به بهانه برگزاری نمایشگاه تلکام: فناوری ارتباطات، توسعه یا فرصت سوزی؟

نمایشگاه تلکام به سبک و سیاق هر ساله‌ی خود برگزار شد و با اینکه امسال انتظار داشتیم با حصول توافق هسته‌ای، تکاپوی بیشتری را از سوی شرکت‌های خارجی فعال در این زمینه شاهد باشیم اما بجز معدودی از نام‌های کمتر شناخته شده، تفاوت دیگری را ندیدیم و باز هم بزرگترین و اصلی‌ترین سالن‌های نمایشگاه به شرکت‌های دولتی و فعالان داخلی این عرصه اختصاص داده شده بود.

چیزی که از چنین رخدادی انتظار داشتیم دست کم دیدن نشانه‌هایی از برنامه‌ ریزی‌های مدون برای بهره گیری از شرایط جدید بعد از توافق هسته‌ای، تسریع فرآیند توسعه و بهبود کیفی وضعیت ارتباطات داخلی و بین الملل شبکه ی دیتای کشور و سرویس دیتای شبکه‌های موبایلی اپراتورهای مطرح بود که پس از بازدید، متاسفانه هیچ یک از کارشناسان و همکارانمان ما چنین برداشتی را از فضای کلی نمایشگاه نداشتند.

از طرف دیگر وزیر ارتباطات و فنآوری اطلاعات هم به دلیل همراهی ریاست جمهوری کشورمان در سفر به نیویورک از افتتاح نمایشگاه بازماند و چند روزی را به همراه هیئت ایرانی در نیویورک به برنامه‌های از پیش تعیین شده پرداختند، اما در روز آخر نمایشگاه توانست بازدیدی از آن داشته باشد. آن گونه که از اظهارات واعظی در صفحه‌ی رسمی او برداشت می‌شود بازدید یا ملاقات اعلام شده‌ی مرتبطی با فعالیت وزارتخانه‌ی متبوع خود در این سفر ترتیب نداده بود، اما در دیدار با نخبگانِ ایرانی مقیم امریکا حضور داشت.

به موازات آن، سفرها و دیدارهای دیگری نیز در جریان بازار داغ دید و بازدیدها و گفتگوهای مقر رسمی نهادهای بین المللی در نیویورک وجود داشت که پرداختن به یکی از آنها خالی از لطف نیست!

نارِندرا مودی، نخست وزیر هند به خاطر دیدگاه‌های نافذ و پشتیبانی مداوم‌اش از فناوری‌های مدرن ارتباطی و پیشرفته در بین سیاستمداران دیگر متمایز و شناخته شده است. البته ریشه‌ی این جهت گیری را نه در خواسته‌ی کنونی سیاستمداران ارشد کشور هند، بلکه باید در دهه‌ها سرمایه گذاری و توسعه‌ی زیر ساخت‌های این کشور در زمینه‌ی فناوری و تحقیق و پژوهش در حوزه‌های مرتبط با علوم رایانه‌ای و دیجیتال جستجو کرد، امری که توانست در سالیان بعد بخش بزرگی از پیشرفت همه جانبه و پیشتازی کشور هند نسبت به رقبای منطقه‌ایش را مشخصا مرهون عملکرد خود بداند.

نارندرا مودی، یکشنبه‌ی هفته‌ی پیش، همزمان با برگزاری اجلاس سالانه‌ی ملل متحد سفری را به دره‌ی سیلیکون در کالیفرنیا آغاز کرد که مشخصا با هدف تامین نظر صاحبان صنایع بزرگ تکنولوژی برای استمرار یا تسریع و رونق سرمایه گذاری در بخش‌های مربوطه و مستعد در کشورش صورت گرفت. او در میان استقبال شورانگیز خیل هموطنانش وارد سن خوزه شد و با مدیران شرکت‌های مایکروسافت و  گوگل که از قضا هموطنانش هم بودند دیدار کرد و با موسس فیس‌بوک ، مارک زاکربرگ نیز دیدار مفصلی داشت.

