برگزار می‌شود و پس از تعیین سخن‌گو و رئیس و نایب‌رئیس، جلسه به هیئت‌رئیسه کمیسیون مشترک واگذار می‌شود.

با تمام توضیحاتی که برخی از نمایندگان درباره طرح صیانت و نحوه اثرگذاری نظر وزیر ارتباطات می‌دهند، در همین ابتدای کار نگاه عیسی زارع‌پور درمورد اجرای طرح صیانت می‌تواند مسیر ۴ سال آینده او را مشخص کند؛ اینکه او آیا همان‌طورکه نیک‌بین نماینده مجلس گفته، مطیع این قوه است یا همان‌طورکه خودش ادعا کرده، به‌صورت جدی با اعلام مخالفت با بخش‌هایی از این طرح باعث ایجاد تغییر در آن می‌شود و می‌تواند کسب‌وکارهای آنلاین و کاربران را از یک طرح محدودکننده در فضای مجازی نجات دهد.