تلسکوپ اسفرکس ناسا، نخستین نقشه کامل آسمان در ۱۰۲ رنگ را منتشر کرد
تلسکوپ فضایی اسفرکس ناسا که مارس ۲۰۲۵ (۲۲ اسفند سال ۱۴۰۳) پرتاب شد، نخستین نقشه فروسرخ کامل آسمان را در ۱۰۲ رنگ ارائه کرده است. گرچه این طول موجها برای چشم انسان قابل مشاهده نیستند، در سراسر کیهان فراواناند و مشاهده کل آسمان با این روش به دانشمندان کمک میکند به پرسشهای بزرگی پاسخ دهند.
دانشمندان به کمک دادههای حاصل از تلسکوپ فضایی اسفرکس ناسا میتوانند بررسی کنند که چگونه رویدادی بسیار کوتاه، که در یک میلیاردیم تریلیونیوم تریلیونیوم ثانیه پس از بیگبنگ رخ داد، بر توزیع سهبعدی صدها میلیون کهکشان در جهان اثر گذاشت. همچنین دانشمندان میتوانند با استفاده از این دادهها تغییرات کهکشانها طی تقریبا ۱۴ میلیارد سال گذشته را بررسی کنند و درباره توزیع عناصر کلیدی برای شکلگیری حیات در کهکشان خودمان اطلاعات به دست آورند.
شاون دومگال-گلدمن، مدیر بخش اخترفیزیک ناسا در واشنگتن، میگوید: «شگفتانگیز است که اسفرکس تنها در شش ماه تا چه اندازه اطلاعات جمعآوری کرده است. این دادهها وقتی با اطلاعات مأموریتهای دیگر ترکیب شوند، ارزش فوقالعادهای برای درک بهتر کیهان خواهند داشت. در واقع ما ۱۰۲ نقشه جدید از کل آسمان داریم، هر کدام در طول موجی متفاوت و حاوی اطلاعات منحصربهفرد درباره اجرام کیهانی. هر اخترشناسی حتماً میتواند چیزی ارزشمند در این دادهها پیدا کند، زیرا مأموریتهای ناسا امکان پاسخ به پرسشهای بنیادین درباره آغاز و تکامل جهان و شکلگیری خانهای برای ما در آن را فراهم میکنند.»
طبق گزارش ناسا، اسفرکس هر روز حدود ۱۴ و نیم بار دور زمین میچرخد و از قطب شمال تا قطب جنوب حرکت میکند. در هر دور، حدود ۳۶۰۰ تصویر از یک نوار دایرهای آسمان ثبت میکند و با حرکت زمین در مدار خورشیدی، میدان دید تلسکوپ بهطور طبیعی تغییر میکند. پس از شش ماه، این رصدخانه توانست آسمان را در تمام جهات ببیند و نخستین نقشه کامل ۳۶۰ درجهای آسمان را تهیه کند.
مأموریت اسفرکس توسط آزمایشگاه پیشرانش جت (JPL) ناسا در کالیفرنیا مدیریت میشود. مأموریت نقشهبرداری آسمان از ماه می آغاز شد و در دسامبر اولین موزاییک کامل آسمان به پایان رسید.
اسفرکس در طول مأموریت اصلی دو ساله خود، سه اسکن دیگر از کل آسمان انجام خواهد داد و ترکیب همه این نقشهها، حساسیت اندازهگیریها را افزایش میدهد.
هر یک از ۱۰۲ رنگ ثبتشده توسط اسفرکس نشاندهنده یک طول موج از نور فروسرخ است و هر طول موج اطلاعات منحصر به فردی درباره کهکشانها، ستارگان، مناطق شکلگیری سیارات و دیگر ویژگیهای کیهانی ارائه میدهد. برای مثال، ابرهای متراکم گرد و غبار در کهکشان ما که ستارگان و سیارات در آن شکل میگیرند، در طول موجهای خاصی بسیار روشن هستند، اما در طول موجهای دیگر کاملاً نامرئیاند. (فرآیند جدا کردن نور یک منبع به طول موجهای مختلف آن، طیفسنجی نام دارد.)
پخش از رسانه
شرح ویدئو: این نمای پانورامیک از نخستین نقشه تمامآسمانی اسفرکس نشان میدهد آسمان از دید این تلسکوپ چگونه به نظر میرسد. تصویر میان رنگهایی که از گاز هیدروژن داغ (آبی) و غبار کیهانی (قرمز) گسیل میشوند و رنگهایی که عمدتاً از ستارگان تابش مییابند، جابهجا میشود.
پخش از رسانه
شرح ویدئو دوم: هر فریم از این ویدئو، کل آسمان را در یک طولموج فروسرخ متفاوت نشان میدهد که در نوار رنگی گوشه بالا سمت راست مشخص شده است. این نقشهها که توسط تلسکوپ فضایی اسفرکس ناسا تهیه شدهاند، نشان میدهند مشاهده جهان در طولموجهای گوناگون نور چگونه میتواند ویژگیهای منحصربهفرد کیهانی را آشکار کند.
- تلسکوپ اسفرکس ناسا اولین تصاویر خیرهکننده از جهان را ثبت کرد17 فروردین 04مطالعه '3
- قوی ترین تلسکوپ های جهان ؛ با ۱۲ تلسکوپ برتر جهان آشنا شوید04 اردیبهشت 02مطالعه '15
برخی مأموریتهای پیشین نیز کل آسمان را نقشهبرداری کردهاند، مانند تلسکوپ WISE ناسا، اما هیچکدام به تعداد طول موجهای اسفرکس نبودهاند. تلسکوپ جیمز وب میتواند طیفسنجی با طول موجهای بیشتری انجام دهد، اما میدان دید آن هزاران برابر باریکتر است.
ترکیب تعداد طول موجها و میدان دید وسیع، اسفرکس را قدرتمند میکند. بث فابینسکی، مدیر پروژه اسفرکس میگوید: «قدرت منحصربهفرد اسفرکس در این است که میتواند هر شش ماه یکبار، کل آسمان را در ۱۰۲ رنگ مختلف ثبت کند؛ کاری که در مدتزمانی کوتاه، حجم حیرتانگیزی از داده تولید میکند. این توانایی باعث میشود دید ما از جهان بسیار گستردهتر شود؛ گویی به سیستم بینایی پیشرفتهای مجهز شدهایم و میتوانیم بخش بسیار وسیعتری از کیهان را ببینیم.»
برای انجام این کار، اسفرکس از شش آشکارساز استفاده میکند، هر کدام مجهز به فیلتری ویژه با ۱۷ رنگ مختلف. این بدان معناست که هر تصویر ثبتشده با این شش آشکارساز، شامل ۱۰۲ رنگ است (شش برابر ۱۷). بنابراین هر نقشه کل آسمان که اسفرکس تولید میکند، در واقع ۱۰۲ نقشه متفاوت، هر کدام در یک رنگ است.
این رنگها به دانشمندان کمک میکنند فاصله صدها میلیون کهکشان را اندازهگیری کنند. بیشتر این کهکشانها پیشتر در دو بعد توسط دیگر رصدخانهها نقشهبرداری شدهاند، اما نقشه اسفرکس سهبعدی است و به دانشمندان امکان میدهد تغییرات ظریف در نحوه خوشهبندی و توزیع کهکشانها در کیهان را بررسی کنند.
برای اطلاعات بیشتر درباره مأموریت اسفرکس میتوانید به وبسایت ناسا مراجعه کنید.