خروجی دیدارهای متعدد و گفتگوهای انجام شده در این چند روز سپری شده در کالیفرنیا همان چیزی بود که نخست وزیر هند از ابتدا قصد داشت به عنوان سوغاتی برای هموطنانش به هند بازگرداند و برای آن تبلیغات کلامی گسترده‌ای را هم آغاز کرده بود. ساتیا نادلا، مدیرعامل مایکروسافت در جریان ضیافت شامی که برای مقام ارشد هندی تدارک دیده بود اعلام کرد که قصد دارد بودجه‌ی لازم برای دسترسی بیش از ۵۰۰ روستا به اینترنت (نه خط تلفن) در کشور مادریش را فرآهم کند. همچنین ساندار پیچای، مدیرعامل جدید گوگل هم وعده داد که شرایط لازم برای گسترش دسترسی به اینترنت در یکی از بزرگترین شبکه‌های ریلی جهان در هند را به کمک دولت هند مهیا سازد. مارک زاکربرگ هم قول داد که توجه ویژه‌ای را به دسترسی کاربران هندی تحت پروژه‌ی جهانی فیس بوک برای فرآهم کردن دسترسی به اینترنت داشته باشد.

اولین سوالی که در شرایط جدید به ذهن خطور می‌کند این است که سهم ایران از این بازار گسترده‌ی فناوری و جلب نظر همکاری غول‌های دیجیتالی دنیا چیست؟ آیا می‌توان از فضای مثبت ایجاد شده پس از تصویب برجام برای ایجاد و تقویت نهادهای دانش بنیان، آموزش نیروی ماهر و متخصص در حوزه ی فنآوری و همین‌طور جلب و رونق سرمایه گذاری در داخل کشور بهره‌گیری کرد؟ آیا با فراهم شدن سهولت بیشتر دسترسی به تجهیزات پیشرفته و همکاری با شرکت‌های خارجی فعال در زیرساخت‌های شبکه‌ی انتقال توزیع، می‌توان به بهبود کیفی شبکه و خدمات قابل عرضه به مشتریان و کاربران نهایی ایرانی امیدی داشت یا خیر؟ آیا برنامه‌ای برای بهره گیری از شرایط جدید اندیشیده شده است یا مثل همیشه این فناوری حیاتی از کمبود اهتمام مدیران و تصمیم گیران در برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت رنج خواهد برد؟ آیا سرانجام می‌توان نقطه ی پایانی بر نارضایتی عمومی کاربران ایرانی از کیفیت خدمات اینترنتی متصور بود؟

اولین و فوری‌ترین خواسته‌ی کاربران ایرانی تسریع در روند برچیده شدن تحریم‌های سخت افزاری و نرم افزاری شرکت‌های عرصه‌ی فناوری است؛ چیزی که می‌توانست دلیل عمده‌ی مذاکره با چهره‌های سرشناس این صنعت در جریان سفر به نیویورک هم قلمداد شود.

شاید تصور کنید برای برآورده شدن چنین انتظاراتی، زودتر از آنکه باید متوقع شده‌ایم، یا اینکه در شرایطی که هنوز بَرجام به مرحله‌ی اجرا وارد نشده، داشتن انتظاراتی این چنینی دور از واقعیت است. اما منطق ایجاب می‌کند که جهت گیری‌های ما در سیاست‌های کلان در سمت و سویی همگام با بهره گیری از تجربیات و چشم انداز کشورهایی باشد که در سال‌های نه چندان دور در شرایطی پایین‌تر از کشور ما بودند، اما توانستند با بهره گیری از فناوری‌های نوین، ایجاد شغل، سرمایه گذاری و پرورش استعدادهای جوان در این عرصه، میان‌بُری را به سوی پیشرفت و ترقی کشور خود ایجاد کنند و نخبگان خلاق خود را تا رده های بالای غول‌های فناوری برتر دنیا ارتقا داده و در معرض دید جهانیان قرار دهند.